Grŵp 7 yw'r grŵp nesaf o welliannau. Mae'r rhain yn ymwneud â phlatfform gwybodaeth am etholiadau Cymreig. Gwelliant 17 yw'r prif welliant. Peter Fox i gynnig y gwelliant. 

Cynigiwyd gwelliant 17 (Peter Fox).

Diolch, Llywydd. Rwy'n cynnig fy ngwelliant. Rwyf am ddechrau drwy siarad am fy ngwelliannau a chodi fy mhryderon ynghylch creu llwyfan gwybodaeth ar gyfer etholiadau Cymru. Rwy'n credu bod rhai materion yn ymwneud â rhyddid mynegiant a didueddrwydd yn ogystal â diogelu data.

Dros yr wythnosau a'r misoedd diwethaf, rydym wedi gweld nifer o achosion o ddatgelu data heb ganiatâd ar draws amrywiaeth o dargedau gwerth uchel, felly rwy'n credu bod angen i ni fod yn hynod ofalus o ran sut rydym yn defnyddio data a sefyllfaoedd lle mae wedi'i goladu mewn un lle. Rwyf hefyd yn credu bod problem yn ymwneud ag annibyniaeth y llwyfan ac annibyniaeth canfyddedig. Gallaf ragweld sefyllfa lle mae'r llwyfan yn gwrthod cyhoeddi datganiad ymgeisydd, gan gwestiynu ei annibyniaeth. I'r gwrthwyneb, gallaf weld sefyllfa lle mae ymgeisydd yn fwriadol yn ceisio creu datganiad sy'n cael ei gyhoeddi er mwyn gwneud pwynt gwleidyddol. Er fy mod yn gweld y ddadl dros wella dealltwriaeth a gwybodaeth pleidleiswyr am ymgeiswyr, nid wyf yn cytuno mai llwyfan canolog a grëwyd gan y ddeddfwriaeth hon yw'r ffordd ymlaen.

Y pryder arall sydd gennyf yw mater atebolrwydd cyfreithiol o ran datganiadau ymgeiswyr. Er y byddwn yn gwrthwynebu gwelliant 31, gan nad ydym yn cefnogi'r llwyfan gwybodaeth, byddwn yn cefnogi gwelliannau 32, 33 a 34 Adam Price, sy'n amlinellu'r pryderon cynyddol sydd gennym i gyd ynghylch deallusrwydd artiffisial.

Rydym yn gwrthwynebu gwelliannau 17 ac 18 oherwydd rŷn ni'n credu'n gryf bod creu'r llwyfan hwn yn gyfle gwych i godi lefelau ymgysylltu democrataidd ac ymwybyddiaeth y cyhoedd o sut mae democratiaeth yn gweithio. Yn sgil hyn, rydym ni hefyd wedi cyflwyno gwelliant 31 i ehangu sgôp y wybodaeth sydd yn cael ei dosbarthu ar y llwyfan, gan gynnwys gwybodaeth sy'n ymwneud â gorsafoedd pleidleisio, systemau pleidleisio, hanes cefndirol ynghylch etholiadau datganoledig yng Nghymru, a materion sy'n gysylltiedig ag iechyd democrataidd Cymru. Bydd hyn yn creu siop un stop, felly, ar gyfer etholwyr i ehangu eu dealltwriaeth o'n systemau democrataidd a sut maent wedi esblygu yn y chwarter canrif ers gwawr datganoli.

Rydym hefyd yn credu bod gan y llwyfan yma rôl bwysig i'w chwarae, fel roedd Peter Fox yn cyfeirio, o ran monitro dylanwad AI a thechnoleg deepfake mewn etholiadau. Fel y soniais i ar ddechrau'r ddadl hon, mae yna fygythiad clir i'n democratiaeth yn deillio o'r camdriniaeth o dechnoleg, a heb reoliadau cadarn yn y maes yma byddwn yn agor y drws i'n prosesau etholiadol gael eu cam-drin.

Pwrpas gwelliannau 31, 32, 33 a 34, felly, yw i alluogi'r llwyfan i gael ei ddefnyddio i wneud pobl yn ymwybodol o'r defnydd o AI mewn llenyddiaeth etholiadol, gan orfodi pob deunydd electronig sydd yn cael ei greu gan AI i gofrestru ar y llwyfan gydag argraffnod digidol priodol yn unol â'r Elections Act 2022. Bydd hyn yn sicrhau tryloywder, felly, drwy gael un man lle mae'r holl ddeunydd electronig hwn ar gael, fel bod cymdeithas sifil, ymgyrchwyr hawliau digidol, academyddion a dinasyddion yn gyffredinol yn gallu gweld yr hyn sy'n cael ei roi allan yn yr ether ddigidol, llawer ohono'n cynnwys gwybodaeth anghywir, llawer ohono’n defnyddio AI at ddibenion ysgeler, a llawer ohono’n ymwneud â fideo deepfake a sain.

Mae'r gwelliannau yma, felly, yn adlewyrchu fframweithiau deddfwriaethol presennol sydd eisoes wedi’u cyflwyno ledled y byd. Er enghraifft, mae'r Undeb Ewropeaidd bellach wedi cyflwyno rheoliad fframwaith eang iawn ynghylch y defnydd o AI mewn etholiadau, a'r hyn maen nhw wedi ei gyflwyno yw'r hawl i wybod bod AI wedi cael ei ddefnyddio mewn deunydd etholiadol digidol, fel rŷn ni'n awgrymu fan hyn. Yn yr un modd, mae'r angen am oruchwyliaeth rheoleiddio o ran fideos ffug, hynny yw technoleg deepfake, yn rhywbeth sydd wedi dod fwyfwy i'r amlwg dros y blynyddoedd diwethaf. Mi fydd rhai ohonoch chi, efallai, wedi gweld rhaglen ddogfen Dispatches ar Channel 4 yn ddiweddar ar yr union bwnc yma, a oedd yn eithaf brawychus, a dweud y gwir, ynglŷn â’r potensial i'r dechnoleg effeithio’n andwyol ar ein democratiaeth ni. Mae yna enghreifftiau, wrth gwrs, wedi bod yn etholiad Slofacia, o deepfake audio yn yr achos hynny, oedd wedi cael dylanwad, yn ôl rhai, ar ganlyniad yr etholiad, a hefyd yn ystod etholiadau diweddar yn achos India.

Mae yna anghysondeb yn bodoli ar hyn o bryd o ran goruchwyliaeth deunydd gwleidyddol cyhoeddus, ble ar un llaw mae yna reolau clir ar gyfer darlledwyr newyddion traddodiadol, ond bron i ddim sy'n berthnasol i gwmnïau cyfryngau cymdeithasol, sy'n rhannu’r math o gynnwys ffug yma, yn ogystal â chwmnïau sy'n eu cynhyrchu. Mae'n rhywbeth all gael goblygiadau hynod o beryglus o ran uniondeb ein disgwrs gwleidyddol dros y blynyddoedd i ddod, a fedrwn ni ddim fforddio aros yn llonydd bellach.

Yn ein barn ni, mae angen ystyriaeth ehangach ar draws Llywodraeth y Deyrnas Unedig ar wahardd deunydd deepfake yn gyfan gwbl o ran etholiadau, ond, yn y cyfamser, bydd y gwelliannau yma yn ein galluogi ni, o leiaf, i fonitro graddfa y mater yma yng nghyd-destun etholiadau Cymreig ac i gyflwyno cosbau priodol i'r sawl sydd yn methu cofrestru deunydd ffug ar y llwyfan. Mae 12 talaith yn yr Unol Daleithiau, ac yn cyfrif, wedi cyflwyno’r math hwn o ddeddfwriaeth, fel sy'n cael ei awgrymu fan hyn. Felly, dŷn ni ddim yn torri tir newydd, ac mae yna enghreifftiau da o ddeddfwriaeth, fel rwy'n dweud, mewn llefydd eraill, fel yr Undeb Ewropeaidd, ac mae yna gyfraith drafft yn bodoli mewn sawl Senedd ar draws y byd ar hyn o bryd, felly rŷn ni'n meddwl y byddai’n dda i ni yng Nghymru hefyd i fod yn wyliadwrus ynglŷn ag effaith bosib y dechnoleg yma ar iechyd ein democratiaeth ni.

Dychmygwch, os gallwch chi, eich bod yn bleidleisiwr anabl yng Nghymru. Gadewch i ni ddweud bod yn rhaid i chi ddefnyddio cadair olwyn. Rydych chi'n mynd i'r orsaf bleidleisio i fwrw eich pleidlais, sef eich hawl dynol, ac yna rydych chi'n canfod na allwch chi fynd i fyny'r grisiau. Nid oes esgynfa wedi'i gosod neu nad yw'r lifft yn gweithio. Neu gadewch i ni ddweud eich bod chi'n ddall yn gyfreithiol. Rydych chi'n cyrraedd yr orsaf bleidleisio, rydych chi'n gofyn am ddyfais bleidleisio gyffyrddadwy. Roedd y staff pleidleisio yn edrych yn ddryslyd—ychydig iawn o ddealltwriaeth sydd ganddynt o'r trefniant hygyrchedd ar gyfer yr orsaf bleidleisio hon. Maen nhw'n galw ar y swyddog llywyddu, maen nhw'n chwilota trwy nifer o focsys a bocsys offer i ddod o hyd iddo i chi, os oes ganddyn nhw un yn y lle cyntaf hyd yn oed. Nid yw'n syndod nawr bod yn well gan lawer o bleidleiswyr anabl ddefnyddio pleidleisiau post, ond mae hyd yn oed hynny'n llawn problemau. Os ydych chi angen i rywun arall bleidleisio drosoch chi, rydych chi, yn ôl diffiniad, wedi'ch eithrio o'ch hawl i bleidlais gudd. Gall wneud i chi deimlo'n ddiymadferth, wedi'ch dad-ddyneiddio, i wybod bod hyn yn cael ei ganiatáu mewn cymdeithas ddemocrataidd. Ac nid sefyllfa ddamcaniaethol yn unig yw hon; dyma'r realiti i filoedd o bobl neu bleidleiswyr ledled Cymru. Fe roddaf enghraifft i chi. Ar ddiwrnod yr etholiad, ar gyfer y Senedd hon, roeddwn yn Neuadd Llanofer, fy ngorsaf bleidleisio, i bleidleisio, yn amlwg, drosof fy hun. Gallwn glywed person â nam ar ei olwg yn dweud wrth glerc pleidleisio ei fod eisiau pleidleisio dros y dyn neis hwnnw Mark Drakeford. Roeddwn i'n amlwg yn siomedig—nid dyna'r tro cyntaf i mi glywed teimladau tebyg—ond roedd hi'n amlwg mor annheg fel na allai'r pleidleisiwr hwnnw arfer ei hawl am bleidlais gudd. Mae ymchwil gan RNIB Cymru wedi dangos bod llai nag un o bob pump o bleidleiswyr dall yn gallu bwrw eu pleidleisiau yn annibynnol ac yn gyfrinachol. Dangosodd ymchwil gan Wirfoddolwyr Democratiaeth nad oedd 15 y cant o'r gorsafoedd pleidleisio a welwyd ganddynt yn etholiad diwethaf y Senedd yn hygyrch i bleidleiswyr anabl. Yn sicr, nid yw hynny'n deg. Mae fy ngwelliant yn newid yr adran ar lwyfan gwybodaeth etholiadau Cymru, i sicrhau bod pob pleidleisiwr, ni waeth beth yw ei anabledd, yn gallu cael gwybod am y trefniadau hygyrchedd ar gyfer ei orsaf bleidleisio leol. Mae hyn yn golygu y gall gynllunio ymlaen llaw, gwneud cais am bleidlais frys drwy ddirprwy neu drwy'r post, os oes angen, ond, yn bwysicach fyth, mae'n rhoi'r hyder iddo wybod beth sydd ar gael, a allai fod yn ffactor wrth benderfynu a yw yn pleidleisio o gwbl. Os yw hyd yn oed un pleidleisiwr anabl arall yn bwrw pleidlais mewn ffordd annibynnol a chyfrinachol o ganlyniad i'r gwelliant hwn, i mi byddai hynny'n llwyddiant mawr.

Ond nid dyma ddiwedd y stori o bell ffordd. Mae angen i ni weithio gydag awdurdodau etholiadol i atal hierarchaeth rhag datblygu o ran anableddau. Mae canllawiau'r Comisiwn Etholiadol i staff pleidleisio yn dweud y dylai pob safle o leiaf sicrhau bod dyfais bleidleisio gyffyrddadwy ar gael, bwth pleidleisio ar lefel cadair olwyn, chwyddwydr a theclyn gafael mewn pensiliau. Dyma'r hyn a fydd, gobeithio, yn cael ei orfodi drwy welliant 15 Peter Fox, ac mae hynny'n dda iawn. Mae hynny'n ganmoladwy. Ond beth am bleidleisiau hawdd eu darllen? Beth am bleidleisiau print mawr? Beth am ddolenni clyw a dyfeisiau sain? Gellir rhoi pleidleisiau post mewn print bras neu braille neu fformat sain. Pam na allwn ni gael yr un peth yn yr orsaf bleidleisio? Dyna pam mae fy ngwelliant yn hanfodol. Mae'n bwysig, pan fydd pleidleiswyr yn mynd i'r orsaf bleidleisio, eu bod yn gwybod nad ydyn nhw'n cael dim ond y gefnogaeth fwyaf sylfaenol, nad ydyn nhw'n boen, eu bod nhw'n cael cefnogaeth wirioneddol a chynhwysfawr heb yr angen i ofyn. Mae angen iddynt wybod cyn iddynt fynd allan drwy'r drws beth sydd ar gael, a fydd esgynfa, a fydd chwyddwydr, a fydd yna ddyfeisiau sain. Yn hanfodol, o'n safbwynt ni, bydd yn caniatáu inni gynnal gorsafoedd pleidleisio o ansawdd safon uwch, er mwyn sicrhau bod pob pleidleisiwr yn cael yr hawl i bleidlais gudd ac annibynnol. Mae angen i ni wneud y peth iawn ar gyfer ein hetholwyr anabl, er mwyn sicrhau bod gwybodaeth am hygyrchedd ar gael mewn siop un stop, nad yw wedi'i gwasgaru ar draws y rhyngrwyd, nad yw wedi ei chuddio ar wefan awdurdod lleol. Dangosodd arolwg barn gan yr elusen anabledd, Sense, fod 47 y cant—bron i hanner—o bobl anabl yn credu nad ydyn nhw'n bwysig i bleidiau gwleidyddol, ac, felly, ddim yn bwysig i'r Senedd hon. Dyma'n cyfle ni heno i ddweud, 'Nid ydych yn cael eich anghofio gan y Senedd hon, byddwch yn cael eich cynnwys yn y broses o ddiwygio'r Senedd, ac mae eich pleidlais, eich llais, yn bwysig i ni i gyd.' Diolch yn fawr.

Os caf ddechrau efallai, oherwydd bu sawl cyfeiriad at yr RNIB—efallai fy mod wedi sôn am hyn yn un o'r gwelliannau cynharach, ond mae wedi'i grybwyll yma hefyd—dim ond dweud ein bod yn ymgysylltu'n rheolaidd â'r RNIB. Yn wir, cafwyd cyfarfod gyda swyddogion a nhw ar 24 Mehefin, mewn gwirionedd i siarad am fwriadau deddfwriaethol, ond hefyd y gwersi sy'n cael eu dysgu o etholiadau diweddar y comisiynwyr heddlu a throseddu a hefyd o ran y broses ddysgu a fydd yn berthnasol i'r etholiadau ar 4 Gorffennaf, a byddwn yn gweithio gyda nhw o ran cynnal profion defnyddwyr ar ddyfeisiau sain ac atebion fel gwasanaethau ffôn ac ati yng nghyd-destun Cymru, ac ystyried datblygiadau ac atebion ac enghreifftiau posibl ers gweithredu Deddf Etholiadau 2022. Roeddwn i wir eisiau cael hynny ar y cofnod, oherwydd mae'r mater hwnnw wedi'i godi ac rwy'n credu ei bod yn bwysig ei fod yn gyhoeddus.

Byddai gwelliant 17 yn dileu'r ddyletswydd ar Weinidogion Cymru i ddarparu llwyfan gwybodaeth etholiadau. Rydym wedi ymrwymo i roi llwyfan gwybodaeth i bobl Cymru i gefnogi eu hymgysylltiad â democratiaeth Cymru. Fe wnaethom ymgynghori ar hyn, a chafwyd cefnogaeth ysgubol i lwyfan o'r fath, gan sicrhau bod yn rhaid i Weinidogion Cymru ddarparu cefnogaeth o'r fath i bleidleiswyr Cymru, ac y bydd hynny, rwy'n credu, yn rhoi cymorth sylweddol i wella cyfranogiad democrataidd yng Nghymru.

Byddai gwelliant 18 yn dileu'r tryloywder y darperir ar ei gyfer ar hyn o bryd yn y darpariaethau. Nid yw'r rhestr o faterion sydd i'w cynnwys yn y rheoliadau yn gynhwysfawr, ond bydd yn nodi'r materion hynny y mae'n rhaid darparu ar eu cyfer. Byddai'r gwelliant hefyd yn dileu'r eithriad rhag atebolrwydd am yr wybodaeth ar y llwyfan. Felly, nid wyf yn cefnogi'r un o'r gwelliannau hyn.

Os byddaf yn troi at welliannau Adam Price, mae 32 a 34 yn ymwneud â defnyddio deallusrwydd artiffisial. Mae'r rhain yn ddiangen gan y gall y rheoliadau eisoes nodi'r wybodaeth sydd i'w chynnwys, felly nid oes angen ei nodi ar wyneb y Bil. Mae gwelliant 33 yn ychwanegu at ddibenion y llwyfan a byddai'n ei danseilio fel ffynhonnell o wybodaeth ddibynadwy, niwtral ynghyd â datganiadau ymgeiswyr. Gall greu llwyfan anhylaw pe bai'r holl ddeunydd a gwmpesir gan gyfundrefn argraffnodau digidol y Ddeddf Etholiadau yn cael ei gynnwys. Mae hefyd yn ddiangen gan fod y pwerau deddfu eisoes yn gynhwysfawr.

A gaf i ddiolch i Rhys ab Owen am ei welliant, a byddaf yn ei gefnogi? Bydd y rheoliadau a'r cynnwys ar y llwyfan yn cael eu llywio gan ymgysylltiad helaeth â phartneriaid a'r gymuned etholiadol. Byddwn yn gweithio'n agos gyda'n rhanddeiliaid i ddeall pa wybodaeth fydd o'r defnydd mwyaf i etholwyr a sut i wneud y llwyfan mor hygyrch â phosibl. Diolch, Llywydd.

Peter Fox i ymateb.

Diolch yn fawr, Llywydd, a diolch yn fawr, Cwnsler Cyffredinol. Roeddwn ar fai am beidio sôn am welliant 1 Rhys ab Owen, a ddisgrifiodd yn huawdl ac y byddwn yn ei gefnogi hefyd. 

Cwnsler Cyffredinol, rydym yn cydnabod yr ymrwymiad y mae Llywodraeth Cymru wedi'i wneud, ond mae gwir angen i ni ystyried y gellir defnyddio'r gwahanol lwyfannau hyn ar gyfer sgorio pwyntiau gwleidyddol. Felly, rwy'n gobeithio y bydd y Llywodraeth yn gwneud popeth o fewn ei gallu i sicrhau bod y siawns y bydd hynny'n digwydd yn cael ei leihau. Diolch yn fawr, Llywydd.

Os derbynnir gwelliant 17, bydd gwelliannau 18, 31, 1, 32, 33 a 34 yn methu. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 17? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad. Fe gawn ni bleidlais ar welliant 17. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 13, neb yn ymatal, 39 yn erbyn. Mae gwelliant 17 wedi ei wrthod.  

Gwelliant 17: O blaid: 13, Yn erbyn: 39, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant

Gwelliant 18, ydy e'n cael ei symud?

Cynigiwyd gwelliant 18 (Peter Fox).

Rwy'n cynnig.

Ydy, mae'n cael ei symud gan Peter Fox. Os derbynnir gwelliant 18, bydd gwelliannau 31 ac 1 yn methu. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 18? [Gwrthwynebiad.] Mae yna wrthwynebiad i hynny, felly fe gawn ni bleidlais ar welliant 18. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 13, neb yn ymatal, 39 yn erbyn. Mae gwelliant 18 wedi ei wrthod. 

Gwelliant 18: O blaid: 13, Yn erbyn: 39, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant

Ydy gwelliant 31 yn cael ei symud, Adam Price?

Cynigiwyd gwelliant 31 (Adam Price).

Symud.

Ydy, mae e. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 31? A oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad, felly fe gymerwn ni bleidlais ar welliant 31. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 13, neb yn ymatal, 39 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 31 wedi ei wrthod.

Gwelliant 31: O blaid: 13, Yn erbyn: 39, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant

Ydy gwelliant 1 yn cael ei symud, Rhys ab Owen?

Cynigiwyd gwelliant 1 (Rhys ab Owen).

Ydy. Oes gwrthwynebiad i welliant 1? Does yna ddim gwerthwynebiad i welliant 1. Mae gwelliant 1, felly, wedi ei dderbyn.

Derbyniwyd y gwelliant yn unol â Rheol Sefydlog 12.36.

Ydy gwelliant 32, Adam Price, yn cael ei symud?

Cynigiwyd gwelliant 32 (Adam Price).

Ydy, mae e. Oes gwrthwynebiad i 32? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna, felly pleidlais ar welliant 32. Agor y bleidlais. Mae'r bleidlais yn gyfartal, felly fe wnaf i ddefnyddio fy mhleidlais fwrw yn erbyn y gwelliant. Felly canlyniad y bleidlais yw bod 26 o blaid, neb yn ymatal, 27 yn erbyn. Mae gwelliant 32 wedi ei wrthod.

Gwelliant 32: O blaid: 26, Yn erbyn: 26, Ymatal: 0

Gan fod nifer y pleidleisiau yn gyfartal, defnyddiodd y Llywydd ei phleidlais fwrw yn unol â Rheol Sefydlog 6.20(ii).

Gwrthodwyd y gwelliant

Ydy gwelliant 33 yn cael ei symud, Adam Price?

Cynigiwyd gwelliant 33 (Adam Price).

Ydy. Oes gwrthwynebiad i 33? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad. Pleidlais ar welliant 33. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. Mae'r bleidlais yn gyfartal, ac felly mi wnaf i ddefnyddio fy mhleidlais yn erbyn gwelliant 33, a'r canlyniad felly yw fod 26 o blaid a 27 yn erbyn, ac mae'r gwelliant yn methu.

Gwelliant 33: O blaid: 26, Yn erbyn: 26, Ymatal: 0

Gan fod nifer y pleidleisiau yn gyfartal, defnyddiodd y Llywydd ei phleidlais fwrw yn unol â Rheol Sefydlog 6.20(ii).

Gwrthodwyd y gwelliant

Gwelliant 34, ydy e'n cael ei symud, Adam Price?

Cynigiwyd gwelliant 34 (Adam Price).

Oes gwrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna, felly pleidlais ar welliant 34. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. Mae'r bleidlais yn gyfartal ac mi wnaf i ddefnyddio fy mhleidlais fwrw yn erbyn gwelliant 34, ac felly'r canlyniad yw 26 o blaid a 27 yn erbyn, ac mae gwelliant 34 yn methu.

Gwelliant 34: O blaid: 26, Yn erbyn: 26, Ymatal: 0

Gan fod nifer y pleidleisiau yn gyfartal, defnyddiodd y Llywydd ei phleidlais fwrw yn unol â Rheol Sefydlog 6.20(ii).

Gwrthodwyd y gwelliant