Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr yn gyntaf, Andrew R.T. Davies. 

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, ddoe, fe wnaethoch chi groesawu Prif Weinidog newydd y DU. Siaradodd am ffatri Tata—[Torri ar draws.] Roeddwn i'n meddwl y byddwn i'n cael bloedd i chi, o leiaf, unwaith yn y Siambr hon, Prif Weinidog. [Chwerthin.] Fe gewch i ddiolch i mi nes ymlaen. Daeth Prif Weinidog newydd y DU i'r Senedd ddoe. Yn amlwg, mae sefyllfa Tata Steel ym Mhort Talbot ar feddyliau pawb, sy'n destun cyfyngiadau amser dybryd nawr bod Tata wedi cau un ffwrnais chwyth, ffwrnais chwyth 5, ac, yn amlwg, ceir y llinell amser ar gyfer ffwrnais chwyth 4 ym mis Medi. A allwch chi oleuo'r Siambr heddiw ynghylch a yw Llywodraeth newydd y DU wedi cyflwyno cynllun newydd i Tata Steel i sicrhau goroesiad ffwrnais chwyth 4 fel y gall aros ar agor cyhyd â phosibl? Ac, os yw'r cynllun hwnnw wedi cael ei gyflwyno, pa linell amser y mae Tata Steel wedi nodi y maen nhw'n gweithio'n unol â hi i'w asesu ac, yn y pen draw, rhoi ateb i chi yn ei gylch?

Diolch am nodi bod Prif Weinidog y DU, ar ôl ychydig ddyddiau yn unig yn ei swydd, wedi dod yn gorfforol i Gymru. Mae hwnnw'n ddatganiad wirioneddol gadarnhaol. Ni chefais gyfle i gyfarfod â Phrif Weinidog blaenorol y DU yng Nghymru. Fe'i gwelais am ychydig yn Normandi. Pan ofynnwyd i bobl, wrth gwrs, beth roedden nhw ei eisiau yn yr etholiad hwnnw, rwyf i wrth fy modd bod pobl Cymru wedi dewis cyflwyno gwaharddiad llwyr ar ASau Torïaidd yng Nghymru, ac yna mae gennym ni gyfle i gyflawni'r maniffesto yr etholwyd 27 allan o 32 o ASau Cymru ar ei sail. Ac mae Tata yn rhan sylweddol o hynny. Rydym ni'n ymdrin, fodd bynnag, ag etifeddiaeth y cytundeb blaenorol a gynigiwyd gan y Llywodraeth Geidwadol, a ddathlwyd gan Kemi Badenoch fel newyddion da—dyna'r cynllun y mae Tata yn gweithio ar ei sail i bob pwrpas—â cholledion swyddi aruthrol yn rhan ohono, ac rydym ni'n sicr wedi cyrraedd pen y llinell yn hyn o beth.

Ac mae'n rhaid i mi fyfyrio unwaith eto, sawl blwyddyn yn ôl, pan gefais fy mhenodi'n Weinidog yr economi am y tro cyntaf ar y pryd, daeth Kwasi Kwarteng, fel yr Ysgrifennydd busnes, i gyngor dur yng Nghaerdydd, ac roedd cytundeb i'w gyflawni a fyddai wedi sicrhau cyd-fuddsoddiad sylweddol a dyfodol gwahanol a gwell i ddur ar y pryd. Preswylwyr 10 ac 11 Downing Street ar y pryd nad oedd yn fodlon gwneud y cytundeb hwnnw, ac nid yw'n syndod bod Boris Johnson a Rishi Sunak wedi ein gadael mewn sefyllfa ddim gwell nawr. Fodd bynnag, rydym ni'n rhan o drafodaethau ewyllys da gyda'r cwmni. Ymgysylltiad gan Lywodraeth Cymru yw hynny, fi ac Ysgrifennydd yr economi, yn ymgysylltu'n uniongyrchol â Jonathan Reynolds, fel yr Ysgrifennydd Gwladol newydd dros Fusnes a Masnach, a sgyrsiau gydag arweinyddiaeth y DU a Mumbai. Mae'r trafodaethau hynny ar sail maniffesto y gellir ei gyflawni nawr. Y £0.5 biliwn sydd heb ei wario, y £2.5 biliwn sydd ar gael i drawsnewid dur ar draws y DU ac mae gan y trafodaethau hynny ffenestr gyfyngedig dros gyfnod o wythnosau i lwyddo. Ni allwn gynnal y trafodaethau hynny yn gyhoeddus, ac nid wyf i'n credu y byddai gweithwyr dur na chymunedau dur yn disgwyl hynny. Yr hyn y maen nhw'n ei ddisgwyl yw y bydd y ddwy lywodraeth, yma yng Nghymru ac ar draws y DU, yn brwydro am fargen well i ddur ac i weithwyr dur, a dyna'n union yr ydym ni'n ei wneud.

Roedd fy nghwestiwn yn gymharol syml: a oes cynllun wedi cael ei gyflwyno i fwrdd Tata? Oherwydd dywedwyd wrthym ni fod gennych chi gynllun parod ar gyfer y ffwrn i'w gyflawni ar ôl i chi gymryd swyddi Gweinidogion ac Ysgrifenyddion Gwladol Llywodraeth y DU yn gallu sicrhau cytundeb newydd gyda Tata. Dyna'r hyn a ddywedwyd wrthym ni. Ac rwy'n sylwi, yn eich ateb maith, na wnaethoch chi nodi bod unrhyw gytundeb wedi cael ei gyflwyno i Tata Steel. Ond yr hyn yr ydym ni'n ei wybod, yn y pen draw, yw bod y cloc yn sicr yn tician yn hyn o beth. Felly, a yw'r trafodaethau—[Torri ar draws.] A yw'r trafodaethau yn canolbwyntio—[Torri ar draws.] A yw'r trafodaethau yn canolbwyntio mwy ar fuddsoddiad newydd ar gyfer prosiectau yn y dyfodol, neu a yw'r trafodaethau'n canolbwyntio ar ymestyn oes ffwrnais chwyth 4? Rydym ni'n deall na allwch chi drafod materion masnachol sensitif, ond rhowch rywfaint o obaith o leiaf ynghylch y trywydd yn absenoldeb yr atebion yr ydych chi wedi'u rhoi sy'n dangos nad oes unrhyw gynllun wedi'i gyflwyno eto.

Mae gen i ofn mai'r cwbl y mae'r ail gwestiwn yn ei wneud yw cyfrannu at lefel wirioneddol o sinigiaeth y mae pobl yn ei deimlo ynghylch gwleidyddiaeth. Defnyddiwyd yr ymadrodd a ddefnyddiodd yr Aelod, 'parod ar gyfer y ffwrn', gan y Ceidwadwyr yn 2019 am y cytundeb Brexit, a gwelsom yr hyn a ddigwyddodd yn y fan honno. Nid wyf i erioed wedi dweud hynny, nid yw Jeremy Miles erioed wedi dweud hynny, nid yw Prif Weinidog y DU erioed wedi dweud hynny, nid yw Jonny Reynolds erioed wedi dweud hynny. Yr hyn yr ydym ni wedi ei ddweud yw'r hyn yr ydym ni wedi ei ddweud yn gyson: mae gwahanol lefel o fuddsoddiad ar gael gan Lywodraeth Lafur bresennol, erbyn hyn, y DU. Ceir gwahanol lefel o uchelgais ar gyfer dyfodol dur sydd ar gael gyda Llywodraeth Lafur y DU hon, â mandad sylweddol a chynllun economaidd a fydd angen mwy o ddur yn ein dyfodol, nid llai. Mae ceisio honni ein bod ni wedi defnyddio ymadrodd nad yw erioed wedi cael ei ddefnyddio yn—gallech chi bron â dweud ei bod yn weithred o ddichell fwriadol.

Rwy'n credu, pan gyrhaeddwn ni fusnesau difrifol trafodaethau gyda'r cwmni, sef yr hyn a amlinellais yn fy ateb cyntaf, dyna'n union sy'n digwydd. Ni fyddwn yn cael ein gorfodi i'r math o iaith a'r diffyg ffyddlondeb i'r ffeithiau y mae'r Aelod yn ceisio eu gorfodi arnom ni. Ac, ar y mater hwn, mae angen i'r Ceidwadwyr gydnabod eu bod nhw'n gwbl ddi-hygrededd. I ddweud nawr bod y cloc yn tician a'n bod ni bron wedi cyrraedd y terfyn, pan mewn gwirionedd y bu blynyddoedd pan allai ac y dylai cytundeb fod cael ei sicrhau—roedd gwell cytundeb ar gael i'w sicrhau sawl blwyddyn yn ôl. Dyna realiti hyn. Rydych chi wir yn fy atgoffa o losgwr gyda'i fatsys yn gweiddi'n ddig ar y frigâd dân. Rydym ni bellach yn y sefyllfa o geisio achub difrod ac esgeulustod eich 14 mlynedd ledled y DU. Ni wnaf i gymryd yr un anadl o bregeth gennych chi nac unrhyw Geidwadwr arall ar ein huchelgais a'n hymrwymiad i ddyfodol dur.

Prif Weinidog, rydych chi wedi fy nghyhuddo o fod yn llosgwr; rydych chi wedi fy nghyhuddo o gamarwain yn fwriadol. Rydych chi'n Brif Weinidog sy'n sefyll yn y fan yna gyda phleidlais o ddiffyg hyder o amgylch ei wddf. Rydych chi'n Brif Weinidog a gymerodd £200,000 gan ddyn â dwy euogfarn droseddol. Rydych chi'n ddyn sydd, yn y pen draw, wedi sefyll yn y fan yna wythnos ar ôl wythnos ac wedi methu ag ateb y cwestiynau yr ydym ni wedi eu gofyn i chi wythnos ar ôl wythnos am y rhoddion hynny. A gallaf weld eich Gweinidog iechyd yn lapan yn y fan yna o'r fainc flaen—

Gan bwyll. Doeddwn i ddim yn ymyrryd, ond mae'n debyg nad yw 'lapan' yn ddigon parchus i drafod—. Roedd hi'n gwneud sylwadau, fel y mae pob un ohonoch chi yn y Siambr hon yn ei wneud ar hyn o bryd. Rwy'n siŵr eich bod chi'n dod â'ch cwestiwn i ddiweddglo. Parhewch, Andrew R.T. Davies.

Gofynnais i chi am ddau bwynt. Un: oes yna gynllun ar y bwrdd, ac a yw hwnnw wedi cael ei gyflwyno i fwrdd Tata? Mae'n amlwg nad ydych chi wedi nodi bod cynllun wedi cael ei gyflwyno i fwrdd Tata. A dau: a fydd y buddsoddiad a nodwyd, y £2.5 biliwn yr ydych chi'n sôn y bydd y Llywodraeth yn ei wneud ar gael, ar gyfer prosiectau yn y dyfodol neu i gynnal parhad ffwrnais chwyth 4? Felly, rwy'n rhoi'r ddau bwynt hynny i chi unwaith eto: ble mae'r cynllun ac, yn anad dim, a yw'n gysylltiedig â buddsoddiad yn y dyfodol neu a yw'n gysylltiedig â pharhad ffwrnais chwyth 4 a fydd yn diogelu'r swyddi ym Mhort Talbot yn ystod y cyfnod pontio i ffwrnais arc, yr ydym ni wedi ei gefnogi ac yn parhau i'w gefnogi?

Wel, er gwaethaf yr holl weiddi a phwyntio bysedd, rwy'n meddwl nad yw arweinydd yr wrthblaid wedi bod yn gwrando ar yr hyn yr wyf i wedi bod yn ei ddweud. Mae gwrando yn bwysig mewn Llywodraeth ac mewn gwleidyddiaeth, ac os edrychwch chi ar yr hyn yr wyf i wedi bod yn ei ddweud, mae'r trafodaethau yn parhau gydag arweinyddiaeth y DU a chydag arweinyddiaeth Mumbai. Nid ydym yn mynd i gynnal y trafodaethau hynny yn gyhoeddus ynghylch sut mae bargen well ar gyfer dur yn edrych. Yn y ffenestr gyfyngedig sydd gennym ni'n weddill ar ôl i'r Ceidwadwyr adael y maes, er, a dweud y gwir, prin yr oedden nhw'n chwaraewyr egnïol dros y blynyddoedd diwethaf ar y materion hyn, byddwn yn deall a ydym ni wedi gallu sicrhau gwell bargen â chyd-fuddsoddiad ychwanegol sylweddol ar gael, gydag uchelgais ychwanegol sylweddol ar gyfer dyfodol dur, ac nid wyf i'n credu o gwbl y bydd unrhyw un o eiriau neu brotestiadau dig yr Aelod yn cael unrhyw effaith mewn cymunedau dur. Maen nhw'n gwybod pwy sydd wedi bod ar eu hochr a phwy sydd ar eu hochr o hyd, ac maen nhw'n gwybod ei leoliad ef yn y sefyllfa honno.

Arweinydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth.

Diolch yn fawr iawn. Dwi am ddechrau drwy longyfarch bob Aelod Seneddol gafodd eu hethol yng Nghymru'r wythnos diwethaf, a dymuno'n dda iawn iddyn nhw yn cynrychioli cymunedau Cymru. Mi wnaeth Cymru ddatgan ei barn yn glir iawn am 14 blynedd o lywodraetha Ceidwadol, ond mi oedd yna neges amlwg iawn i Lafur hefyd i beidio â chymryd Cymru yn ganiataol. Mi wnaeth Plaid Cymru sefyll ar blatfform positif dros degwch ac uchelgais, ac mi oedd hi'n hyfryd bod efo Ann Davies a Llinos Medi yn San Steffan ddoe, wrth iddyn nhw ymuno efo Liz a Ben yno.

Rwyf i wedi ysgrifennu at Brif Weinidog newydd y DU yn ei llongyfarch ac rwy'n gwybod y bydd y pedwar AS Plaid Cymru yn ei ddwyn ef a'i Lywodraeth newydd i gyfrif yn gadarn ond yn adeiladol. Rydym ni eisoes wedi clywed llawer gan Brif Weinidog y DU am ei ddymuniad i ailosod y berthynas rhwng Llywodraethau a chenhedloedd y DU, ond mae'n rhaid i'r geiriau hynny, er eu bod i'w croesawu, olygu rhywbeth, ac mae arnaf i ofn fy mod i'n dal i boeni am rywfaint o'r hyn yr wyf i'n ei glywed: y Gweinidog Llafur newydd, Stephen Kinnock, ar y BBC dros y penwythnos yn dweud na ddylid datganoli Ystad y Goron i Gymru. 'Nid wyf i'n credu bod angen i ni boeni'n ormodol am broses, nawr, symud y darnau o gwmpas y jig-so', meddai—y math o agwedd ddiystyriol a oedd yn adleisio'r hyn a ddywedodd Ysgrifennydd Gwladol newydd Cymru am y ffaith fod datganoli cyfiawnder yn fater o 'ffidlo o gwmpas gyda strwythurau'.

Nawr, mae'r Prif Weinidog yn gwybod yn iawn bod y materion hyn, yn ogystal â chyllid teg a chyllid HS2 ac yn y blaen, yn llawer mwy na phroses a strwythurau; maen nhw'n faterion sylfaenol o degwch. Felly, a wnaeth y Prif Weinidog anghofio gwneud cais cynnar i'r Prif Weinidog i ychydig o barch gael ei ddangos i Gymru, neu a yw'r Llywodraeth newydd eisoes yn dewis peidio â gwrando?

Wel, rwy'n llongyfarch pob Aelod Seneddol newydd sydd wedi cael ei ethol i gynrychioli Cymru yn San Steffan. Rwy'n siŵr y byddan nhw i gyd yn gwneud eu gorau dros y cymunedau sydd wedi dewis eu hethol. Ni wnaf i enwi pob un o'n 27 o ASau Llafur Cymru na'r 11 enw newydd sy'n cynrychioli etholaethau yng Nghymru, ond rwy'n credu y byddan nhw'n hyrwyddwyr gwych i bob rhan o'r wlad y maen nhw'n yn ei chynrychioli, ac rwy'n dymuno'n dda iddyn nhw i gyd. Oherwydd rhan o'n her, a dweud y gwir, yw sut rydym ni'n ailgyflwyno'r ddadl dros wleidyddiaeth fel ymgais gadarnhaol i wasanaethu'r wlad. Ceir pobl ar draws y Siambr hon sy'n bobl nobl sy'n anghytuno; mae llawer gormod o drafodaeth wleidyddol dros y blynyddoedd diwethaf wedi bod i ddemoneiddio a gwadu hynny i bobl nad ydym yn cytuno â nhw. Ac rwy'n gobeithio y gallwn ni wneud yn well na hynny, ac mae hynny'n dod o'r brig, yma ac yn wir ar draws Llywodraeth y DU.

O ran safbwynt Llywodraeth Lafur newydd y DU, cefais gyfarfod cynnes a chadarnhaol iawn gyda Phrif Weinidog y DU. Nid wyf i'n cytuno â'r ymgyrch o achwyn a siom yn ystod yr wythnos gyntaf y mae arweinydd Plaid Cymru mor awyddus i'w gorfodi arnom ni. Nid dyna farn pobl Cymru, chwaith, yn y ffordd y gwnaethon nhw bleidleisio. Rwy'n awyddus ein bod ni'n cyflawni'r maniffesto a roddwyd gerbron pobl Cymru gennym ni—bydd hynny'n symud datganoli ymlaen, a bydd yn arwain at gynnydd gwirioneddol ar draws ein heconomi a chefnogaeth i wasanaethau cyhoeddus ar amrywiaeth eang o feysydd lle gellir cyflawni cenhadaeth i'r DU dim ond os bydd Cymru yn chwarae ei rhan lawn. Felly, edrychaf ymlaen nid yn unig at degwch o ran cyllid, ond mewn gwirionedd, dyfodol llawer gwell i bob un ohonom ni yma yng Nghymru, ac rwy'n credu y bydd ethol Llywodraeth Lafur y DU wir yn cyflawni'r newid sydd ei angen ar Gymru a Phrydain. Edrychaf ymlaen at weithio gyda'r Prif Weinidog a thîm newydd o Weinidogion Llafur ar draws y DU i wneud yn union hynny.

Bydd llawer o bobl sy'n gwrando ar hynna yn gresynu nad yw Prif Weinidog Cymru yn mynnu ar y tegwch hwnnw i Gymru a'r penderfyniadau hynny am ariannu o amgylch HS2. Ac i gael Prif Weinidog yn dweud ei fod yn hapus i faniffesto gael ei weithredu nad oedd yn addo mynd ar drywydd buddiannau Cymru o ran datganoli trosedd a chyfiawnder, mae hwnnw'n arwydd pryderus ar ddechrau'r Llywodraeth newydd hon yn y DU.

Nawr, mae'n rhaid, yn sicr, i achub miloedd o swyddi ym Mhort Talbot fod yn un o'r blaenoriaethau strategol pwysicaf i Keir Starmer. Wyth wythnos yn ôl, hedfanodd y Prif Weinidog ei hun i India gan annog rheolwyr Tata Steel i aros am Lywodraeth Lafur yn y DU cyn gwneud penderfyniad terfynol am Bort Talbot. Nawr, roeddem ni i gyd yn gwybod bod yr hyn yr oedd y Torïaid yn ei gynnig yn druenus o annigonol, ac mae cyfle bellach i ddilyn llwybr gwahanol. Ond, fel y mae fy nghyd-Aelod, Luke Fletcher, wedi tynnu sylw ato sawl gwaith, er gwaethaf yr ymrwymiad i'w groesawu o £3 biliwn i'r sector dur yn ei gyfanrwydd, nid oes gennym ni lawer o ddealltwriaeth, rwy'n credu, o hyd, o'r hyn y mae hynny'n ei olygu, gan gynnwys, yn hollbwysig, faint o'r £3 biliwn hwnnw y gellir ei neilltuo i Bort Talbot, sut i achub y swyddi a sut y gellir ei ddefnyddio i geisio parhau gwaith gwneud dur sylfaenol yng Nghymru. Felly, a all y Prif Weinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni nawr, ar ôl y cyfarfod hwnnw gyda Phrif Weinidog y DU ddoe, fel bod gweithwyr Port Talbot yn cael y sicrwydd sydd ei angen arnyn nhw? A wnaiff ef roi mwy o fanylion i ni ar beth, sut a phryd cynlluniau Llafur i ddiogelu dyfodol dur Cymru?

Rwy'n credu bod tri phwynt eang i'w crybwyll. Y cyntaf yw bod maniffesto Llafur Cymru yn mynd ar drywydd buddiannau Cymru, ac mae'n faniffesto y dychwelwyd 27 o 32 o ASau y DU ein cenedl ar ei sail. Mae'n faniffesto a fydd yn arwain at fwy o lais i Gymru ar ddyfodol Cymru. Mae'n faniffesto a all, rwy'n credu, arwain at lawer mwy o fuddsoddiad yn ein seilwaith, gan gynnwys ar draws trafnidiaeth. Os meddyliwch chi am y gogledd yn unig, lle nad oedd unrhyw wirionedd o gwbl i'r honiad bod buddsoddiad o £1 biliwn—fe'i gwnaed gan blaid ar ddiwedd ei chyfnod mewn Llywodraeth—rydym ni'n chwilio am gynllun i sicrhau buddsoddiad go iawn yn ein seilwaith trafnidiaeth. Mae penodiad yr Arglwydd Hendy fel y Gweinidog rheilffyrdd yn enghraifft dda o rywun y gallwn ni weithio ag ef sy'n deall yr angen am fuddsoddiad pellach yma yng Nghymru. Rwy'n hyderus y bydd ein tîm o Weinidogion yma, a'r 27 o hyrwyddwyr Llafur Cymru sydd wedi mynd i San Steffan, yn gwneud y ddadl ac yn sicrhau buddsoddiad gwirioneddol yn ein seilwaith rheilffyrdd a llawer mwy. 

Mae'n werth nodi hefyd bod y gronfa cyfoeth genedlaethol yn enghraifft arall o le rwy'n disgwyl i Gymru elwa, ac elwa yn anghymesur. Os ystyriwch chi eto y buddsoddiad mewn porthladdoedd a wnaed o dan y Llywodraeth ddiwethaf, gyda £160 miliwn ar gyfer y DU gyfan, roedd Doc Penfro ac Aberdaugleddau wedi'u heithrio o hynny. Rydyn ni bellach yn mynd i weld pedair gwaith hynny yn y gronfa cyfoeth genedlaethol, ynghyd â'r gallu i ddenu mwy o fuddsoddiad preifat. Mae'r holl bethau hynny'n bwysig wrth ymdrin â'n hargyfyngau hinsawdd a natur, ond, yn fwy na hynny, dim ond os byddwn ni'n darparu cyfran sylweddol o hynny yma o Gymru a'r swyddi a ddylai ddod o Gymru hefyd y gellir ennill y ras am bŵer glân. Dyna pam rwyf i eisiau gweld camau ar unwaith ynghylch Ystad y Goron—mae er mwyn gwneud yn siŵr y gallwn ni gael cynnig llawer gwell o ran y gadwyn gyflenwi. Y gwir werth sy'n cael ei ddarparu yw'r gadwyn gyflenwi honno, gyda rhestr tymor hwy o swyddi mewn cymunedau a fydd yn gweld pŵer yn cael ei gynhyrchu. Rwyf i eisiau gweld cyfleoedd fel y gall pobl gynllunio, wedyn, dyfodol gwirioneddol uchelgeisiol yma yng Nghymru. Dyna'r hyn yr ydym ni'n gweithio tuag ato, hynny yw, y Llywodraeth hon yn sefyll dros fuddiannau Cymru, ac â phartner parod a chadarnhaol i wneud hynny, a dyna'r hyn yr wyf i'n credu y pleidleisiodd pobl drosto yr wythnos diwethaf.

Ni atebodd y Prif Weinidog fy nghwestiwn am y £3 biliwn a pha gyfran o hynny fydd yn dod i ddur yng Nghymru; efallai y gall ddychwelyd at y pwynt hwnnw. Ond fe wnaf i gloi gydag iechyd. Prin fod yr Ysgrifennydd iechyd newydd yn Lloegr wedi camu i mewn i'r adran iechyd cyn iddo ddatgan bod y GIG wedi torri. Rwy'n tybio ei fod yn siarad am y GIG yn Lloegr, er, gan fod Llafur yng Nghymru wedi cymylu'r sefyllfa yn fwriadol ar y mater datganoledig penodol hwnnw yn ystod yr etholiad, ni allaf fod yn hollol siŵr.

Ond, os yw'r GIG wedi torri yn Lloegr, siawns ei fod wedi torri yng Nghymru hefyd, gyda'i restrau aros mwyaf erioed. Nawr, er gwaethaf gwaith caled ac ymroddiad y staff, mae ein GIG ar ei liniau yma yng Nghymru, yn bennaf oherwydd penderfyniadau Gweinidogion iechyd Llafur dros 25 mlynedd, ac ynghyd, yn wir, â thoriadau'r Torïaid. Felly, dywedodd Wes Streeting:

'O heddiw ymlaen, polisi'r adran hon yw bod y GIG wedi torri.'

Nid wyf i'n anghytuno ag ef, gyda llaw, a dyna pam y galwodd Plaid Cymru ar Lywodraeth Cymru i ddatgan argyfwng iechyd yn ôl ym mis Chwefror. Ond a all y Prif Weinidog gadarnhau ai cyfaddef bod y GIG wedi torri yw bolisi swyddogol adran iechyd ei Lywodraeth Lafur ef yng Nghymru hefyd bellach, neu a wnaiff ef barhau i gymryd yr agwedd, o ran y GIG o dan Lafur yng Nghymru, nad oes dim i'w weld yma?

Wel, eto, mae arweinydd Plaid Cymru yn ceisio rhoi geiriau yn fy ngheg i nad wyf i erioed wedi eu defnyddio, ac i geisio gwneud dyfarniad nad yw'n ddyfarniad y Llywodraeth hon, yn sicr. Rwy'n cytuno, fodd bynnag, bod ein staff o dan bwysau aruthrol, a heb ymrwymiad ac arbenigedd rhyfeddol ein staff ym maes gofal sylfaenol a gofal mewn ysbytai, ni fyddem yn gallu darparu ein gwasanaeth. Mae'n ffaith bod y rhan fwyaf o bobl yn cael canlyniad da ac yn cael gofal prydlon yn eu profiad eu hunain. Ein her ni yw bod llawer gormod o bobl yn aros yn rhy hir, ac mae llawer gormod o bobl ddim yn cael y profiad y byddem ni eisiau iddyn nhw ei gael. Rydym ni'n gwybod bod ôl-groniad enfawr a grëwyd ar ôl y pandemig gyda'r mesurau eithriadol y bu'n rhaid i ni eu cymryd. Mae'n ymddangos bod adferiad yn ein gofal iechyd yn cymryd hyd yn oed yn hirach nag yr oeddem ni'n meddwl y byddai'n ei wneud. Dydyn ni dal ddim ar yr un lefel o effeithlonrwydd eto o ran amrywiaeth o lawdriniaethau yn y gwasanaeth—mae hynny'n cael effaith. Rydym ni wedi dargyfeirio £1 biliwn i fynd i'r afael â'r ôl-groniad, gydag arosiadau hirdymor yn gostwng, ond rydym ni'n gwybod bod mwy i'w wneud. Mae hynny wedi golygu nad ydym ni wedi gallu buddsoddi yn y drws ffrynt, os mynnwch, y rhan gofal sylfaenol a gofal cymunedol o'n system, yr ydym ni'n gwybod fydd yn cyflawni canlyniadau gwell, tymor hwy, ac yn lleihau angen o fewn ein system. Hefyd, mae gennym ni heriau iechyd cyhoeddus enfawr ar draws gymdeithas gyfan. Mae'r gwasanaeth iechyd yn ymdrin â phen mwy miniog hynny, ond mewn gwirionedd mae amrywiaeth eang o fesurau y mae angen i ni eu cymryd yn llwyddiannus i geisio cael gafael ar y rheini.

Nid wyf i erioed wedi bod ac ni fyddaf byth yn hunanfodlon ynghylch yr heriau a'r pwysau eithriadol sydd ar ein system gofal iechyd. Bydd cael gafael ar hynny, gweld y gwelliant yr ydym ni'n gwybod y mae angen i ni ei weld, yr ydym ni ei eisiau, nid yn unig yn golygu sloganau yn y lle hwn, bydd yn golygu gwaith caled go iawn. Bydd yn golygu diwygio ac adnoddau. Bydd yn golygu moderneiddio. Rydym ni wedi bod yn moderneiddio ein gwasanaeth mewn amrywiaeth o feysydd. Ac, mewn gwirionedd, mae Wes Streeting yn edrych ar gyflawni amrywiaeth o'r gwelliannau yn y ddarpariaeth o ofal iechyd yr ydym ni wedi eu cyflawni yma yng Nghymru. Mae gennym ni gynnig llawer gwell o ran fferylliaeth yng Nghymru nag yn Lloegr. Mae'n bwriadu gwneud mwy o hynny. Rydym ni wedi newid y ffordd y mae deintyddiaeth yn contractio—gyda mwy o gyfnodau cleifion newydd. Rwy'n falch iawn o'r gwaith yr ydym ni wedi ei wneud ym maes optometreg. Yn ddiddorol, pan oeddwn i'n gweld pobl yn Iwerddon, roedd ganddyn nhw ddiddordeb mawr yn yr hyn yr oeddem ni wedi ei wneud o ran symud mwy o wasanaethau â mwy o fynediad at optometreg rheng flaen. Felly, mae gennym ni nifer o bethau y dylem ni fod yn falch ohonyn nhw, yn ogystal â chydnabod y nifer sylweddol o heriau sydd gennym ni.

Ac o ran Tata, rwy'n ei gyfeirio at yr ateb yr wyf i wedi ei roi i arweinydd yr wrthblaid: rydym ni mewn trafodaeth—trafodaeth â ffenestr gyfyngedig. Byddwch wedi clywed arweinydd Community—yr undeb dur mwyaf ym Mhort Talbot, yr undeb dur mwyaf yn y DU—yn dynodi yn ei farn ef ffenestr o bedair i chwe wythnos, i ddarganfod a ellir taro bargen well, os gallwn ni berswadio Tata i newid trywydd, i fuddsoddi yn y dyfodol a rhoi gwahanol gyfnod pontio i ni. Mae hynny'n bosibl dim ond oherwydd bod dwy Lywodraeth ar y maes bellach, yn brwydro dros ddur a gweithwyr dur, oherwydd bod lefel wahanol o gyd-fuddsoddiad, a lefel wahanol o uchelgais ar gyfer dyfodol dur. Ac rwy'n credu bod gweithwyr dur a'u cymunedau yn deall hynny, ac yn gwybod ein bod ni'n gwneud popeth y gallem ni ac y dylem ni ei wneud drostyn nhw, ac, yn wir, yr hyn y mae'n ei olygu i'n dyfodol economaidd hefyd.