Mae'n Fil a fydd yn dechrau moderneiddio ein system etholiadol yng Nghymru, i greu system sydd â'n hiechyd democrataidd wrth ei chalon, sy'n addas ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain. Gyda'r Bil hwn, rydym yn ceisio gwella ein democratiaeth trwy wella sut y caiff etholiadau eu cynnal a sut y gall pobl ymgysylltu â nhw. Caniatáu cofrestru awtomatig; sicrhau bod gwybodaeth glir ar gael i egluro etholiadau a'r dewis gerbron y pleidleisiwr; rhoi gwasanaethau ar waith i annog pobl o'r grwpiau sydd wedi'u tangynrychioli fwyaf i gymryd rhan yn y broses o wneud penderfyniadau sy'n effeithio ar ein bywydau ni i gyd drwy'r fraint o wasanaethu ein cymunedau a'n cyrff etholedig; sefydlu'r bwrdd rheoli etholiadol, gan roi sylfaen gadarnach i waith gwirfoddol rhagorol y gymuned etholiadol. Er y bydd y Bil yn arwain at ddiddymu Panel Annibynnol Cymru ar Gydnabyddiaeth Ariannol, bydd yr egwyddorion a'r dull sy'n seiliedig ar dystiolaeth y mae'r panel wedi'u mabwysiadu yn cael eu hadeiladu a'u cryfhau wrth i'r swyddogaeth o ran taliad cydnabyddiaeth ddod yn rhan o Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru.

Mae'r diwygiadau hyn yn ategu diwygiadau i'r Senedd a wnaed drwy Ddeddf Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau) 2024 a byddant hefyd yn agor y drws i ddeddfwriaeth ychwanegol, yr ymrwymais iddi yng Nghyfnod 3 yr wythnos diwethaf, i gyflwyno Bil pellach ar gyfer 2026 i gyflwyno system adalw neu symud ymaith Aelodau'r Senedd pan fo camymddwyn difrifol wedi digwydd, ac i ddeddfu i ymgeiswyr ac Aelodau gael eu dwyn i gyfrif am ddatganiadau o ddichell fwriadol. Rwy'n falch o nodi'r gefnogaeth drawsbleidiol i'r amcan hwn. Edrychaf ymlaen at dderbyn argymhellion y pwyllgor safonau maes o law.

Mae gennym Lywodraeth newydd yn San Steffan, ac rwy'n falch eu bod hefyd wedi ymrwymo i ddeddfu ar gyfer cofrestru awtomatig ac ymestyn y fasnachfraint etholiadol i 16 ar gyfer etholiadau'r DU. Yng Nghymru, rydym wedi arwain y ffordd drwy ymestyn yr etholfraint etholiadol i bobl ifanc 16 oed yn barod. Trwy gofrestru awtomatig, byddwn yn ymateb i'r her a berir gan y Comisiwn Etholiadol i fynd i'r afael â diffyg cofrestru. Mae cael cofrestr etholiadol gynhwysfawr yn hanfodol i'n democratiaeth. Bydd gan gofrestru awtomatig y potensial i ychwanegu'r 400,000 o etholwyr Cymreig coll at y gofrestr. Ar gyfer etholiadau'r DU, mae ganddo'r potensial i ychwanegu tua 7 miliwn at y gofrestr. Os nad yw dinasyddion ar y gofrestr, ni allant bleidleisio. Os ydynt ar y gofrestr, gallant wneud hynny.

Mae sefydlogrwydd ein democratiaeth a'n hiechyd democrataidd yn dibynnu ar gyfranogiad pleidleiswyr a'u mandad. Gallwn weld ledled y byd, ac yn wir gartref, yr heriau cynyddol i ddemocratiaeth, rhyddid a rheolaeth y gyfraith. Rwy'n cofio'r doethineb gwleidyddol sy'n cael ei arddangos ar faner Undeb Cenedlaethol y Glowyr glofa'r Tower, 'Pris rhyddid yw gwyliadwriaeth dragwyddol', ac yn wir mae'n rhaid i ni fod yn wyliadwrus wrth wrthwynebu'r rhai a fyddai'n tanseilio sylfeini ein rhyddid a'n democratiaeth a'n hawliau sifil, y bu ein rhagflaenwyr yn ymladd mor galed drostynt gyda chymaint o aberth.

Gallwn fod yn falch bod Cymru, drwy'r Senedd hon, wedi arwain ar draws y DU wrth ddechrau'r broses o adeiladu system etholiadol yr unfed ganrif ar hugain, gan gynnal egwyddorion uchaf atebolrwydd etholiadol, hygyrchedd, cynhwysiant ac amrywiaeth. Felly, nid dyma ddiwedd y ffordd, ac mae mwy i'w wneud.

Mae gan y Bil hwn gonsensws eang. Rydym wedi gweld hyn o fewn y Senedd, a gyda'r gymuned ehangach o sefydliadau â diddordeb a groesawodd gynnwys y Bil, yn ein hymgynghoriad Papur Gwyn ym mis Hydref 2022, ac yn wir yn ystod craffu. A hoffwn fynegi fy niolch i'r holl Aelodau a'r pwyllgorau am eu hystyriaeth a'u craffu ar y Bil hwn. Rwy'n arbennig o ddiolchgar i Joel James am weithio gyda ni ar ei welliant, a fydd yn helpu i sicrhau perthynas briodol rhwng cynghorau tref a chymuned a'u clercod. Hoffwn ddiolch i Adam Price am ei ymgysylltiad sylweddol â'r Bil hwn. Gwnaethom gytuno ar rai o'i welliannau yn y pwyllgor ac roeddem yn cefnogi egwyddor llawer o rai eraill, ond yn anghytuno, weithiau, ar y modd. Mae eich cyfraniadau wedi sicrhau bod y Bil hwn yn y sefyllfa orau y gall fod, ac rwy'n ddiolchgar iawn i chi. Rwy'n ddiolchgar i'r holl randdeiliaid ac arbenigwyr sydd wedi cyfrannu eu barn a'u harbenigedd yn ystod gwaith craffu deddfwriaethol y Bil. Hefyd i swyddogion Llywodraeth Cymru a Chomisiwn y Senedd am eu cefnogaeth i mi ac Aelodau drwy gydol taith y Bil hwn. Rwy'n gobeithio y bydd y Senedd yn cefnogi'r darpariaethau sydd wedi'u hystyried a'u llunio'n dda sydd yn y Bil hwn.