Yr eitem nesaf fydd y datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ar y cynnydd o ran diwygio'r cwricwlwm a'r camau nesaf. Ac felly Lynne Neagle i gyflwyno'r datganiad yma.

Diolch, Llywydd. Ers dod yn Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg, cefais y fraint o ymweld â nifer o ysgolion a gweld y Cwricwlwm i Gymru ar waith. Mae mwy a mwy o'n harweinwyr a'n hathrawon yn manteisio ar y cyfle hwn i ddatblygu dysgu gyda phwrpas clir, sy'n denu sylw ac yn herio pob plentyn a pherson ifanc. A thrwy roi eu llesiant wrth wraidd dysgu, rydym yn sicrhau bod pob plentyn yn barod i ddysgu. Nid yn unig drwy ein dull ysgol gyfan o ymdrin ag iechyd meddwl, nid yn unig drwy wneud iechyd a llesiant yn faes dysgu gorfodol, neu drwy ein canllawiau ar alluogi dysgu i bawb, ond drwy roi anghenion pob plentyn yn gyntaf.

Rydyn ni eisiau i blant gyrraedd eu potensial llawn. Rydyn ni am iddyn nhw ffynnu fel dysgwyr, dinasyddion, unigolion hyderus a chyfranwyr i gymdeithas, nid yn unig yn ystod eu hamser yn yr ysgol, ond am weddill eu hoes. Rydyn ni'n cyflawni hynny drwy ddysgu sy'n heriol, ond hefyd yn ysbrydoledig; yn drylwyr yn academaidd, ond gyda defnydd ymarferol clir yn y byd go iawn; sy'n ymateb i ddysgwyr, gan bennu disgwyliadau uchel, ymestynnol.

Gan mwyaf, mae penaethiaid yn dweud wrthyf eu bod yn cefnogi'r Cwricwlwm i Gymru. Maen nhw'n gweld y cyfleoedd hyn, ac maen nhw eisiau gwneud pethau'n iawn. Ond mae'n amlwg i mi, yn dilyn effaith y pandemig a'r heriau parhaus sy'n wynebu'r sector, bod angen manylion a chefnogaeth ychwanegol ar arweinwyr ac ymarferwyr i'w helpu i wneud y mwyaf o'r cyfleoedd hynny, yn enwedig mewn meysydd fel dilyniant ac asesu. Rwyf eisiau bod yn glir: rwyf wedi gwrando ar hyn a byddaf yn darparu'r gefnogaeth honno.

Rydym yn parhau i wneud cynnydd sylweddol. Hoffwn ganmol yr arweinwyr, yr athrawon ac ymarferwyr eraill y mae eu hymrwymiad personol i'w dysgwyr yn ysgogi'r newid hwn. Bob dydd, rwy'n gweld mwy a mwy o enghreifftiau rhagorol o ysgolion a lleoliadau yn defnyddio'r cwricwlwm i ysbrydoli a herio eu plant. Yn ein hadroddiad blynyddol Cwricwlwm i Gymru, a gyhoeddir yn ddiweddarach yr wythnos hon, aethom ati i nodi bod lleoliadau meithrin a ariennir nas cynhelir, ysgolion arbennig a'r rhan fwyaf o ysgolion cynradd yn parhau i wneud cynnydd da wrth weithredu'r Cwricwlwm i Gymru. Rydym hefyd yn gwybod bod mwy o amrywioldeb mewn ysgolion uwchradd ac unedau cyfeirio disgyblion. Fodd bynnag, mae'r rhain yn ddiwygiadau hirdymor, ac rydym yn gwybod bod ffordd i fynd o hyd wrth i ni symud tuag at ei gyflwyno i bob grŵp blwyddyn ym mis Medi 2026, a dyfarnu ein TGAU, gwneud-i-Gymru, newydd yn haf 2027 am y tro cyntaf.

Eleni, cyhoeddais ganllawiau drafft ar gyfer dysgu rhwng 14 ac 16, ac mae fy swyddogion yn parhau i weithio'n agos gyda phartneriaid wrth i ni ddatblygu'r cymwysterau newydd hyn.

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Rees) i’r Gadair.

Rwy'n benderfynol y bydd pob plentyn yn elwa ar y cyfleoedd helaeth a gynigir gan y cwricwlwm hwn. Dros weddill tymor y Senedd, bydd y Llywodraeth hon, mewn cydweithrediad â phartneriaid a'r sector, yn rhoi pecyn cymorth cenedlaethol ar waith ar gyfer y Cwricwlwm i Gymru. Byddwn yn sicrhau sylfaen gyffredin o ddisgwyliadau a chymorth, gan ganiatáu i bob ysgol fanteisio ar gyfleoedd y cwricwlwm i'w dysgwyr.

Yn gyntaf, byddwn yn darparu manylion a dulliau clir ar gyfer dylunio, datblygu ac asesu'r cwricwlwm, lle mae arweinwyr wedi lleisio'r angen am eglurder pellach yn fwyaf cyson. Byddwn yn gweithio gyda phartneriaid i ddatblygu cefnogaeth gydweithredol ddwys sydd ar gael yn genedlaethol ar gyfer dylunio, creu cynnydd ac asesu'r cwricwlwm. Bydd y rhaglen hon yn ategu'r gwersi o raglen dreialu dylunio'r cwricwlwm, y camau enfawr a wnaed gan athrawon, a'r gefnogaeth effeithiol bresennol yn y system. Bydd hyn yn dechrau yn yr hydref, ac yn ehangu dros y flwyddyn academaidd ac i mewn i 2025-26.

Byddwn yn cyhoeddi adnoddau a thempledi penodol i roi proses glir i ysgolion ar gyfer datblygu a gwella eu cwricwlwm, ni waeth beth fo'u man cychwyn. Mae hyn yn cynnwys rhagor o fanylion ar ddulliau o fynd ati i ddatblygu ac asesu, gan gynnwys gwerthuso a chyfleu'r cynnydd y mae dysgwyr yn ei wneud. Byddwn yn cyhoeddi'r cyntaf o'r gwanwyn nesaf ac yn adeiladu ar y rhain yn y flwyddyn academaidd ganlynol. Byddwn hefyd yn helpu ysgolion i weld enghreifftiau o ddylunio, creu cynnydd ac asesu'r cwricwlwm, drwy hyrwyddo a rhannu arfer effeithiol a ddatblygwyd drwy gydweithio rhwng ysgolion.

