9. Sut y mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi'r sector amaethyddol yn Nwyrain De Cymru? OQ61279

Diolch, Natasha. Mae Llywodraeth Cymru yn darparu ystod eang o gymorth uniongyrchol ac anuniongyrchol. Mae ein grantiau ar gyfer buddsoddi mewn gwelliannau, offer a thechnoleg ar y fferm, y dysgu a'r datblygu sydd ar gael gan Cyswllt Ffermio, neu'r cyngor gan ein gwasanaeth cyswllt fferm ein hunain, er enghraifft, yn dangos ein hymrwymiad i gefnogi dyfodol cynaliadwy i amaethyddiaeth yng Nghymru.

Diolch yn fawr am eich ymateb, Ysgrifennydd y Cabinet. Fel y gwyddom i gyd, roedd asesiad o'r effaith economaidd a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru ddiwedd y llynedd yn rhagweld colli 5,500 o swyddi a gostyngiad o 85 y cant mewn incwm busnes fferm o ganlyniad i newidiadau i daliadau cymorth i ffermwyr yng Nghymru. Y mis diwethaf, rwy'n gwybod eich bod wedi cyhoeddi y bydd y cynllun taliad sylfaenol ar gael yn 2025 a bydd y cyfnod pontio arfaethedig i'r cynllun ffermio cynaliadwy yn dechrau yn 2026. Daeth hyn ochr yn ochr â'r cadarnhad sydd i'w groesawu'n fawr na fydd y cynllun yn cael ei gyflwyno nes ei fod yn barod, ond tybed a allem gael ymrwymiad gennych chi heddiw yma yn y Siambr na fyddwch yn symud ymlaen gyda'r cynllun ffermio cynaliadwy nes bod asesiad effaith yn cael ei gynnal. Ac onid ydych chi'n cytuno, Ysgrifennydd y Cabinet, y dylai'r cynllun ffermio cynaliadwy sicrhau a blaenoriaethu cynyddu nifer y swyddi ac incwm mewn ffermio, gan fod ffermwyr angen ac yn haeddu swyddi a sicrwydd busnes lawn cymaint â phawb arall? Diolch.

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Rees) i’r Gadair.

Natasha, diolch i chi am cwestiwn atodol, ac mae'n un pwysig. Pan ddewison ni gyflwyno'r asesiad o'r effaith economaidd o'r blaen yn gwbl dryloyw ar gyfer y cyhoedd, fe wnaethom hynny gan wybod yn iawn ei fod ddwy flynedd ar ei hôl hi ac nad oedd yn adlewyrchu'r ymgynghoriad fel yr oedd, ond penderfyniad y Llywodraeth oedd rhoi beth bynnag y gallem ei roi allan yno, i geisio helpu i ennyn diddordeb yn y drafodaeth. A dweud y gwir, mae'n fwy na thebyg ei fod wedi camystumio'r drafodaeth braidd, oherwydd roeddem yn gweithio ar senarios a oedd wedi dyddio. Ond mae angen inni wneud hynny cyn—. Pan fyddwn wedi—. Yn y cyfnod paratoi sydd gennym nawr, sy'n gweithio drwy'r cynllun manwl—. Pan fydd gennym y cynllun manwl hwnnw, mae angen inni wneud yr asesiad effaith yn seiliedig ar sut olwg fydd ar y cynllun, oherwydd mae hynny'n iawn ac yn deg i'r gymuned ffermio a rheoli tir yn gyffredinol.

Un peth i fod yn ymwybodol ohono hefyd, fel yr ailadroddais yn y Siambr hon sawl gwaith, yw nad yw'r sector ffermio, y sector amaethyddol, wedi bod yn imiwn rhag colli swyddi yn yr 20 neu 30 mlynedd diwethaf. Gyda'r holl feirniadu ar bolisi amaethyddol cyffredin o fewn yr UE, un peth a wnaeth oedd rhoi rhyw gymaint o sicrwydd, ond ni wnaeth lwyddo i osgoi colli swyddi, cyfuno ffermydd, colli swyddi gwledig, a'r effaith wedyn ar ysgolion a chymunedau gwledig ac yn y blaen. Felly, wrth gynllunio hyn mae angen gwneud rhywbeth i gynnal y ffermydd bach a chanolig hynny ym mhob rhan o Gymru. Felly, ydw, rwyf wedi ymrwymo i gyflwyno asesiad effaith priodol pan fydd yn barod, ond credaf inni wneud y peth iawn yn ei gyhoeddi. Penderfynodd Llywodraethau eraill beidio â chyhoeddi. Fe wnaethom ni gyhoeddi. Roedd yn fater o 'gyhoeddi ni waeth beth y bo'r canlyniadau', ac mewn rhai ffyrdd, roedd canlyniadau negyddol i hynny, ond cyhoeddi oedd y peth iawn i'w wneud.

Fe wnaethoch chi hefyd sôn am gynllun y taliad sylfaenol. Fe wnaethom y penderfyniad cywir wrth inni ddechrau ar y cam paratoi drwy ddweud y byddwn—mae'n risg, ond fe fyddwn—yn darparu'r sicrwydd i fwrw ymlaen â chynllun y taliad sylfaenol am y flwyddyn i ddod, yn ogystal â'i ddarparu ar 100 y cant y llynedd—rhywbeth na wnaethant yn Lloegr wrth gwrs—i roi'r sicrwydd hwnnw. Ond wrth symud ymlaen, yr hyn sydd ei angen arnom yw cynllun ffermio cynaliadwy sy'n barod i fynd pan fo'n barod, ac sy'n dod â phawb gydag ef, cynllun lle gall pob ffermwr sydd am optio i mewn iddo wneud hynny, ac mae'n werth rhoi ychydig o amser i gael hynny'n iawn.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet.