Yr eitem nesaf fydd y datganiad gan y Dirprwy Brif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig ar dyfu'r diwydiant pren: swyddi a thwf gwyrdd. Yr Ysgrifennydd Cabinet, felly, Huw Irranca-Davies. 

Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Rwy'n falch iawn o annerch Aelodau cyn ein hymgynghoriad ar gynigion ar gyfer strategaeth ddiwydiannol bren gyntaf Cymru. 

Bydd tyfu'r sector coedwigaeth yn cynnig ystod eang o swyddi gwyrdd yng Nghymru. Bydd yn ein helpu i adeiladu tai mwy cynaliadwy a bydd yn rhoi hwb i'n cynnydd tuag at ddatgarboneiddio. Mae rheoli coedwigoedd yn gynaliadwy i gynhyrchu pren yn enghraifft wych o dwf economaidd gwyrdd a chynaliadwy. Pan gynaeafir coed, mae carbon a gafodd ei secwestru pan oedden nhw'n tyfu yn aros wedi'i storio yn y pren. Pan fydd y pren hwnnw'n cael ei ddefnyddio yn y tymor hir, fel wrth wneud dodrefn neu adeiladu tai, yna mae'r carbon hwnnw'n aros wedi'i gloi'n sownd, heb ei ryddhau i'r atmosffer. Yn y cyfamser, mae'r cnwd o goed a gynaeafwyd yn cael ei ailblannu, gan secwestru mwy o garbon, ac mae'r cylch yn parhau.

Nid yn unig hyn, ond mae'r economi pren yn cynnig cyfleoedd go iawn i goedwigwyr, proseswyr pren a gweithgynhyrchwyr. Mae ystod eang o swyddi a sgiliau sy'n llifo ar hyd y gadwyn gyflenwi, o feithrinfeydd coedwig trwy blannu, cynaeafu a melino, i, yn wir, ddylunio ac adeiladu'r cynhyrchion terfynol sy'n cynnal bywoliaeth pobl. Ac mae'n rhaid i mi ddweud, mae hyn yn arbennig o wir am bobl sy'n byw yng nghefn gwlad Cymru.

Mae'r sector coedwigaeth yng Nghymru yn cynnwys busnesau teuluol sydd â sylfaen wledig yn bennaf, ac maen nhw'n darparu cyfleoedd cyflogaeth gwerthfawr i gymunedau lleol. Y llynedd, fel yr wyf wedi sôn, ymwelais â Teifi Timber Products. Mae eu melin lifio a'u masnachwyr pren yn Llanllwni yn sir Gaerfyrddin yn cael gafael ar bren mor lleol â phosibl, ac maen nhw'n cynnig swyddi medrus i bobl leol yn eu cymuned wledig. Mae prentisiaethau yn y sector coedwigaeth ac adeiladu carbon isel yn hanfodol wrth gefnogi'r newid hwn i economi gynaliadwy, gan ddarparu cyfleoedd go iawn i bobl dalentog ffynnu.

Wrth i ni bontio i Gymru gryfach, decach a gwyrddach, mae'r sectorau coedwigaeth, pren ac adeiladu yn cynnig gyrfaoedd amrywiol, gan gynnwys swyddi â chyflog uchel. Mae'r ymgynghoriad yn nodi cynigion i wella recriwtio a chadw gweithlu medrus, amrywiol a hyblyg sy'n gallu addasu i newid. Mewn gwirionedd, mae busnesau fel Teifi Timber Products yn dangos beth all yr economi goed ei gyflawni a pham mae mor bwysig ein bod yn cefnogi ei thwf mewn ffordd strategol.

Trwy weithio gyda'n gilydd, gallwn gefnogi'r cadwyni cyflenwi lleol hynny a fydd yn cynyddu'r potensial o ran gwerth a gawn o'n pren, yr holl ffordd o'r goedwig i'r cynnyrch. Drwy weithio mewn partneriaeth â diwydiant, gall Cymru fanteisio i'r eithaf ar y cyfleoedd i wneud a gwerthu cynhyrchion coedwig o goedwigoedd adnewyddadwy, cynaliadwy a reolir yn gyfrifol. Byddwn yn cefnogi datblygu a mabwysiadu cynhyrchion, prosesau, technolegau newydd ac yn hybu cydweithredu daearyddol ac adnoddau a rennir, lle bo hynny'n briodol.

Yn ogystal â'r cyfraniad amlwg y gall pren ei wneud tuag at flaenoriaeth y Llywodraeth hon o hybu swyddi a thwf gwyrdd, mae'n cyfrannu'n uniongyrchol at ein hymrwymiad i adeiladu cartrefi cynaliadwy a fforddiadwy. Mae pren yn ein galluogi i adeiladu cartrefi perfformiad uchel, gwydn, iach a chynaliadwy, gan gynnwys tai cymdeithasol. Rwy'n edrych ymlaen yn fawr at ymweld â datblygiad tai cymdeithasol a adeiladwyd gyda phren o Gymru ym Mhenrhyndeudraeth gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Dai a Llywodraeth Leol yn ddiweddarach yr wythnos hon.

Mae adeiladu cartrefi gyda phren yn cynnig cyfleoedd enfawr i bobl ond hefyd i'r blaned. Wrth i'r byd geisio cyflawni sero net, gall pren, deunydd adeiladu carbon ymgorfforedig isel, ddisodli deunyddiau carbon ymgorfforedig uchel fel concrit. Mae pren a ffeibr pren yn cynnig cyfleoedd ar gyfer dulliau adeiladu amgen, datrysiadau â phaneli a gweithgynhyrchu oddi ar y safle. Mae'r dulliau hyn yn lleihau'r ôl troed carbon o'i gymharu â dulliau adeiladu traddodiadol ar y safle a gellir eu hadeiladu'n gyflymach, a fydd yn ein helpu i ddarparu mwy o dai cymdeithasol i'r rhai sydd eu hangen nawr.

Er mwyn ehangu'r gwaith o gynhyrchu pren o Gymru o safon i fodloni'r galw cynyddol am gartrefi cymdeithasol ffrâm bren carbon isel, mae angen i ni weithredu, a dyna pam rwyf mor falch o fod yn lansio'r ymgynghoriad hwn. Gadewch i ni fod yn glir—mae Cymru eisoes wedi sefydlu cwmnïau sy'n arwain y ffordd, fel SO Modular yng Nghastell-nedd a Kronospan yn eu canolfan yn y Waun. Fel y dengys y ddogfen ymgynghori hon, gallwn ysgogi mwy o dwf trwy hybu arloesedd, dylunio a gweithgynhyrchu cynhyrchion pren gyda mwy o werth, gan ymestyn parhauster a'r gallu i wrthsefyll yr hinsawdd. Wrth edrych i'r dyfodol, mewn byd y mae angen iddo ddatgarboneiddio ar frys, mae'n amlwg y bydd gan bren rôl hanfodol i'w chwarae.

Ar hyn o bryd mae'r DU yn mewnforio llawer o'n pren, ac mae disgwyl i'r galw byd-eang gynyddu pedair gwaith erbyn 2050. Mae hyn yn golygu bod potensial enfawr ar gyfer twf. Mae hefyd yn golygu, er mwyn i ni fod â chyflenwad dibynadwy a chynaliadwy o bren yn y dyfodol, y bydd yn rhaid i ni dyfu mwy o bren yng Nghymru, cynyddu ein dulliau cylchol, ailddefnyddio ac ailgylchu, wedi'u cydbwyso â mewnforio mewn ffordd sy'n gyfrifol yn fyd-eang. Mae Cymru'n cael ei pharatoi i wneud y mwyaf o'r cyfle hwn. Mae Cymru'n cynnig amodau tyfu ffafriol i lawer o rywogaethau cynhyrchiol, pren meddal a phren caled. Mae angen i ni fanteisio i'r eithaf ar hyn, a gwella dealltwriaeth, drwy'r gadwyn gyflenwi, o'r holl ffyrdd posibl y gellir defnyddio pren a dyfwyd gartref. 

Wrth i ni ystyried y dyfodol a'r rôl y bydd yn rhaid i bren ei chwarae, rhaid i ni hefyd ystyried sut olwg fydd ar yr hinsawdd tyfu yn y dyfodol. Efallai y bydd effeithiau newid hinsawdd yn effeithio ar gynhyrchiant coedwigoedd. A gadewch i ni fod yn glir: mae Cymru eisoes yn profi amodau hinsoddol newidiol a'r digwyddiadau tywydd eithafol amlach hynny, yn union fel y gwelsom gyda storm Darragh, a ddaeth â choed di-rif i lawr ledled y wlad. Dyna pam mae'r strategaeth ddiwydiannol ar gyfer pren yn nodi cynigion penodol i ddiogelu ein coedwigoedd yn y dyfodol. Mae angen i ni ddewis rhywogaethau a fydd yn parhau i fod yn gynhyrchiol yn y dyfodol, gan sicrhau mynediad at stoc sy'n amrywiol o safbwynt genetig ac sy'n briodol i'r hinsawdd. Mae angen cyflenwad dibynadwy o ddeunyddiau genetig coedwigoedd, gan gynnwys perllannau hadau, ac mae angen digon o gapasiti arnom mewn meithrinfeydd coedwig. Fel hyn, gallwn sicrhau bod ein coedwigoedd pren a'r holl swyddi sy'n dibynnu arnyn nhw'n ddiogel ac yn gadarn.

Mae hefyd yn bwysig iawn i ni nodi nad yw'r strategaeth ddiwydiannol ar gyfer pren yn digwydd mewn gwactod. Ddiwedd mis Tachwedd y llynedd, lansiwyd tasglu plannu coed ar lefel y DU, i oruchwylio plannu miliynau o goed ledled y DU i gyrraedd ein targedau sero net. Mae'r tasglu, dan gadeiryddiaeth gweinidogion coedwigaeth y pedair gwlad, yn cydnabod bod coed yn hanfodol ar gyfer darparu pren cynaliadwy ac ystod eang o fuddion eraill i natur ac i bobl. Ond wrth gwrs, nid yw diogeledd pren yn dibynnu ar bren crai yn unig. Mae marchnad iach eisoes ar gyfer ffeibr pren wedi'i ailgylchu a photensial i adennill mwy o bren nag yr ydym yn ei adfer ar hyn o bryd, er enghraifft, o adeiladau sydd wedi'u dymchwel.

Mae tyfu coedwigoedd yn cymryd amser, ond mae enillion tymor byr sylweddol i'w cael. Rwy'n cael fy nghalonogi'n fawr gan gyflawniad mentrau cydgysylltiedig ar draws portffolios y Llywodraeth, fel Cartrefi o Bren Lleol 2. Mae'r llyfr patrwm Tai ar y Cyd ar gyfer cartrefi cymdeithasol, a lansiwyd yr wythnos diwethaf yn unig, yn dangos tai a choedwigaeth yn cydweithio i greu cartrefi mwy cynaliadwy. Mae ehangu rhaglen sgiliau hyblyg Llywodraeth Cymru i gynnwys y sectorau coedwigaeth a phren yn golygu y gall busnesau gael gafael ar gymorth grant i uwchsgilio eu gweithlu. Mae'n rhaid i ni barhau â'r cydweithio agos hwn wrth i ni symud o ddatblygu'r strategaeth i'w gwireddu ar lawr gwlad.

Byddwn wir yn annog ymgysylltiad eang â'r ymgynghoriad hwn. Cyhoeddir y strategaeth ddiwydiannol ar gyfer pren fydd yn deillio o hwnnw yn ddiweddarach yn y flwyddyn, gan nodi map ffordd clir iawn ar gyfer sut y bydd y Llywodraeth a diwydiant yn gweithio gyda'i gilydd i sicrhau economi goed ffyniannus yng Nghymru, gan gefnogi twf a swyddi gwyrdd yn y sectorau coedwigaeth a phren, gan helpu i adeiladu cartrefi cymdeithasol mwy cynaliadwy, a chyfrannu at fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd.

Dylai ein coedwigoedd fod mewn defnydd gweithredol, cynaliadwy ac amrywiol, gan ddarparu buddion economaid, amgylcheddol, cymdeithasol a diwylliannol i bobl Cymru am ganrifoedd lawer i ddod. Diolch yn fawr iawn, Llywydd.

Rwy'n croesawu'r cyfle i ymateb i'r datganiad hwn ar ddatblygiad strategaeth ddiwydiannol ar gyfer pren gyntaf Cymru. Er bod yr uchelgeisiau a amlinellir yn y datganiad yn ganmoladwy, Dirprwy Brif Weinidog, mae sawl maes sydd angen mwy o eglurder a chamau pendant i sicrhau eu llwyddiant.

Mae'r datganiad yn tynnu sylw at amodau tyfu ffafriol Cymru ar gyfer pren, ac yn cydnabod y galw byd-eang am bren y rhagwelir y bydd yn cynyddu pedair gwaith erbyn 2050. Er gwaethaf hyn, mae'r ddibyniaeth ar fewnforion yn parhau i fod yn uchel, gydag 80 y cant o bren sy'n cael ei ddefnyddio yn y DU yn dod o dramor, a dim ond 4 y cant o bren a gynaeafwyd yng Nghymru yn cael ei brosesu ar gyfer adeiladu. Mae hyn yn cynrychioli tanddefnydd sylweddol o adnoddau Cymru. Er mwyn mynd i'r afael â hyn, rhaid i Lywodraeth Cymru sicrhau bod pren a dyfwyd gartref yn chwarae rhan ganolog wrth ateb y galw am dai cynaliadwy, fel yr amlinellwyd gennych. Ond a wnewch chi amlinellu camau pellach a phenodol i flaenoriaethu pren Cymru yn y diwydiant adeiladu a lleihau'r ddibyniaeth ar fewnforion drwy'r broses gaffael, er enghraifft?

Mae potensial i bren ddisodli deunyddiau carbon uchel fel concrit wrth adeiladu, yn enwedig wrth adeiladu tai cynaliadwy, ond pa mor gosteffeithiol yw hyn? Hefyd, rhaid ehangu cynhyrchu a defnyddio cynhyrchion pren peirianyddol, fel glulam ac inswleiddio ffeibr pren. Mae'r datganiad yn cyfeirio at yr angen am arloesi a thechnolegau newydd, yr wyf yn eu croesawu, ond mae'r cynnydd yn y maes hwn wedi bod yn araf. Felly, a wnaiff yr Ysgrifennydd Cabinet roi'r wybodaeth ddiweddaraf am gynlluniau i gefnogi datblygu cynhyrchion pren gwerth ychwanegol a'u hintegreiddio yn y sector adeiladu?

Mae'r datganiad hefyd yn cydnabod pwysigrwydd sgiliau a datblygu'r gweithlu wrth gefnogi'r newid i economi gynaliadwy. Er bod croeso i'r buddsoddiad mewn hyfforddiant sy'n gysylltiedig â choedwigaeth, mae graddfa'r bwlch sgiliau yn y sector yn gofyn am ddull mwy cynhwysfawr. Gyda gweithlu sy'n heneiddio a chyfleoedd hyfforddi arbenigol cyfyngedig, mae cydweithredu â darparwyr addysg yn hanfodol i ehangu hyfforddiant ar draws y gadwyn gyflenwi, o feithrinfeydd coedwig i brosesu pren datblygedig ac adeiladu carbon isel. Felly, pa gamau sy'n cael eu cymryd i ymgysylltu â sefydliadau addysgol a mynd i'r afael ag anghenion gweithlu'r sector?

Law yn llaw â sgiliau mae pwysigrwydd cadwyni cyflenwi a phartneriaethau lleol, sydd wedi'i bwysleisio'n briodol. Fodd bynnag, mae cynnydd pendant yn y maes hwn yn parhau i fod yn gyfyngedig. Mae cryfhau'r gadwyn gyflenwi yn hanfodol er mwyn sicrhau bod buddion economaidd y diwydiant pren yn aros yng Nghymru. Felly, pa gamau penodol fydd yn cael eu cymryd i feithrin partneriaethau cryfach rhwng cynhyrchwyr, proseswyr a gweithgynhyrchwyr coedwigaeth, ac i fuddsoddi mewn cyfleusterau prosesu lleol?

Byddai'n esgeulus i mi beidio â chymryd y cyfle hwn i godi pryderon cymunedau gwledig ledled Cymru unwaith eto sydd wedi gweld tir amaethyddol yn cael ei brynu i'w orchuddio'n llwyr â choedwig, mewn ymdrech i gwmnïau wyrddgalchu, wrthbwyso eu hallyriadau, heb wneud dim newidiadau i'w harferion busnes eu hunain. Mae'r newid defnydd hwn o dir yn niweidiol iawn i'r cymunedau lleol ac mae'n cael effaith negyddol ar gynhyrchu bwyd a diogeledd bwyd, felly sut mae datganiad heddiw yn lleddfu ofnau'r cymunedau hyn sydd wedi gweld hyn yn digwydd, neu a allai weld hyn yn digwydd yn y dyfodol agos?

Yn olaf, er bod ymgynghoriad i'w groesawu bob amser—rydym wrth ein bodd ag ymgynghoriad yma yng Nghymru—nid yw'r amser byr rhwng cau'r ymgynghoriad ym mis Ebrill a chyhoeddi'r strategaeth ddiwydiannol ar gyfer pren yn yr haf yn gadael llawer o amser i drafod a chymryd i ystyriaeth y cyflwyniadau. Cafodd ymgynghoriad y cynllun ffermio cynaliadwy gymaint o ymatebion nes bod llawer o amser wedi ei gymryd i'w hystyried. Felly, a ydych chi'n hyderus, Ysgrifennydd Cabinet a Dirprwy Brif Weinidog, bod gennych chi ddigon o amser rhwng cau'r ymgynghoriad a lansio'r strategaeth i ymgorffori ac ystyried yr adborth yn llawn, ac nad ymarfer ticio bocsys yn unig yw'r ymgynghoriad a'r strategaeth eisoes yn fait accompli? Diolch, Llywydd.

Sam, diolch yn fawr iawn am hynna. A gaf i groesawu'r hyn rwy'n credu oedd eich croeso chi i'r ymgynghoriad ar y strategaeth? Mewn gwirionedd, mae llawer o'ch cwestiynau'n rhagweld nid yn unig y pwyntiau a wneir o fewn y strategaeth ond hefyd cyflwyno y strategaeth ei hun. Felly, cadwyni cyflenwi lleol—soniais amdanynt yn fy sylwadau agoriadol—y llif sgiliau y bydd angen i ni ei greu hefyd. Mae caffael, gyda llaw, o fewn yr ymgynghoriad hefyd, felly rydym yn edrych ymlaen at bobl yn cyflwyno eu barn. Ond mae'n bendant yn wir, o fewn Deddf Partneriaeth Gymdeithasol a Chaffael Cyhoeddus (Cymru) 2023, bod potensial o fewn hynny nawr i'w gryfhau, gan ei fod yn ymdrin nid yn unig â'r gost gaffael isaf, ond y nwyddau ehangach yn amgylcheddol, economïau lleol, cymunedau lleol ac ati hefyd. Felly, rydym yn edrych ymlaen at glywed y safbwyntiau hynny'n cael eu cyflwyno.

Fe wnaethoch chi grybwyll llawer o bwyntiau sydd wedi'u hamlinellu yn yr ymgynghoriad ei hun, mewn gwirionedd. Felly, gyda'ch cefnogaeth chi, byddwn yn annog pawb i roi eu barn ar y ffordd orau ymlaen ar y rheini. Mae syniadau yn yr ymgynghoriad, ond gadewch i ni glywed beth sydd gan bobl i'w ddweud. A ydw i'n credu bod digon o amser gyda ni, yna, i gyflwyno'r strategaeth? Ydw. Mae llawer o waith wedi bod gyda rhanddeiliaid hyd yn oed yn arwain at y pwynt hwn, felly mae cynnal ymgynghoriad yn caniatáu i'r darn hwnnw o waith gael ei wneud sy'n profi'r syniadau, yn profi eu barn—ydyn ni yn y lle iawn? Ac yna gallwn ei mireinio a'i haddasu cyn i ni ei chyflwyno. Ond gan gydnabod lle rydyn ni gyda'r broses o bennu cyllideb garbon, yn ogystal â'n huchelgeisiau ar gyfer y strategaeth bren a chreu coetiroedd, mae angen i ni fwrw ymlaen â hyn, mae gwir angen i ni wneud hynny. Felly, mae gennym ddigon o amser, ond gadewch i ni annog pobl, mewn gwirionedd, i ddod ymlaen. Gyda llaw, bydd cyfres o ddigwyddiadau ymgysylltu â rhanddeiliaid cyhoeddus drwy gydol yr ymgynghoriad. Bydd dadansoddiad annibynnol, yna, o'r adborth o'r ymgynghoriad. Felly, nid fi fydd yn ymateb yn reddfol fel Gweinidog mewn rhyw drefn fer. Byddwn yn gwneud dadansoddiad priodol.

Fe wnaethoch chi sôn am sgiliau a hyfforddiant, y gwnes i eu crybwyll yn fy sylwadau agoriadol. Dim ond i ddweud hefyd, byddwn ni hefyd yn cynnal adolygiad o addysg ôl-16 i sicrhau bod gennym y darn ôl-16 hwnnw, o ran coedwigaeth yn y lle iawn hefyd. Ond mae yna ddarn ehangach yma ynglŷn â datblygu sgiliau pobl sydd eisoes yn gweithio yn y diwydiant hefyd, ond bydd colegau addysg bellach a darparwyr cymorth hyfforddiant eraill yn gallu ein helpu â hynny.

Roedd amrywiaeth o bethau roeddech chi'n sôn amdanyn nhw yna am greu coetiroedd a sicrhau ein bod ni'n gwneud yn siŵr bod pa bynnag gyllid a chymorth rydyn ni'n eu rhoi ynddo o fudd i'r gymuned leol. I'w wneud yn glir, mae'r grantiau creu coetiroedd, er enghraifft, gyda ni yn mynd yn uniongyrchol i dirfeddianwyr Cymru yng Nghymru i greu coetir yng Nghymru. Un o'r pethau na allwn ei wneud, er nad oes llawer o enghreifftiau, mae'n rhaid i mi fod yn glir, ond mae ambell enghraifft wedi eu nodi'n flaenorol yn Siambr y Senedd hon—yr hyn na allwn ei wneud yw sefyll yn ffordd tirfeddianwyr neu ffermwyr unigol o Gymru sydd wedyn yn gwneud penderfyniad i wneud rhywbeth ar eu tir y gallech chi a minnau ddweud, 'Mae hynny'n anghywir. Mae hynny'n teimlo'n anghywir o ran yr hyn rydyn ni'n ceisio'i wneud.' Weithiau maen nhw'n gwneud eu penderfyniadau preifat masnachol eu hunain. Ond yr hyn yr ydym ni'n ei wneud yw sicrhau bod unrhyw arian cyhoeddus sy'n mynd i'r maes hwn o fudd i gymunedau lleol a'n strategaeth creu coetiroedd hefyd.

Ond diolch am eich cefnogaeth, ac anogwch bobl i roi'r pwyntiau hynny yn yr ymgynghoriad.

A gaf i ddiolch i'r Ysgrifennydd Cabinet am ei ddatganiad? Mae'n sicr yn un dwi'n ei groesawu. Mae hwn yn fater allweddol, wrth gwrs, ar gyfer ein heconomi, ar gyfer yr amgylched hefyd, ac yn un lle mae angen i Lywodraeth Cymru, yn fy marn i, ddangos uchelgais ac eglurder pwrpas os ydyn ni am gwrdd â'n nodau amgylcheddol ni, a hefyd, wrth gwrs, i gyflawni twf economaidd cynaliadwy. Felly, dwi yn edrych ymlaen at bori drwy’r ymgynghoriad—rhywbeth, wrth gwrs, dŷn ni ddim, efallai, wedi cael cyfle i'w wneud i'r graddau y byddem ni'n dymuno hyd yma—a dwi'n diolch am gael copi cynnar o hwnnw. 

Mae cyfyng-gyngor yma, er hyn, wrth gwrs, on'd oes e, oherwydd gwyddom fod y Llywodraeth yn methu â chyrraedd targedau plannu coed? Felly, yn amlwg, byddai'n ddiddorol clywed sut rydych chi'n teimlo y bydd y strategaeth hon yn parhau tuag at gynyddu cyflawniad y targedau hynny, ond ar yr un pryd yn gwneud hynny mewn ffordd nad yw'n ein gadael ar agor, fel y clywsom, i rai buddiannau masnachol allanol a allai weld cyfle i fanteisio ar hynny. Felly, meddwl ydw i tybed a ydych chi'n mynd i'r afael â hynny yn eich ymgynghoriad, neu a oes gennych unrhyw feddyliau, yn enwedig ar y mater hwnnw. Mae newidiadau cynyddrannol i gyfraddau talu a gwella prosesau ymgeisio i gyd yn gadarnhaol, ond efallai fod rhwystrau systemig y mae angen mynd i'r afael â nhw hefyd o fewn yr hafaliad hwnnw, ac mae llawer ohono'n nodi tir priodol ac ati.

Un arall, wrth gwrs, unwaith eto—rydyn ni'n dod yn ôl at hyn—yw capasiti Cyfoeth Naturiol Cymru. Mae pryderon gan Confor ac eraill am—. Gwyddom fod ystad goetir Llywodraeth Cymru yn ased economaidd hanfodol, ond eto mae swm y pren sy'n dod i'r farchnad wedi gostwng yn gyson yn is na lefelau cynhyrchu cynaliadwy. Felly, sut y bydd Llywodraeth Cymru a sut y bydd y strategaeth hon yn mynd i'r afael â thanddefnydd o bren o ystad goetir y Llywodraeth? A sut y byddwch yn sicrhau bod gan Cyfoeth Naturiol Cymru yr adnoddau sydd eu hangen arnynt i gyflawni eu rôl yn briodol yn y maes hwn?

Nawr, rwy'n gwerthfawrogi bod y datganiad yn ymwneud ag ychwanegu gwerth, neu am ychwanegu gwerth at y cynnyrch, a byddwn yn cefnogi ymdrechion yn fawr iawn yn hynny o beth, ond sut olwg sydd ar hynny o ran strategaeth y Llywodraeth? A fydd map ffordd, neu ble rydym yn mynd, o ran canlyniad yn dilyn hyn? Rwy'n gwybod y bydd strategaeth, ond a ydych chi'n edrych ar bwyntiau ar hyd y daith honno fel rhan o gynllun gweithredu, neu unrhyw beth a ddaw o ganlyniad?

Nawr, byddwn yn cytuno bod angen dybryd i leihau dibyniaeth Cymru ar fewnforion pren, wrth gwrs, oherwydd gwyddom eu bod yn tueddu i gynyddu allyriadau carbon, ac maen nhw'n codi pryderon moesegol ynghylch dinistrio cynefinoedd a safonau amgylcheddol gwael dramor. Felly, pa gamau sy'n cael eu cymryd i leihau'r dibyniaeth honno, yn enwedig yn y tymor byrrach efallai, oherwydd yn y tymor hwy rydym yn gobeithio y byddwn yn fwy hunangynhaliol yn y maes hwnnw? Ond mae angen i ni hybu cynhyrchu moesegol a chynaliadwy, gartref ond hefyd o ran ein mewnforion.

Ac yn olaf gen i, rwyf eisiau gofyn am y goedwig genedlaethol. Yn amlwg, fe wnaethoch chi sôn yn gynharach heddiw bod 100 o safleoedd bellach wedi cyflawni statws coedwig genedlaethol, ond sut ydych chi'n bwriadu sicrhau bod y fenter honno'n sicrhau buddion economaidd ac amgylcheddol diriaethol? Ai prosiect amgylcheddol symbolaidd yn unig yw'r goedwig genedlaethol, neu a ydych chi'n rhagweld hynny'n cyfrannu'n ystyrlon at gynhyrchu pren, yn ogystal â gwella bioamrywiaeth? Diolch, Llywydd.

Llyr, diolch yn fawr iawn i chi. Gadewch imi sôn am y cyfraddau plannu coed mewn ymateb i chi, yn gyntaf oll. Roedd y targedau plannu coed a argymhellir gan y Pwyllgor Newid Hinsawdd yn heriol iawn, ond rydym wedi ymrwymo i weithio gyda nhw i sicrhau bod y targedau hynny yn uchelgeisiol ond eu bod hefyd yn realistig i Gymru, gan gydnabod bod gennym bwysau cystadleuol ar dir yn ein tirwedd wledig hefyd. Rydym yn cydnabod y manteision lluosog hynny, ac mae angen i ni gydbwyso'r rheini wrth i ni ymdrechu i gyrraedd sero net erbyn 2050. Ond yr hyn yr ydym ni eisiau ei wneud, yn yr ymgynghoriad hwn ac yn y strategaeth sy'n deillio ohono, yw annog tirfeddianwyr i gymryd rhan mewn ystod eang o brosiectau a chydweithio â'i gilydd i gyflawni ystod amrywiol o brosiectau plannu coed a chreu coetiroedd. Nawr, bydd rhai o'r rheini, yn wir, yn dod o fewn y dull gwerth ychwanegol hwnnw yn y strategaeth ar gyfer pren, y gellir ei ddefnyddio nid yn unig wrth secwestru wrth i chi eu plannu ac ati, ond mewn gwirionedd i greu cynhyrchion hirhoedlog hefyd. Eraill fydd gwahanol fathau o blannu, ac rydym yn awyddus i weld mwy o ddefnydd o blannu coed am wahanol resymau hefyd.

Mae ystadegau, y diweddaraf sydd gennym, yn dangos bod 640 hectar o goetir wedi'i greu yng Nghymru yn nhymor plannu 2023-24. Mae'n debyg i'r gyfradd flynyddol gyfartalog o blannu yr ydym wedi'i chyflawni dros y degawd diwethaf, ond yn nodedig, dyma'r drydedd gyfradd uchaf yn y cyfnod hwnnw. Ond rydyn ni'n gwybod bod yn rhaid i ni wneud mwy a mynd ymhellach, ac mae hynny'n rhan o beth mae hyn yn ei olygu. Ond mae hyn yn ymwneud â, fel y disgrifiwyd gan yr ymgynghoriad, nid yn unig cynhyrchu'r cwantwm hwnnw o gynnyrch cartref, o'r math cywir ac amrywiol—pren meddal a phren caled sy'n gallu mynd i mewn i gynhyrchion carbon sydd wedi'u hymgorffori'n ddwfn, megis tai, fel dodrefn ac ati—ond mae hefyd yn ymwneud â bod â gwahanol fathau o blannu a all roi buddion i'r gymuned, manteision natur a buddion bioamrywiaeth hefyd. Felly, ar sail Cymru, dyna'r dull yr ydym yn ei fabwysiadu yn fawr iawn.

Ac i ddweud hefyd, rydym yn aml yn cicio ein hunain ac yn beirniadu ein hunain yng Nghymru am gyfraddau plannu coed a beth arall y gallwn ni ei wneud i'w cynyddu. Nid ydym yn wynebu'r her hon ar ein pen ein hunain, mae'n rhaid i mi ddweud, ledled y DU, a dyna pam y sefydlwyd tasglu coed y DU, i rannu arfer da, gweld beth yw'r rhwystrau a gweld a allwn weithio gyda'n gilydd i chwalu'r rhwystrau hynny rhag creu coetiroedd da a phriodol yn y lle iawn. Felly, rydym yn hyderus y bydd Cymru'n elwa ar y cyfle hwnnw.

Soniais yn gryno am y pwynt ynglŷn â pheidio â chael rhai o'r canlyniadau anfwriadol hynny o bobl yn dod i mewn o'r tu allan i Gymru ac ati. Mae'n rhaid i ni fod yn wyliadwrus o hynny, heb amheuaeth.

Un o'r pethau y mae ystad goetir Llywodraeth Cymru, yr ystad goedwigaeth, sydd gennym, ei hangen, yw nid yn unig dod o hyd i'r ardaloedd hynny lle gallwn blannu a chael y model busnes yn iawn ar gyfer hynny hefyd, ond hefyd i ôl-lenwi hyn, mewn gwirionedd, gyda chyflenwad dibynadwy o goed ifanc i wneud hyn. Felly, unwaith eto, rhan o'r strategaeth hon yw sicrhau bod gennym y coed ailgyflenwi hynny yn dod drwodd. Felly, roedd gan Cyfoeth Naturiol Cymru broses dendro gystadleuol yn ôl yn 2022-23, a dyfarnwyd y contract ar gyfer ailgyflenwi i Maelor Forest Nurseries. Felly, mae manteision gwirioneddol yma os cawn y gadwyn gyflenwi yn iawn.

A'r agwedd arall i'w nodi, wrth gwrs, yw nad yw hyn yn sefyll ar ei ben ei hun ychwaith o ran creu coetiroedd, y sonioch chi amdano. Felly, yr hyn y gallwn ei wneud o fewn y cynllun ffermio cynaliadwy, wrth ddylunio hynny nawr dros y misoedd nesaf, ar ôl cyrraedd y cam amlinellol hwnnw, yw rhoi'r cymhelliant cywir i ffermwyr sydd mewn gwirionedd eisiau creu coetiroedd—efallai ar gyfer coedamaeth neu amaethgoedwigaeth, efallai ar gyfer lleiniau cysgodi, ond mewn gwirionedd i'n helpu i fwrw ymlaen â hynny. Bydd rhai yn elwa ar hyn, yn gweld y cyfle i arallgyfeirio, peidio â dileu tir pori cynhyrchiol o'r radd flaenaf ac ati, heb ddileu'r ffriddoedd gyda'r fioamrywiaeth ac ati, ond, yn y lle iawn, efallai y byddant yn dweud, 'Rydym eisiau gwneud hyn hefyd.' Felly, dyna pam rwy'n credu bod angen i ni fwrw ymlaen â hyn—ymgynghori, ymgysylltu, gweld a ydym ni wedi ei gael mwy neu lai yn iawn, addasu os nad ydym ni, ac yna bwrw ati. Diolch.

[Torri ar draws.] Peidiwch â phoeni, Aelod penodol oedd yn ceisio tynnu sylw oddi wrth eich datganiad ar bren, felly rwy'n siŵr y bydd hi'n gwrando ar weddill y datganiad nawr. Carolyn Thomas, yn olaf.

Dim ond gwrando ar y sgyrsiau, fe wnaethoch chi fy atgoffa fy mod wedi ymweld â meithrinfa Cyngor Sir Ddinbych. Maen nhw wedi dechrau tyfu coed o eginblanhigion eu hunain, a hefyd blodau gwyllt, sy'n anhygoel, i gael y cyflenwad lleol hwnnw yn barod i'w blannu ar yr ystad gyhoeddus.

Rwyf eisiau sôn am goedwigaeth gorchudd parhaus yn hytrach na llwyrgwympo. Mae mor bwysig i fioamrywiaeth ac atal llifogydd hefyd. Rydyn ni wedi gweld hynny ar ein hystadau cyhoeddus a reolir gan CNC, felly a fyddai hynny'n rhan o'r strategaeth, wrth symud ymlaen? Rwy'n credu bod hynny'n bwysig iawn.

Rwy'n bryderus iawn am glefydau fel clefyd coed ynn a chlefyd llarwydd hefyd, felly mae bod ag amrywiaeth o rywogaethau yn bwysig iawn wrth symud ymlaen.

Felly, fy nghwestiwn i chi, mewn gwirionedd, yw: sut y byddai Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod coedwigaeth Cymru yn gallu gwrthsefyll yr hinsawdd, ac a fydd hyn yn cael ei adolygu, ac a fyddwn yn gweld ac yn dysgu mwy am newid hinsawdd yng Nghymru ac yn addasu?

Diolch yn fawr, Carolyn, am y cwestiwn yna. Mae'n dda clywed am y gwaith sy'n digwydd gyda meithrinfeydd sir Ddinbych hefyd. Mae angen i lawer o'r gwaith hwn ddigwydd ym mhob rhan o Gymru, ac mae'r ymgynghoriad hwn yn mynd o'r dechrau o ran meithrinfeydd, trwy'r plannu, y cynaeafu, yr ymgorffori, yr adeiladu, a'r gwerth ychwanegol yr holl ffordd drwyddo. I wneud hynny'n glir: nid yw hyn yn ymwneud â phlannu coed neu un math o goeden yn unig, dyma'r maes cyfan yn y fan yma, oherwydd rydym yn gweld gwir botensial mewn twf economaidd a swyddi yn hyn o beth.

Ond fe wnaethoch chi grybwyll yn hollol briodol yr agwedd o orchudd parhaus a chydnerthedd, gan feithrin cydnerthedd ynddo. Mae hynny'n bendant yn rhan o'r ymgynghoriad a bydd angen iddo fod yn rhan o'r strategaeth. Felly, mae'r ail flaenoriaeth a drafodir yn yr ymgynghoriad yn mynd i'r afael â'r angen i gynyddu cydnerthedd, hybu amrywiaeth ac addasu ein systemau coedamaeth, ac mae gennym rai cynigion penodol yn yr ymgynghoriad yr ydym eisiau i bobl wneud sylwadau arnynt, ar sut rydym yn diogelu ein coetir a'n coedwigoedd at y dyfodol. Mae yna wahanol fathau o ddulliau coedamaeth i gyflawni gwahanol amcanion dros wahanol amserlenni—nid bod un perffaith—felly mae angen i ni wneud yn siŵr bod gennym ni'r amrywiaeth honno yn hyn, fel y gallwn ni secwestru carbon, fel y gallwn ni gael y cyflenwadau pren yn dod i'r llif, ond hefyd bod ag amrywiaeth go iawn, cydnerthedd gwirioneddol, gan gynnwys cydnerthedd rhywogaethau, bioamrywiaeth a secwestru carbon.

Cynhaliwyd digwyddiad cyfnewid gwybodaeth ar 12 Rhagfyr y llynedd. Roedd yn canolbwyntio'n benodol ar ddethol rhywogaethau cynhyrchiol yn y dyfodol, nodweddion pren, ac, yn hwnnw, roedd gennym yr arbenigwyr blaenllaw ac ystod eang o randdeiliaid i rannu arfer gorau, ond hefyd yr ymchwil ddiweddaraf—felly, roedd gennym Forest Research, CNC, Prifysgol Bangor yno, Woodknowledge Cymru, Confor a rhanddeiliaid blaenllaw eraill. Mae hyn, gyda llaw, yn rhan o gyfres o ddigwyddiadau rydym yn eu cynnal nawr o ddigwyddiadau cyfnewid gwybodaeth yr ydym yn mynd i fod yn eu cynnal, ond roedd yn ddiddorol gweld hyn yn y sector pren, yn sôn am y cydnerthedd a'r amrywiaeth hwnnw a'r gallu i wrthsefyll yr hinsawdd yn y dyfodol hefyd.

Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet. Roeddwn i'n pryderu ychydig yn ystod y datganiad hwnnw ar bren a choedwigaeth, oherwydd roeddwn i'n gallu arogli llosgi, ond rydw i wedi cael sicrwydd mai cwpl o gacennau te wedi'u tostio sydd wedi mynd ar dân yn y gegin—[Chwerthin.]—a bod popeth wedi'i ddatrys.