Rwyf wedi sôn o'r blaen am fy ymrwymiad i lythrennedd a rhifedd. Mae'r rhain yn byrth sylfaenol i ddysgu, ochr yn ochr â chymhwysedd digidol, ac maen nhw'n sgiliau trawsgwricwlaidd gorfodol. Mae cwricwlwm ysgol ar ei orau pan fydd yn caniatáu i ddysgwyr ddefnyddio, datblygu a mireinio'r sgiliau hyn, eu trosglwyddo a'u defnyddio mewn cyd-destunau newydd, ystyrlon. Mae hyn yn allweddol i godi safonau, felly, yn ail, byddwn yn canolbwyntio ar ddatblygu'r sgiliau hyn. Byddwn yn gweithio gyda phartneriaid i ddatblygu cymorth cydweithredol dwys sydd ar gael yn genedlaethol i helpu i wreiddio llythrennedd a rhifedd ar draws pob maes o'r Cwricwlwm i Gymru. Unwaith eto, bydd hyn yn cael ei ddatblygu gydag arweinwyr ac athrawon, gan adeiladu ar yr hyn sy'n gweithio'n dda. Bydd hyn yn cael ei dreialu yn y flwyddyn academaidd nesaf a'i ehangu yn y flwyddyn ganlynol. Byddwn yn cryfhau ein disgwyliadau cenedlaethol ar gyfer y sgiliau hyn trwy ddiweddaru'r fframweithiau llythrennedd, rhifedd a chymhwysedd digidol a'u cyhoeddi fel canllawiau statudol. Bydd y statws arweiniad statudol hwnnw yn helpu i gefnogi dulliau mwy cyson ledled Cymru.

Byddwn yn ymgynghori ar fframwaith llythrennedd a rhifedd diwygiedig a chryf y flwyddyn nesaf, i'w gwblhau yn gynnar yn 2026, ac yna'r fframwaith cymhwysedd digidol yn ddiweddarach y flwyddyn honno. Byddwn yn darparu egwyddorion cenedlaethol clir ynghylch addysgu a dysgu mewn llythrennedd, rhifedd a chymhwysedd digidol, gan fod yn glir am y blociau adeiladu ar gyfer dysgu cryfach a'r adnoddau o ansawdd uchel sy'n cefnogi hyn. Rhaid i hyn ddilyn y dystiolaeth. O ran llythrennedd, er enghraifft, mae hynny'n golygu cydnabyddiaeth glir o bwysigrwydd allweddol ffoneg, yn ogystal â'r blociau adeiladu hanfodol eraill o ddarllen.

Yn olaf, byddwn yn cefnogi ymarferwyr i gynllunio dysgu o fewn ac ar draws y meysydd dysgu a phrofiad. Bydd y cymorth maes penodol hwn yn helpu gweithwyr proffesiynol i gynllunio cynnydd ym mhob maes. Bydd yn eu cefnogi i ddewis cynnwys ymestynnol a chynllunio datblygiad gwybodaeth a sgiliau perthnasol. Byddwn yn dechrau treialu hyn yn y flwyddyn academaidd nesaf. Ni fydd y gefnogaeth hon yn cael ei gwireddu dros nos, ac mae hynny am reswm da. Mae'n hanfodol ein bod yn cael y manylion a'r gefnogaeth ychwanegol hon yn gywir. Gwyddom o brofiad gwledydd eraill bod darparu mwy a mwy o arweiniad yn unig yn gorlwytho athrawon heb wella safonau. Mae'n rhaid iddo fod y math cywir o fanylder. Rhaid iddo fod yn glir ac yn syml. Dyna pam y byddwn yn gweithio gydag ymarferwyr, arweinwyr, partneriaid cyflawni a rhanddeiliaid i gyd-greu manylion y gefnogaeth hon.

Rwyf eisiau bod yn glir—does dim o hyn yn tynnu unrhyw beth oddi ar yr ysgolion hynny sydd eisoes yn gwireddu'r cwricwlwm ar gyfer eu plant. Mae hyn yn ymwneud â rhoi sylfaen gadarn ar waith ar gyfer y rhai sydd ei angen, peidio â rhoi nenfwd ar yr arloesedd yr ydym eisoes yn ei weld ledled y wlad. Mae'r Cwricwlwm i Gymru yn gwricwlwm o gyfleoedd i bawb, a byddaf yn sicrhau bod gan ysgolion yr adnoddau a'r hyder sydd eu hangen arnynt i wneud y mwyaf ohonynt. Diolch.

Diolch, Ysgrifennydd Cabinet am eich datganiad heddiw. Bu llawer o adroddiadau pryderus yn ddiweddar am athrawon yng Nghymru yn profi lefelau uchel o drais a cham-drin geiriol mewn ysgolion gan eu disgyblion ac yn sgil hynny yn teimlo bod awdurdodau lleol yn cefnu arnyn nhw pan godir hyn. Mae arolwg 'Ymddygiad mewn Ysgolion' NASUWT wedi datgelu bod bron i 40 y cant o athrawon yng Nghymru yn y 12 mis diwethaf wedi dweud eu bod wedi profi trais neu gam-drin corfforol yn yr ystafell ddosbarth; 95 y cant wedi profi cam-drin geiriol yn yr ystafell ddosbarth; ac roedd 91 y cant yn honni bod disgyblion wedi rhegi arnynt. Mae athrawon hefyd wedi gwneud honiadau eu bod wedi cael eu gwthio neu eu hyrddio, eu taro neu eu pwnio, eu cicio, poeri atynt a'u penio, ac mae rhai wedi dweud bod cadeiriau wedi'u taflu atynt. Yn gyntaf, Ysgrifennydd Cabinet, pam ydych chi'n meddwl bod hyn yn digwydd? Beth, yn eich meddwl chi, sydd wedi newid mor sylweddol fel bod disgyblion yn gwneud hyn?

Mae diwygio'r cwricwlwm yn rhywbeth i'w gefnogi, ond mae'n ddibwrpas os yw athrawon yn profi trais gan fyfyrwyr ac nad oes dim yn cael ei wneud am y peth. Mae tystiolaeth anecdotaidd a gefais gan nifer o etholwyr, sy'n gweithio mewn ysgolion ar draws fy rhanbarth, yn awgrymu mai un o'r prif broblemau y mae ysgolion uwchradd yn eu hwynebu yw'r nifer uchel o blant yn fepio, a bod rhai plant yn defnyddio dyfais untro gyfan y dydd, a all, fel y gwyddoch chi, gynnwys hyd at 20 mg o nicotin, tua'r un faint o nicotin ag a welir mewn pecyn o sigaréts cryf. Mae'r etholwyr hyn wedi dweud wrthyf sut maen nhw wedi gweld plant yn mynd yn ymosodol iawn os yw'r fêps yn cael eu hatafaelu, yn fwyaf tebygol oherwydd symptomau tynnu'n ôl o nicotin. Ond, gyda hyn mewn golwg, beth sy'n cael ei wneud i ymchwilio i hyn fel problem? Mae Llywodraeth Cymru wedi dweud bod dyletswydd ar awdurdodau lleol ac ysgolion i sicrhau bod ysgolion yn amgylchedd diogel i bawb. Ond, yn amlwg, maen nhw'n methu. Rwy'n deall nad yw'r broblem hon yn mynd i ddiflannu dros nos, ond beth yw eich cynlluniau ar gyfer ymdrin â hyn? 

Rydych chi'n potsian gyda'r cwricwlwm, pan fo materion enfawr eraill sy'n ymddangos fel pe baen nhw'n cael eu hanwybyddu. Byddwch chi'n ymwybodol, Ysgrifennydd Cabinet, yn y flwyddyn a ddaeth i ben yn 2022, fod 1,175 o athrawon wedi gadael y proffesiwn yng Nghymru, a dim ond 125 o'r rhain oedd o oedran ymddeol. Roedd y niferoedd uchaf a adawodd mewn gwyddoniaeth a Saesneg, dau faes y mae Cymru yn ei chael hi'n anodd iawn ynddynt. Yn anffodus, mae nifer yr athrawon yng Nghymru wedi gostwng tua 2,000 ers 2014, sy'n cyfateb i tua 5 y cant, ac rydym yn gweld gostyngiad yn nifer yr athrawon sy'n addysgu pynciau y maent wedi'u hyfforddi ynddynt mewn gwirionedd. Er enghraifft, yn 2023, dim ond 35 y cant o athrawon gwyddoniaeth oedd wedi'u hyfforddi mewn gwyddoniaeth. Ac mae hyn yn golygu, Ysgrifennydd Cabinet, sut bynnag rydych chi'n edrych arno, ac er gwaethaf ymdrechion gorau athrawon, y bydd yna lawer a fydd yn brin o'r ddealltwriaeth sylfaenol o'r pynciau maen nhw'n eu haddysgu. Fodd bynnag, sut ydych chi'n mynd i gyfrif am hyn wrth ddiwygio'r cwricwlwm, pan fo'n amlwg bod ysgolion eisoes yn ei chael hi'n anodd dysgu pynciau craidd ar hyn o bryd?

Rydych chi'n sôn am eich ymrwymiad i lythrennedd a rhifedd; a dweud y gwir, nid yw hyn yn cael ei drosi i realiti. Ni fydd ychwaith, wrth gwrs, yn syndod i chi fod sgoriau Rhaglen Ryngwladol Asesu Myfyrwyr wedi gostwng mwy yng Nghymru nag mewn unrhyw wlad arall—mwy nag yn y rhan fwyaf o wledydd eraill—yn 2022, gyda sgoriau yn gostwng o tua 20 pwynt, gan ddod â sgoriau yng Nghymru i'r lefel isaf erioed, yn sylweddol is na'r cyfartaledd ar draws gwledydd y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, ac yn sylweddol is na'r rhai a welir ar draws gweddill y Deyrnas Unedig. Ni ellir egluro sgoriau is yng Nghymru, fel y byddwch, heb os, yn ei werthfawrogi'n llawn, Ysgrifennydd Cabinet, oherwydd lefelau uwch o dlodi. Mae plant difreintiedig yn Lloegr yn sgorio tua 30 pwynt yn uwch ar gyfartaledd na phlant difreintiedig yng Nghymru. Hyd yn oed yn fwy rhyfeddol, mae perfformiad plant difreintiedig yn Lloegr naill ai'n uwch na'r cyfartaledd neu'n debyg i'r cyfartaledd i bob plentyn yng Nghymru. Mae'n annhebygol y bydd y gwahaniaethau mewn perfformiad addysgol rhwng Cymru a Lloegr yn cael eu hesbonio gan wahaniaethau mewn adnoddau a gwariant, gan fod gwariant fesul disgybl yn debyg yn y ddwy wlad o ran lefelau cyfredol a thueddiadau diweddar dros amser.

