Gall fferyllwyr hyfforddedig drin ystod ehangach o gyflyrau, fel heintiau'r glust, y trwyn a'r gwddf, heb fod angen ymweliad meddyg teulu. Ers ei lansio yn 2020, mae tua thraean o fferyllfeydd wedi mabwysiadu'r gwasanaeth rhagnodi annibynnol hwn. Cafwyd mwy na 0.25 miliwn o ymgynghoriadau. Mae'r ddau wasanaeth fferylliaeth hyn yn darparu mynediad cyflym a chyfleus i ofal ar gyfer ystod eang o fân afiechydon heb fod angen apwyntiad meddyg teulu, gan gefnogi gwasanaethau meddygon teulu i weld pobl ag anghenion iechyd mwy cymhleth.

Dirprwy Lywydd, rwy'n troi yn awr at ddeintyddiaeth y GIG. Mae'r amrywiad a wnaethom i'r contract presennol, sy'n canolbwyntio ar atal a thrin pobl ar sail risg ac anghenion, yn golygu bod mwy na 420,000 o gleifion newydd wedi derbyn cwrs llawn o driniaeth ers mis Ebrill 2022. Mae dros 142,000 yn fwy o bobl wedi derbyn gofal brys hefyd. Nid yw'r trefniadau hyn yn berffaith, ond maen nhw wedi gwneud gwahaniaeth i bobl sydd wedi cael trafferth cael mynediad at ddeintyddiaeth y GIG ers dechrau'r pandemig.

Rydym yn canolbwyntio ar gontract deintyddol newydd, a fydd yn gwneud deintyddiaeth y GIG yn ddeniadol i'r proffesiwn ac yn decach i gleifion. Rydym yn disgwyl ymgynghori ar y contract deintyddol newydd yn y gwanwyn. Yn y cyfamser, rydym yn gweithredu cynnydd o 6 y cant i'r contract. Rydym wedi bod yn gweithio gyda Chymdeithas Ddeintyddol Prydain i ddatblygu hyn, ac rwy'n bwriadu cael y contract ar waith yn gynnar yn 2026.

Rhan olaf y darlun gofal sylfaenol, a'r rhan fwyaf cyfarwydd efallai, yw ymarfer cyffredinol. Mae practisau meddygon teulu yn darparu 1.6 miliwn o apwyntiadau bob mis. Mae hynny'n cyfateb i weld hanner poblogaeth Cymru. Rydym wedi negodi diwygiadau helaeth i ymarfer cyffredinol i wella mynediad dros y blynyddoedd diwethaf. Rydym newydd ailddechrau trafodaethau gyda Phwyllgor Ymarferwyr Cyffredinol Cymru mewn perthynas â'r flwyddyn ariannol bresennol. Mae'n ofynnol i bractisau weithredu systemau trin galwadau priodol i reoli'r nifer uchel o alwadau ac osgoi dychwelyd galwadau di-ri. Mae'n ofynnol iddynt gynnig ffordd ddigidol i bobl ofyn am ymgynghoriadau nad ydynt yn rhai brys a sicrhau bod mynediad ffisegol rhwng 8.30 yn y bore a 6 p.m. bob diwrnod gwaith.

Er gwaethaf y newidiadau hyn ac ymdrechion parhaus timau ymarfer gweithgar, gwn y gall pobl deimlo'n rhwystredig pan fyddant yn teimlo na allant gysylltu â'u practis neu'n ei chael hi'n anodd cael apwyntiad, ond mae gwasanaethau gofal sylfaenol eraill a all helpu, fel fferyllfeydd, fel mai dim ond y rhai hynny sydd angen apwyntiad meddyg teulu sy'n ceisio apwyntiad meddyg teulu. Mae gan bob un ohonom ran i'w chwarae yn hynny. Nid oes rhaid i'r feddygfa fod yr unig opsiwn, ac nid dyma'r opsiwn mwyaf priodol bob amser.

Rwyf eisiau defnyddio gweddill y datganiad, Dirprwy Lywydd, i siarad am y newidiadau rydym wedi'u gwneud i wella mynediad at wasanaethau cymunedol, sy'n chwarae rhan bwysig wrth helpu pobl i fyw'n annibynnol gartref.

O fis Ebrill 2023 fe wnaethom ddarparu £5 miliwn ychwanegol o gyllid rheolaidd i fyrddau iechyd i ehangu gwasanaethau proffesiynol perthynol i iechyd cymunedol. Mae hyn wedi creu mwy na 100 o swyddi newydd, gan gynnwys ffisiotherapyddion, dietegwyr, therapyddion galwedigaethol, seicolegwyr, therapyddion lleferydd ac iaith, podiatryddion ac ystod o staff cymorth. Ac mae nifer y nyrsys ardal wedi cynyddu 49 o swyddi cyfwerth ag amser llawn ers mis Tachwedd 2023. Mae hyn, yn ei dro, wedi cynyddu gwaith dros y penwythnos. Mae'r staff newydd hyn yn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol. Ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf Morgannwg, mae amseroedd aros troed ddiabetig frys wedi lleihau o bedair wythnos i 48 awr gan ddefnyddio gwasanaethau podiatrydd. Mewn un mis yn unig, helpodd gweithlu proffesiynol perthynol i iechyd estynedig Bae Abertawe 240 o oedolion hŷn trwy ymyrraeth gynnar, rheoli cydafiachedd cymhleth a chymorth diwedd oes, gan atal 110 o dderbyniadau i'r ysbyty. Ac mae rhaglen rhagsefydlu orthopedig Caerdydd a'r Fro, sy'n cefnogi pobl sy'n aros am lawdriniaeth ar y glun a'r pen-glin trwy ymarfer corff a chefnogaeth gan gymheiriaid, wedi adrodd am ganlyniadau ôl-lawdriniaeth sylweddol ac enillion cymdeithasol ar fuddsoddiad o £2.86 am bob £1 sy'n cael ei gwario.

Dirprwy Lywydd, rwy'n glir mai parhau i fuddsoddi a diwygio gwasanaethau gofal sylfaenol a chymunedol yw'r peth iawn i'w wneud i'r cyhoedd ac i'r GIG ehangach. Un o fy mhrif flaenoriaethau yn fframwaith cynllunio'r GIG 2025-2028, a gyhoeddais cyn y Nadolig, yw meithrin capasiti yn y gymuned. Rwy'n disgwyl i gynlluniau lleol ddangos camau i barhau i wella mynediad at y gofal cywir, gan y gweithiwr iechyd proffesiynol cywir, ym mhob cymuned ledled Cymru. Ond wrth i ni barhau i wneud newidiadau i wella gwasanaethau, mae'n rhaid i ni sicrhau bod mynediad yn hawdd ac yn gyson ledled Cymru fel bod pobl yn deall i ble y gallant fynd i gael y gofal cywir ar gyfer eu hanghenion.

Yn olaf, Dirprwy Lywydd, ac yn bwysig, hoffwn ddiolch i bawb sy'n gweithio mewn gwasanaethau gofal sylfaenol a chymunedol. Mae eu hymrwymiad a'u cydnerthedd parhaus wedi bod yn gwbl allweddol wrth ddiwygio gwasanaethau yn barhaus i wella mynediad a chanlyniadau i bobl ledled Cymru.