Mae gan Gymru hefyd gyfran uwch o bobl ifanc nad ydynt mewn addysg, cyflogaeth na hyfforddiant na gweddill y DU: 11 y cant, o'i gymharu â 5 y cant i 9 y cant mewn gwledydd eraill. A Chymru sydd â'r lefelau isaf o gyfranogiad mewn addysg uwch, yn enwedig ymhlith bechgyn. Nid wyf am ailadrodd y pwynt hwn ymhellach. Rwy'n credu ein bod ni i gyd yn deall yr hyn rwy'n ei ddweud yma, ac, Ysgrifennydd Cabinet, nid fy mwriad i yw sgorio unrhyw bwyntiau gwleidyddol o dynnu sylw at hyn. Nid yw'n rhoi unrhyw bleser i mi dynnu sylw at y canfyddiadau hyn, ac mae'n drist sefyll yma a nodi pa mor wael yw'r sefyllfa. Rwy'n credu bod angen i'r Llywodraeth hon esbonio'n iawn i bobl Cymru pam mae'r sgoriau PISA hyn yng Nghymru yn gostwng ar y gyfradd hon. Gwyddom fod athrawon yn gweithio'n galetach nag erioed. Gwyddom nad lefelau amddifadedd nac effaith mewnfudo sy'n achosi'r canlyniadau hyn. Mae effaith COVID wedi effeithio ar holl wledydd y DU ond eto, ar ôl 25 mlynedd o Lafur Cymru, rydym wedi gweld perfformiadau gwaethaf myfyrwyr mewn darllen, gwyddoniaeth a mathemateg yn hanes Cymru. Heb unrhyw siarad gwag gwleidyddol, Ysgrifennydd Cabinet, eich bai chi a neb arall yw hyn. Allwch chi egluro i mi pam mae disgyblion yng Nghymru yn cael cymaint yn fwy o drafferthion, o'i gymharu â phob gwlad arall yn y DU? Mae tystiolaeth yn awgrymu mai'r cwricwlwm cyffredinol sy'n seiliedig ar sgiliau y mae Llywodraeth Cymru yn ei wthio a allai fod yn achos dirywiad mewn perfformiad addysgol yng Nghymru. Felly, nid yw'r TGAU gwneud-i-Gymru newydd sydd i fod i gael eu haddysgu yng Nghymru yn mynd i helpu disgyblion i ddatblygu'r sgiliau sydd eu hangen arnynt i gystadlu yn erbyn eraill a addysgir yn y DU. Rydych chi wedi dweud yn eich datganiad eich bod chi eisiau i blant gyrraedd eu llawn botensial, ond mae hyn yn nonsens; rydych chi'n dileu—

Mae angen i chi orffen nawr, Joel, os gwelwch yn dda.

Diolch yn fawr, Llywydd. Rydych yn dileu gwyddoniaeth driphlyg fel opsiwn mewn ysgolion a bydd hyn, yn fwy na thebyg, yn cyfuno'r anghydraddoldeb addysgol ar gyfer disgyblion Cymru mewn STEM, o'i gymharu â gweddill y DU. Mae'n ymddangos bod pawb yn gallu gweld bod diwygio'r cwricwlwm yn gamgymeriad. Ysgrifennydd Cabinet, pam mae Llywodraeth Cymru mor benderfynol o roi plant Cymru dan gymaint o anfantais o'i gymharu ag eraill yn y DU? Diolch.

Diolch yn fawr iawn, Joel, am y sylwadau yna. Fe wnaf fy ngorau i ateb yr hyn a oedd yn ystod eithaf eang o sylwadau. Os caf ddechrau drwy ddweud ein bod ni i gyd, yn amlwg, eisiau i'n holl ysgolion fod yn fannau diogel a chroesawgar i bob plentyn a pherson ifanc a'n staff. Mae gan awdurdodau lleol ac ysgolion gyfrifoldeb i sicrhau bod ysgolion yn llefydd diogel i bobl weithio ynddyn nhw. Rwy'n ymwybodol o'r ymchwil gan NASUWT yr ydych chi wedi cyfeirio ato, ac yn wir fe drafodais ymddygiad mewn ysgolion gyda nhw yn ddiweddar, ac rwyf hefyd wedi trafod hyn gydag undebau llafur eraill. Mae'n faes sy'n peri pryder, o ran —. Rydych chi'n gofyn i mi pam mae hyn yn digwydd. Rwy'n credu bod hwnnw'n gwestiwn cymhleth iawn. Yr hyn sy'n amlwg i mi fel Ysgrifennydd Cabinet yw bod ystod eang o broblemau cymdeithasol bellach yn ymddangos yn ein hysgolion, ac mae hynny wedi gwaethygu ers y pandemig. Yn sicr, dydw i ddim yn credu bod y cwricwlwm yn unrhyw achos o hynny, ac yn wir rwy'n credu bod cwricwlwm pwrpasol a gafaelgar yn rhywbeth a fydd mewn gwirionedd yn helpu i ymgysylltu â phlant a phobl ifanc a gwella ymddygiad mewn ysgolion.

Fe wnaethoch chi gyfeirio'n benodol at fepio. Yn amlwg, mae honno'n broblem sy'n amlwg iawn ar radar Llywodraeth Cymru ac roeddem ni, cyn yr etholiad, yn gweithio gyda Llywodraeth y DU ar ddeddfwriaeth ledled y DU ar dybaco a fepio. Yn anffodus, collwyd y ddeddfwriaeth honno oherwydd yr etholiad, ond rydym yn ymrwymo i wahardd fêps untro yng Nghymru. Os gallaf ychwanegu hefyd bod rhan o'n cwricwlwm yn cynnwys maes dysgu gorfodol ar iechyd a llesiant, a byddem yn disgwyl i hynny gwmpasu meysydd fel fepio. Rydym wedi datblygu, drwy Iechyd Cyhoeddus Cymru, becyn cymorth fepio ar gyfer ysgolion, sydd wedi cael ei ddefnyddio yn ein hysgolion, ac rwy'n gobeithio y bydd yn helpu gyda hynny. Yn bendant, dydw i ddim yn meddwl y gallwch chi alw pethau fel yna yn botsian gyda'r cwricwlwm, oherwydd yn sicr nid potsian yw'r hyn rydyn ni'n ei wneud; mae'n ddiwygiad radical iawn sy'n datblygu cwricwlwm pwrpasol sy'n helpu pobl ifanc i ddeall pam mae'r hyn maen nhw'n ei ddysgu yn bwysig ac yn rhoi'r sgiliau trosglwyddadwy iddyn nhw eu cymhwyso mewn lleoliadau eraill ac am weddill eu bywydau. 

O ran y mater cadw athrawon y gwnaethoch chi ei godi, yn amlwg, mae hynny'n her ar draws y DU. Dyna pam rydym yn gweithio mor galed ar recriwtio a chadw athrawon, pam mae gennym bwyslais mor gryf ar gymorth iechyd meddwl i'n gweithlu addysg, pam mae gennym gyfres o gymhellion mewn pynciau prinder i ddenu pobl i'r proffesiwn. Ond rwyf hefyd yn credu bod ein Cwricwlwm i Gymru newydd yn gwneud addysgu yng Nghymru yn broffesiwn llawer mwy deniadol i addysgwyr. Dysgu ac addysgu ar y lefel nesaf. Athrawon oedd yn awyddus i fod â'r effaith honno wrth ddatblygu'r cwricwlwm newydd yr oedd eu dysgwyr ei angen, ac rydym yn cyflawni hynny ar eu cyfer yng Nghymru, ynghyd â'r cymorth sydd ei angen i wneud hynny. 

Fe wnaethoch chi gyfeirio am gryn amser at ganlyniadau PISA. Os caf i eich atgoffa na chafodd y plant a'r bobl ifanc a safodd y profion PISA eu dysgu o dan y cwricwlwm newydd; cawson nhw eu haddysgu o dan y cwricwlwm presennol. Cyn y pandemig, Cymru oedd yr unig wlad yn y DU i wella safonau mewn llythrennedd, rhifedd a gwyddoniaeth yn y profion PISA. Ac mae'n bwysig nodi bod y rhan fwyaf o ysgolion a dysgwyr wedi dewis peidio â chymryd rhan yn 2022 ac nad oedd yr un o wledydd y DU wedi cyrraedd y trothwy cyfranogi gofynnol. Felly, mae angen bod yn ofalus wrth edrych ar y sgorau PISA, ond, er gwaethaf hynny, rwyf wedi dweud bod y sgorau yn siomedig, a dyna pam rwyf i a'r Prif Weinidog wedi dweud bod codi cyrhaeddiad yn brif flaenoriaeth i'r Llywodraeth hon.

Dim ond i'ch sicrhau chi ein bod yn gweithio'n galed eisoes ar gefnogaeth ar gyfer llythrennedd a rhifedd. Y llynedd, cyhoeddom ein pecyn cymorth llafaredd a darllen, a ddatblygwyd ar y cyd ag ymarferwyr, gan ddarparu pecyn o gymorth i ysgolion ddatblygu a gwreiddio dull ysgol gyfan o gyflawni safonau uchel o lafaredd a darllen yn Saesneg ac yn Gymraeg. Trwy gyllid grant blynyddol, rydym yn darparu adnoddau o ansawdd uchel i bob plentyn o mor ifanc â chwe mis, a'u teuluoedd, gyda'r nod o annog rhyngweithio ieithyddol a llythrennedd cadarnhaol trwy lyfrau, straeon a gemau. Mae gennym nifer o brosiectau sydd wedi'u cynllunio i hyrwyddo cariad at ddarllen, oherwydd mae'r holl dystiolaeth yn awgrymu bod mwynhau darllen yn hynod o bwysig i blant a phobl ifanc ar gyfer dysgu. Ac, o ran rhifedd, mae gennym ein cynllun mathemateg a rhifedd, sydd eisoes ar y gweill yng Nghymru. Ac mae'r cymorth hwnnw'n cael ei ddatblygu ar y cyd gydag ymarferwyr. Mae gennym hefyd y rhaglen cymorth mathemateg, a gyflwynir trwy Brifysgol Abertawe, yr ydym yn ei hariannu ac yr ydym yn ei hehangu. Felly, mae gennym bwyslais cryf iawn ar rifedd a llythrennedd eisoes, ond rydym yn bwriadu cryfhau hynny ymhellach. 

Os gallaf orffen drwy ddweud mai myth yw dweud mai cwricwlwm seiliedig ar sgiliau yn unig yw ein cwricwlwm. Mae hefyd yn gwricwlwm sy'n seiliedig ar wybodaeth. Mae'n glir iawn, os edrychwch chi ar fframwaith y cwricwlwm, bod yr wybodaeth a ddisgwylir gan ein dysgwyr wedi'i nodi'n glir iawn drwy'r meysydd dysgu, drwy'r datganiadau 'beth sy'n bwysig', trwy'r disgrifiadau o ddysgu a thrwy'r fframwaith dilyniant. Diolch.

Diolch, Ysgrifennydd Cabinet, am y datganiad heddiw. Yn sicr, mae yna gefnogaeth gyffredinol ymhlith y sector addysg i brif egwyddorion y cwricwlwm cenedlaethol newydd, ac mae hynny'n cynnwys cefnogaeth glir gan Blaid Cymru. Rŷn ni yn hynny o beth, wrth gwrs, yn awyddus iawn i weithio'n drawsbleidiol yn y Siambr hon i sicrhau bod y cwricwlwm yn effeithiol ac yn gweithio i blant a phobl ifanc Cymru, achos does yna ddim byd pwysicach na'u dyfodol nhw a'u haddysg nhw.

Dwi'n croesawu'r cyhoeddiad heddiw hefyd am fwy o gefnogaeth i’n hathrawon wrth iddyn nhw gyflwyno’r cwricwlwm newydd a dwi'n edrych ymlaen, wrth gwrs, at dderbyn mwy o fanylion am hyn, ac mae'r undebau hefyd, wrth gwrs, yn edrych ymlaen at dderbyn mwy o wybodaeth. Ond mae'n rhaid i fi ddweud bod rhai cwestiynau yn aros o hyd gyda fi am y cwricwlwm, ynghylch y gweithlu a chynnwys y cwricwlwm yn benodol.

O ran y gweithlu, a gaf i ofyn ble a sut mae'r hyn rydych chi'n ei amlinellu heddiw yn gorgyffwrdd â'ch strategaeth ar recriwtio a chadw? Mae'r undebau athrawon wedi pwysleisio i mi effaith cyflwyno'r cwricwlwm newydd ar weithlu sydd eisoes dan bwysau ac sydd heb ddigon o adnoddau. Nawr, un o addewidion allweddol eich plaid yn yr etholiad, wrth gwrs, yw recriwtio mwy o athrawon. Mae'n rhywbeth y mae Llywodraeth Cymru eisoes yn gyfrifol amdano, ac mae'n rhaid i mi fod yn onest, mae gennych hanes eithaf gwael ar hyn. Nid yw'r mesurau a amlinellir heddiw yn mynd i'r afael â'r mater hollbwysig hwn, felly hoffwn ofyn, os gwelwch yn dda, am fwy o fanylion ar sut rydych chi'n bwriadu gwneud hyn.

O ran y cynnwys, byddwn yn tynnu sylw at adroddiad diweddar gan yr Institute for Fiscal Studies, gan Luke Sibieta, ac rwy’n siŵr y byddwch chi’n cytuno ei fod yn achosi cryn dipyn o bryder. Yn benodol, byddwn i’n tynnu sylw at adran yn yr adroddiad sydd yn amlygu y dylai Cymru fod yn dysgu gwersi pwysig o’r broses o gyflwyno Cwricwlwm Rhagoriaeth yr Alban. Nawr, mae Sibieta wedi codi yn benodol y risg a’r posibilrwydd na allai cwricwlwm sydd wedi’i seilio ar sgiliau cyffredinol fod yn effeithiol o ran datblygu’r sgiliau penodol hynny. Allaf i ofyn, felly, sut mae’r Llywodraeth yn bwriadu dysgu gwersi o’r camgymeriadau a wnaed yn yr Alban ac osgoi eu hailadrodd nhw yma yng Nghymru?

Ac yn olaf, hefyd ar fater cynnwys y cwricwlwm, a gaf i hefyd ofyn am ddiweddariad mwy penodol ar sut mae Llywodraeth Cymru yn gweithio i gyflawni'r ymrwymiad y bydd pob disgybl yng Nghymru yn dysgu am hanes Cymru fel rhan orfodol o'r cwricwlwm hwn? Oherwydd ei fod yn ymrwymiad yr wyf yn falch bod Plaid Cymru wedi gallu ei gyflawni drwy'r cytundeb cydweithio, a hoffwn gael yr wybodaeth ddiweddaraf gennych am y datblygiad hwn sydd i'w groesawu'n fawr. Diolch yn fawr.

Diolch yn fawr iawn, Cefin, a diolch yn arbennig am eich croeso a'ch cefnogaeth i'r cwricwlwm newydd, ac am eich datganiad o gefnogaeth Plaid Cymru. Does dim byd pwysicach na gweithio gyda'n gilydd i hybu plant a phobl ifanc yng Nghymru, felly rwy'n gwerthfawrogi hynny'n fawr.

Rwyf wedi nodi rhai o'r pethau yr ydym yn bwriadu eu gwneud o ran cefnogaeth ychwanegol. Rwyf wedi siarad am y gefnogaeth gydweithredol sydd ar gael yn genedlaethol, gan adeiladu ar y rhaglenni presennol a'r ymrwymiadau a wnaed yn y cynllun mathemateg a rhifedd y llynedd. Llythrennedd a rhifedd yw'r prif flaenoriaethau i mi, ac rwyf eisiau sicrhau bod y rheini'n gyson ar draws y wlad. Rydym hefyd yn edrych ar gymorth ac offer i helpu athrawon, a dylwn fod yn glir am hyn, bod rhai ysgolion yn hedfan yn llwyr gyda'r cwricwlwm, ac nid yw hyn yn ymwneud â chlipio adenydd yr ysgolion hynny. Rydym eisiau i'r ysgolion hynny fwrw ymlaen â'r gwaith gwych y maent yn ei wneud. Mae hyn yn ymwneud â darparu cymorth ychwanegol i'r ysgolion hynny sy'n teimlo bod ei angen arnynt.

Felly, rhai o'r pethau yr ydym yn edrych arnynt yw: mae ysgolion wedi dweud y byddent yn hoffi mwy o enghreifftiau o sut y gall ac y dylai'r cwricwlwm edrych yn ymarferol, felly bydd y gefnogaeth hon yn darparu enghreifftiau a dulliau clir a syml i arwain ysgolion drwy broses ddylunio'r cwricwlwm. Soniais eisoes am roi'r fframwaith llythrennedd a rhifedd ar sail statudol. Gwyddom hefyd y byddai rhai ysgolion yn croesawu mwy o fanylion i helpu eu dealltwriaeth o gynnydd mewn gwahanol feysydd o'r cwricwlwm, felly byddwn yn bwriadu helpu gyda hynny hefyd, ond wrth gwrs mae'n bwysig ein bod yn gwneud y gwaith hwn mewn partneriaeth ag ymarferwyr.

Roeddech chi'n cyfeirio at yr undebau, ac yn amlwg rwy'n cwrdd â'r undebau yn rheolaidd. Mae gennym hefyd gyngor partneriaeth ysgolion. Rwy'n cydnabod y pryderon y mae undebau llafur wedi'u codi am lwyth gwaith mewn ysgolion. Dyna pam y gwnes i'r penderfyniad anodd i ohirio gwir weithrediad diwygio'r flwyddyn ysgol tan y Senedd nesaf, oherwydd roeddwn i eisiau gwrando ar y pryderon hynny a chydnabod nid yn unig eu bod yn mynd i'r afael â diwygio'r cwricwlwm, ADY, ond maen nhw hefyd yn dal i wella o'r pandemig. Ac rydym yn gweithio'n galed iawn i leihau straen llwyth gwaith ar y gweithlu. Mae gennym grŵp llwyth gwaith strategol y mae rhai o'r undebau yn ymwneud â'i gadeirio ac rydym yn datblygu offeryn llwyth gwaith digidol ar gyfer penaethiaid, felly mae hynny'n flaenoriaeth uchel iawn i ni yn y Llywodraeth.

Fe wnaethoch chi gyfeirio at adroddiad IFS, ac rwyf wedi bod yn glir sawl gwaith yn y Siambr fy mod yn pryderu am rai o'r negeseuon yn adroddiad IFS, yn enwedig o ran y bwlch cyrhaeddiad rhwng Cymru a Lloegr. Rwy'n credu ei bod yn bwysig, serch hynny, pwysleisio eto nad oedd y plant a wnaeth y profion PISA yn ddarostyngedig i'r cwricwlwm newydd, a hefyd ailadrodd yr hyn a ddywedais wrth Joel. Rwy'n credu ei fod yn gamddealltwriaeth i ddweud mai cwricwlwm seiliedig ar sgiliau yn unig yw hwn, oherwydd mae hefyd yn gwricwlwm sy'n gyfoethog o ran gwybodaeth. Ond yr hyn yr ydym eisiau ei wneud yw sicrhau bod pobl ifanc yn gallu cymryd yr wybodaeth honno a'i chymhwyso i wahanol leoliadau.

O ran eich ymholiadau am Gwricwlwm Rhagoriaeth yr Alban, dim ond i'ch sicrhau ein bod yn edrych ar enghreifftiau o gwricwla yn unrhyw le y gallwn, mewn gwirionedd, ac rydym hefyd yn awyddus iawn i ddysgu o'u profiad yn yr Alban. Un o'r pethau y gwnaethon nhw o'i le yn yr Alban mae'n debyg oedd eu bod wedi ymateb i'r pryderon am eu cwricwlwm drwy roi gormod o fanylion i'r hyn roedden nhw'n gofyn i ysgolion ei wneud, a dyw hynny ddim yn ymddangos fel ei fod wedi helpu'r broblem. Cwrddais â Graham Donaldson yr wythnos diwethaf i weld sut yr oeddem yn dod ymlaen. Rwy'n gwybod ei fod wedi mynychu digwyddiad rhwydwaith mawr gydag ymarferwyr, ac mae'n teimlo ein bod ni ar y trywydd iawn. Yn amlwg, mae mwy o waith i'w wneud, ac ni fyddwn byth yn awgrymu fel arall.

Yn olaf ar addysgu hanes neu hanesion Cymru, dim ond i'ch sicrhau chi, yn amlwg, roedd hynny'n ymrwymiad fel rhan o'r cytundeb cydweithio â Phlaid Cymru. Deuthum i mewn ar ddiwedd y gwaith hwnnw, ond mae'r gwaith hwnnw'n parhau. Rydym wedi ymrwymo i'r darn hwnnw o waith a sicrhau bod ein holl blant a phobl ifanc yn gallu deall yr holl hanesion sydd wedi tyfu o'u cwmpas yng Nghymru.

Fel y dywedwch chi, mae llesiant wrth wraidd dysgu, ac mae lles pob plentyn yn gwbl hanfodol, a hefyd nad ydym yn ceisio rhoi pobl mewn siaced gyfyng. Mae pob plentyn yn wahanol. Mae gan bob plentyn arddull ddysgu wahanol ac mae'n dod â phrofiadau gwahanol o'r tu allan i'r ysgol y mae'n rhaid iddyn nhw fynd i'r afael â hi, fel y mae eu hathrawon. Felly, rwy'n cefnogi'n llwyr yr hyn rydych chi'n ei wneud.

Rwy'n nodi bod llawer o ysgolion yn ei chael hi'n anodd gweithredu'r Cwricwlwm i Gymru oherwydd ei fod yn foment anodd iawn, iawn, o ran diffyg adnoddau, prinder adnoddau'n ariannol, a hefyd mae llesiant emosiynol disgyblion yn bryder mawr. Felly, does dim pwynt ailddyfeisio'r olwyn. Os oes gan rai ysgolion gynlluniau da eisoes ar waith, gadewch i ni eu rhannu. Dydyn ni ddim yn ceisio cael tabl cynghrair lle bydd cystadleuaeth rhwng ysgolion; rydym yn ceisio sicrhau bod pob un plentyn yng Nghymru yn cael yr addysg orau bosibl. Felly, rwy'n cymeradwyo'r symudiad hwnnw yn llwyr.

Rwyf am archwilio gyda chi sut rydym yn defnyddio'r buddsoddiad gwerth miliynau o bunnau mewn prydau ysgol am ddim yn gyffredinol, nid yn unig i fwydo plant sy'n llwglyd, ond hefyd i newid ein perthynas â bwyd, oherwydd, fel y gwyddoch chi, mae hefyd yn ymwneud â'r diwylliant. Ac felly, sut ydyn ni'n defnyddio rhyddhau'r cwricwlwm i alluogi addysgeg i ddefnyddio'r ddarpariaeth gyffredinol honno i ddeall o ble mae bwyd yn dod, beth mae'n ei gostio i'w gynhyrchu, pwy sy'n cymryd yr elw ohono, a sut rydyn ni'n ei wneud yn gyfrifol yn unol â'n hôl troed carbon?

Gan fy mod yn clywed bod y nifer sy'n derbyn prydau ysgol am ddim cyffredinol yn dioddef o'r gyfraith gofal gwrthdro, gyda'r ysgolion tlotaf yn cael y nifer lleiaf o bobl sy'n manteisio arnynt, tybed a fyddech chi'n barod i gyhoeddi'r data sydd gennych chi, fel y gallem ni i gyd fynd i'r afael â'r her go iawn honno, er mwyn sicrhau bod pob ysgol yn ymgysylltu â phlant i ddeall bod yr hyn maen nhw'n ei fwyta yn mynd i ddylanwadu ar eu hiechyd ar hyd eu hoes.

Diolch, Jenny, ac rwy'n credu bod eich cydnabyddiaeth bod pob plentyn yn unigryw yn bwysig iawn oherwydd bod ein cwricwlwm wedi'i gynllunio i ganolbwyntio ar yr unigolyn a chanolbwyntio ar y gymuned, ac yn seiliedig ar y cynefin y mae plant a phobl ifanc yn ei adnabod o'u cwmpas, ac mae hynny'n hynod o bwysig ac mae ganddo gysylltiad agos iawn â'u hiechyd meddwl. Fel yr ydych wedi tynnu sylw ato, mae pwyslais cryf iawn yn y cwricwlwm ar iechyd a llesiant; mae'n faes dysgu a phrofiad gorfodol. Ac yn gysylltiedig â hynny, mae gennym yr ymagwedd ysgol gyfan tuag at iechyd meddwl. Mae yna ddyletswydd gyfreithiol hefyd yn y cwricwlwm y dylem ni siarad mwy amdano fwy na thebyg. Wrth adeiladu'r cwricwlwm, mae'n rhaid i ysgolion roi sylw dyledus i iechyd meddwl. Rwy'n credu mai ni yw'r genedl gyntaf yn unrhyw le i fod wedi rhoi hynny yn y cwricwlwm, felly mae hynny'n gam cadarnhaol iawn ymlaen, rwy'n credu.

Rwy'n gwybod pa mor angerddol ydych chi am fwyd iach ac annog ysgolion i fod yn gynaliadwy. Mae wedi bod yn ymdrech fawr, gan gyflwyno'r prydau ysgol am ddim. Rwy'n hapus iawn i roi'r data sydd gennym i chi. Bydd pob ysgol gynradd wedi cwblhau eu cyflwyno nawr erbyn yr hydref, sy'n gadarnhaol iawn. Yn amlwg, mae hynny'n golygu llawer o fuddsoddiad, gan gynnwys llawer o fuddsoddiad cyfalaf ar gyfer pethau fel ceginau. Roeddwn i mewn ysgol yn y Barri yn ddiweddar, lle roedd y plant a'r bobl ifanc yn mwynhau'r prydau ysgol mwyaf bendigedig. Cwrddais â chogydd yr ysgol yno, ac roedd yr athrawon yn dweud wrthyf pa mor wych oedd hi am gael y plant i roi cynnig ar bethau gwahanol, a sut roedden nhw i gyd yn mwynhau eu bwyd yn fawr, fel y gallech chi yn sicr ei weld ar waith.

Mae llawer o leoliadau addysg hefyd yn defnyddio'r cwricwlwm i ddefnyddio eu mannau awyr agored i ddarparu gweithgareddau cyfoethogi dysgwyr, gan gynnwys tyfu ffrwythau a llysiau. Rydym hefyd, drwy ysgolion, wedi cefnogi datblygiad menter Big Bocs Bwyd mewn mwy na 60 o ysgolion cynradd, y mae llawer ohonynt yn tyfu eu ffrwythau a'u llysiau eu hunain. Mae'r maes dysgu iechyd a llesiant yn amlwg yn ymwneud â helpu plant i fyw bywydau iach ac egnïol, ond rydym hefyd eisiau i'r cwricwlwm gwmpasu pethau fel safbwyntiau ar benderfyniadau ar sail gwybodaeth ynghylch dod o hyd i fwyd maethlon lleol, cynhyrchu bwyd a chynaliadwyedd, ac ar gyfer datblygu eu sgiliau coginio ymarferol, rhywbeth yr ydych hefyd yn teimlo'n gryf iawn amdano.

Ac yn olaf, Carolyn Thomas.

Mae fy merch yn athrawes dros y ffin yn Lloegr. Mae hi'n dysgu dosbarth o 30 o blant rhwng 4 a 5 oed; mae dau yn ddi-eiriau, pedwar y mae hi'n credu sydd angen sylw unigol, ond mae ganddi un cynorthwy-ydd dosbarth rhan-amser. Mae hi'n gweld beth sy'n digwydd yma ac mae hi'n meddwl ei fod yn wych. Addysgir y disgyblion hynny mewn sefyllfa lonydd. Byddai hi wrth ei bodd i symud yma. Mae gen i lawer o athrawon sy'n ffrindiau sy'n croesawu'r cwricwlwm newydd hwn. Rwy'n gwybod bod cadw athrawon yn fater mawr ar draws y DU, gyda chynnydd o 1 y cant am amser hir i athrawon, meddygon a nyrsys—cyni yn digwydd yw hynny, ac mae angen i ni gael newid yn hynny.

Es i i ymweld ag ysgol yn Wrecsam—ysgol fendigedig; maen nhw wedi bod yma ar risiau'r Senedd hefyd. Roedden nhw'n dysgu am lythrennedd, mathemateg a chreadigrwydd trwy fynd tu allan. Rhoddon nhw arddangosfa trwy ddawns, trwy gerddoriaeth, ysgrifennu creadigol a chelf. Roedden nhw'n siarad am yr hyn roedden nhw'n ei wneud. Roedden nhw'n ymgysylltu, roedden nhw'n hapus ac roedden nhw'n ddinasyddion cymunedol da hefyd. Ac nid dysgu mathemateg a Saesneg yn unig y mae'r plant; os ydyn nhw'n dysgu trwy gerddoriaeth, trwy ddawns, mae hynny'n agor rhan arall o'u hymennydd sy'n eu helpu i ddysgu mathemateg a ffiseg yn fwy. Felly, fy nghwestiwn i chi yw a ydych chi'n credu nad y Rhaglen Ryngwladol ar gyfer Asesu Myfyrwyr yw'r unig fesur o ba mor dda y mae ein plant yn ei wneud mewn addysg. 

Diolch yn fawr iawn, Carolyn, am y sylwadau cadarnhaol yna. Fel y dywedais i wrth Joel a Cefin, mae heriau cadw a recriwtio yn rhai go iawn, a dyna pam rydyn ni'n rhoi cymaint o bwyslais ar fod â chwricwlwm mor gyffrous a chefnogi iechyd meddwl ein gweithlu yn ogystal â'n plant a'n pobl ifanc. Diolch am yr enghreifftiau a roesoch o ddysgu yn yr awyr agored. Mae pwyslais cryf iawn yn y cwricwlwm ar ddysgu yn yr awyr agored, ac mae hynny'n mynd yn dda iawn. Rydych chi'n gwneud pwynt pwysig ynglŷn ag asesu. Byddwn yn parhau i gymryd rhan yn asesiadau PISA, ac, yn amlwg, rydym yn cyhoeddi pethau fel ein canlyniadau TGAU, ond rhan allweddol iawn o'r cwricwlwm, ac un y mae ymarferwyr wedi gofyn am fwy o gymorth arni, yw honno sy'n ymwneud ag asesu, a gall hynny fod ar sawl ffurf. Mae'n ymwneud â phlentyn unigol a sicrhau ei fod yn cyflawni hyd eithaf ei allu ac yn sicrhau ei fod yn cael ei ymestyn. Fel rhan o'r gwaith rydym yn ei wneud gyda'r rhaglen partneriaeth gwella ysgolion, sy'n canolbwyntio'n gryf iawn ar ysgolion yn cydweithio i rannu arfer da, rydym hefyd yn datblygu ecosystem wybodaeth a fydd yn ein helpu i gael gwell dealltwriaeth o sut mae'r system ysgolion yn perfformio. Ond rydym eisiau i hynny gael ei wneud mewn ffordd sy'n cefnogi cynnydd dysgwyr unigol, yn hytrach nag fel mesur atebolrwydd.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet.