Eitem 5 heddiw yw datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig: Cymru yn un o oreuon y byd am ailgylchu. Galwaf ar yr Ysgrifennydd Cabinet, Huw Irranca-Davies.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Ar Ddiwrnod Amgylchedd y Byd ar 5 Mehefin, cyhoeddwyd bod Cymru bellach wedi dringo i'r ail safle yn y byd am ailgylchu. Mae hyn yn achos dathlu, ond mae'n fwy rhyfeddol byth pan ystyriwch chi ein bod wedi mynd o fod yn genedl a oedd yn ailgylchu llai na 5 y cant o wastraff ar ddechrau datganoli, gan anfon 95 y cant o'n sbwriel i safleoedd tirlenwi 25 mlynedd yn ôl, i sefyllfa lle rydym ond yn anfon 1.6 y cant i safleoedd tirlenwi erbyn hyn. Mae ailgylchu wedi dod yn rhan allweddol o bwy ydym ni fel cenedl.

Rwy'n arbennig o falch ei fod hefyd yn gyflawniad sy'n seiliedig ar ffordd Gymreig iawn o wneud pethau. Mae'r cyflawniad hwn yn eiddo i bawb. Mae'n dyst i'r cydweithio a'r cyd-dynnu ledled Cymru, o bobl sy'n croesawu ailgylchu yn eu cartrefi i'r awdurdodau lleol sydd wedi gwella'n barhaus eu casgliadau a'r sector gwastraff sy'n ailbrosesu'r deunydd wedi'i ailgylchu.

Mae yna ffactorau craidd sydd wedi bod yn sail i'n llwyddiant. O'r cychwyn cyntaf, cafwyd gweledigaeth hirdymor glir wedi'i chefnogi gan ymrwymiad Llywodraeth Cymru a'i chefnogi gan bolisïau cyson a chyfundrefnau rheoleiddio blaengar. Mae hyn wedi rhoi'r sicrwydd hirdymor a llwybr clir, a gefnogir hefyd gan fuddsoddiad o £1 biliwn ers datganoli yn y seilwaith a'r cymorth arbenigol a'r canllawiau i wella gwasanaethau i gyflawni'r cyfraddau ailgylchu hyn o safon fyd-eang.

Bu'r ffordd yr aethom ni ati hefyd yn seiliedig ar dystiolaeth, sy'n dangos bod cadw deunyddiau ar wahân yn lleihau'r halogiad ac yn sicrhau ailgylchu o ansawdd uchel. Mae hyn yn ei dro yn ein helpu i gasglu deunyddiau mwy pwysig a gwerthfawr sy'n cynhyrchu incwm i'n hawdurdodau lleol ac i'n sector gwastraff, ac fe allan nhw gael eu defnyddio gan ein diwydiannau gweithgynhyrchu i wneud cynhyrchion o ddeunyddiau wedi'u hailgylchu, sy'n sicrhau'r canlyniadau amgylcheddol a'r buddion economaidd mwyaf posibl ill dau.

Mae mynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd a natur yn dasg hanfodol i'r Llywodraeth hon, i bobl ledled Cymru heddiw ac i genedlaethau'r dyfodol. Mae lleihau ein hallyriadau yn hanfodol, ac mae ein cyfradd uchel o ailgylchu yn arbed tua 400,000 o dunelli o CO2 bob blwyddyn. Trwy ddal gafael yn effeithiol ar ddeunydd wedi'i ailgylchu sy'n cael ei fwydo yn ôl i'r economi a'i ddefnyddio yn lle deunyddiau crai newydd sbon, mae hefyd yn bwysig iawn yn lleihau'r deunyddiau sy'n cael eu hechdynnu sydd hefyd yn achos sylfaenol yr argyfwng bioamrywiaeth byd-eang. Mae bron i hanner—45 y cant—o'n hallyriadau carbon byd-eang oherwydd y nwyddau a'r cynhyrchion rydym ni'n eu defnyddio, ac mae 90 y cant o'r fioamrywiaeth a gollir oherwydd echdynnu a phrosesu adnoddau. Dyna pam mae'r symud i economi gylchol, lle rydym ni'n cadw deunyddiau mewn cylchrediad, yn hanfodol, nid yn ddewis. Yn unol â Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, mae hefyd yn rhan hanfodol o Gymru sy'n gyfrifol yn fyd-eang.

Mae casglu deunydd ailgylchu o ansawdd uchel y gellir ei ddefnyddio gan ein diwydiant a'n gweithgynhyrchwyr hefyd yn dda i'r economi. Mae'n helpu i wneud ein cadwyni cyflenwi yn fwy gwydn, yn ogystal â mwy lleol, ac mae'n cynnig y cyfle i gael mwy o fudd economaidd ac i gefnogi cystadleurwydd Cymru wrth i'r economi fyd-eang ddatgarboneiddio. Dyna pam mae cyfraniad ailgylchu at symud i economi gylchol nid yn unig yn rhan allweddol o weithredu i ddatgarboneiddio, ond mae hefyd yn hanfodol o ran gweithredu ar y gallu i wrthsefyll newid yn yr hinsawdd a'r amcan cyffredinol sydd gennym ni, Llywodraeth Cymru, i greu economi gryfach, werddach. Dyna pam mae'r cyfrifoldeb am yr economi gylchol bellach wedi'i ymgorffori yn adran yr economi, gan adlewyrchu'r ymrwymiad yn 'Cymru Sero Net' i sicrhau bod economi gylchol ym mhob sector, a chadarnhau ymhellach sut rydym ni'n mynd ati, ar draws y Llywodraeth, i ysgogi canlyniadau.

Er ei bod hi'n bwysig dathlu ein llwyddiant a chydnabod y cyd-dynnu a arweiniodd at gyrraedd yr ail safle yn y byd—gadewch imi ailadrodd hynny: yr ail yn y byd—yn y dyfodol, does dim lle i laesu dwylo. Mae arnom ni eisiau ymgyrraedd at fod yn gyntaf nesaf. Er mwyn adeiladu ar ein llwyddiant ailgylchu, rydym ni eisoes yn cymryd y camau nesaf, gyda'r deddfau newydd ailgylchu yn y gweithle a ddaeth i rym ar 6 Ebrill eleni. Mae'r newidiadau hyn yn cymhwyso i weithleoedd yr un dull a fu mor llwyddiannus wrth ailgylchu mewn cartrefi, gan ddod â mwy o gysondeb a sicrhau ein bod yn casglu hyd yn oed mwy o ailgylchu o ansawdd uchel y gall gweithgynhyrchwyr Cymru ei ddefnyddio.

Er bod ailgylchu yn gam hanfodol, fel y nodir yn ein strategaeth economi gylchol, rydym ni hefyd wedi ymrwymo i adeiladu ar y sylfeini cryf i wneud 'Mwy nag Ailgylchu', wrth i ni drosglwyddo i economi gylchol yng Nghymru. Dyma pam rydym ni wedi bod yn cefnogi twf cyflym y cyfleusterau atgyweirio ac ailddefnyddio yng Nghymru, gyda chaffis atgyweirio, llyfrgelloedd benthyg pethau a chanolfannau atgyweirio ac ailddefnyddio yn cael eu cyflwyno ledled Cymru. Mae'r cyfleusterau hyn, yr ydw i wedi eu defnyddio fy hun, nid yn unig yn helpu cymunedau ac unigolion i fynd i'r afael â'r argyfwng hinsawdd a natur, ond maen nhw hefyd yn darparu cefnogaeth hanfodol i'r argyfwng costau byw, trwy ddarparu, er enghraifft, dodrefn, offer cartref, offer chwaraeon, gwisgoedd ysgol, neu alluogi pobl i fenthyg offer a chyfarpar drud i'r cartref fel golchwyr gwasgedd neu lanhawyr carpedi. Yn y pen draw, mae arnom ni eisiau gweld ailddefnyddio ac atgyweirio mor gyffredin ac arferol ag y mae ailgylchu heddiw.

Mae cyflawniadau Cymru o ran ailgylchu wedi cael eu cydnabod yn rhyngwladol ers peth amser, ond rydym ni bellach yn cael cydnabyddiaeth am ein dull ehangach o ymdrin â'r economi gylchol, gyda Chymru wedi'i dewis fel canolfan economi gylchol Ewrop 2024. Bydd hyn yn gweld Cymru'n cynnal cynhadledd ryngwladol yng Nghaerdydd ym mis Hydref eleni i rannu cyflawniadau Cymru ac enghreifftiau o arferion da gan gyrff cyhoeddus, gan y sector preifat, gan gymunedau, a dysgu am atebion o ran yr economi gylchol o Gymru ac yn rhyngwladol. Bydd yn gyfle euraid i gydweithio, i arloesi ac i ysbrydoli mwy o weithredu, ac edrychwn ymlaen at groesawu arweinwyr ac arloeswyr o bob cwr o'r byd.

Oherwydd poen cicio o'r smotyn, Dirprwy Lywydd, rydym ni newydd golli'r cyfle i fod yn yr Ewros y mae'r gystadleuaeth wrthi'n mynd rhagddi yr haf yma, ac rydym ni i gyd yn drist iawn am hynny. Ond yn y tabl cynghrair byd-eang ar gyfer ailgylchu, rydym ni drwch blewyn o'r safle uchaf. Felly, yn y dyfodol rwy'n ffyddiog bod gennym ni'r gallu i gyrraedd y safle cyntaf hwnnw, gyda'r cydweithio a fu'n sail i'n llwyddiant hyd yma, sy'n golygu ein bod mewn sefyllfa dda i gyflawni'r dyfodol cryfach, gwyrddach a mwy cynaliadwy hwnnw i Gymru. Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd.

Fe hoffwn i longyfarch pobl Cymru am yr ymdrechion arbennig y maen nhw wedi'u gwneud ac maen nhw'n dal i'w gwneud i barhau i ailgylchu, a diolch i chi, Gweinidog, am eich datganiad cadarnhaol. Mae cael eich rhestru'n ail yn y byd yn gyflawniad gwych. Rydym ni wedi mynd o 95 y cant o sbwriel yn mynd i safleoedd tirlenwi i 1.6 y cant yn unig erbyn hyn, ac mae hyn yn arbed 400,000 o dunelli o garbon deuocsid y flwyddyn.

Ond fel gydag unrhyw beth, fe allwn ni wneud mwy bob amser. Chwech deg chwech y cant yw'r gyfradd ailgylchu gyfartalog yng Nghymru, ac mae'n amrywio o 59 y cant yn Nhorfaen i 72 y cant yn sir Benfro ac Abertawe. Dros y blynyddoedd mae Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy, waeth pwy sydd wedi arwain y cyngor hwnnw yn wleidyddol, wedi gwneud yn dda iawn gydag ailgylchu. Felly, diolch enfawr i'r tîm amgylcheddol i gyd yno ac, wrth gwrs, i bennaeth y gwasanaeth.

Yn bersonol, rwy'n credu ei bod hi'n hanfodol bod Llywodraeth Cymru a'n hawdurdodau lleol yn gweithio'n agos gyda chymunedau a busnesau. Rydych chi wedi sôn am y cynllun newydd a gyflwynwyd ym mis Ebrill ar gyfer busnesau. Gan fod gen i swyddfa fy hun, rwy'n cymryd rhan yn hyn, ac erbyn hyn mae'n rhaid i ni gael cynhwysydd ar gyfer gwastraff bwyd, ond does byth unrhyw wastraff bwyd yn fy swyddfa. Mae gennym ni fagiau te, ac felly mae'n rhaid iddyn nhw fynd i mewn i'r gwastraff bwyd. Felly mae'n rhaid i mi gael y cynhwysydd yma, ond yna mae hynny'n golygu cael llawer o finiau yn ein buarth, a does gennym ni mo'r lle, ond rydyn ni'n ei wneud. Ond yna mae yna fusnesau eraill lle rydym ni'n rhannu'r maes parcio yma, ac mae'n anodd ar hyn o bryd. Dyna fu'r adborth negyddol mwyaf rydw i wedi'i gael—niferoedd y cynwysyddion rydym ni nawr wedi gorfod eu cael y mae angen eu gwagio. Felly, a ellid meddwl am hynny ychydig yn well yn y dyfodol.

Mae Cyngor Sir Ddinbych wedi cael ei feirniadu, rwy'n gwybod, gan fy nghyd-Aelod Darren Millar AS a Gareth Davies hefyd oherwydd eu bod nhw newydd wario miliynau ar gael gwared ar ei gasgliad bin olwynion glas poblogaidd, hawdd ei ddefnyddio a llwyddiannus, yr ydw i mor genfigennus ohono yn Aberconwy, oherwydd mae gennym ni flychau troli, ac yn y tywydd gwael maen nhw'n anobeithiol. Rydych chi'n eu gweld nhw yn y gwrychoedd, rydych chi'n eu gweld nhw ar ffyrdd; maen nhw'n eithaf peryglus, mewn gwirionedd, oherwydd dydyn nhw'n ddim yn ddigon trwm.

Erbyn hyn maen nhw wedi cael gwared ar eu gwasanaeth casglu ailgylchu cymysg biniau olwynion glas llwyddiannus. Wrth symud i system ddadleuol Trolibocs, fe hoffwn i pe baen nhw wedi siarad â'r awdurdod cyfagos, Conwy. Mae miloedd o gasgliadau biniau o gartrefi wedi'u colli. Yn ôl y prif weithredwr, Graham Boase, mae'n cymryd mwy o amser i weithwyr sbwriel gasglu gwastraff, ac roedd lorïau sbwriel wedi llenwi mwy efallai nag y bwriedid, sy'n golygu bod yn rhaid iddyn nhw ddychwelyd i'r depo yn amlach i ddadlwytho i fynd yn ôl allan eto. Mae'r saga yma'n tynnu sylw at yr angen i Lywodraeth Cymru gomisiynu astudiaeth i weld a yw gofyn i breswylwyr ddidoli eu hailgylchu yn fwy effeithlon na chymysgu deunydd ailgylchu a'i adael i weithwyr gwastraff proffesiynol ei ddidoli.

Rydw i wedi siarad o'r blaen am roi mentrau o dan ofyniad cyfreithiol i gael cynifer â chwe bin gwahanol, ac mae'n profi'n anodd. Felly, fel y Gweinidog newydd, byddwn yn gofyn i chi geisio gwneud adolygiad neu ofyn i fusnesau am adborth ynghylch sut y gallwn ni ei wneud yn well. Mae swyddfeydd fel fy un i yn gorfod archebu casgliad o finiau enfawr 240 litr ar gyfer ychydig iawn o bethau a ddychwelir. Rwy'n ffodus bod gennym ni faes parcio yr ydym ni'n ei rannu, ond beth am y busnesau llai hynny nad oes ganddyn nhw le y tu allan ac sy'n gorfod casglu'r cyfan yn y biniau ar wahân hyn? Mae'n anghynaladwy.

Mae rhai perchnogion yn ofni dirwyon. Rydw i'n gwybod, er enghraifft, am berchnogion parciau carafanau twristaidd sydd bellach yn gorfod mynd drwy eu holl finiau ailgylchu yn wythnosol i sicrhau bod cwsmeriaid—. Mae gen i safle yng Nghonwy, gyda 65 o gartrefi symudol yn yr achos hwnnw. Mae pobl yn ofni gorfodaeth ac unrhyw ffioedd ychwanegol. Felly, unwaith eto, rwy'n credu bod yn rhaid i chi weithio law yn llaw â'r busnesau hynny, gwrando arnyn nhw o ran a ydych chi'n llwyddo.

Mae gofynion blychau troli ac ailgylchu i fusnesau yn feichus yn ddiangen pan ddylen nhw fod yn syml. Rydw i wedi sôn o'r blaen wrth y Gweinidog blaenorol fod popeth yn mynd i un cynhwysydd yn y fflatiau lle rwy'n byw pan ddof i Gaerdydd. Does dim ailgylchu. Mae miloedd o fflatiau a rhandai heb lawer o le yng Nghaerdydd, a meddwl ydw i sut rydych chi'n gweithio gyda'r cwmnïau rheoli i sicrhau bod eu preswylwyr yn gallu gwneud hynny.

Rydw i'n gwybod bod y ddau ohonom ni'n gefnogol iawn i gyflwyno cynllun dychwelyd ernes i Gymru. Byddai diweddariad ar eich cydweithrediad â Llywodraeth y DU ar hyn o gymorth mawr.

Yn olaf, byddwch yn ymwybodol fy mod yn ymgymryd â nifer o sesiynau codi sbwriel, yn enwedig ar ein traethau, ac rwy'n poeni, fel y crybwyllwyd o'r blaen, nad yw tipio anghyfreithlon yn gwella. O dan arweinyddiaeth Llafur Cymru, mae nifer y digwyddiadau wedi cynyddu o 32,000 yn 2014-15 i bron i 40,000. Mae'n rhaid i ni gosbi'r llygryddion hyn sy'n tipio'n anghyfreithlon, a byddwn yn dweud mai'r mwyaf yw'r ddirwy, y mwyaf y rheswm dros beidio â gwneud. Diolch, Dirprwy Lywydd.   

Janet, yn gyntaf oll, diolch yn fawr iawn am y croeso a'ch cydnabyddiaeth mai grym pobl sy'n gyrru hyn mewn gwirionedd—ie yn wir. Mae wedi bod yn her i aelwydydd unigol pan aethom ni drwy hyn, ac roedd llawer o ddadlau yn wreiddiol, ond hefyd i awdurdodau lleol. Mae sir Ddinbych, y sonioch chi amdani, yn rhyfedd iawn, yn mynd trwy hynny ar hyn o bryd, ond yr hyn maen nhw'n ein helpu ni i'w wneud yw ymgyrraedd at y targed hwnnw o 70 y cant sydd gennym ni ar hyn o bryd, fel y byddwn ni'n gyntaf yn y byd, gobeithio. Ond rydym ni'n gweithio gyda nhw, ac rydych chi'n tynnu sylw yn gwbl briodol at yr hyn y mae awdurdodau cyfagos wedi'i wneud, fel Conwy.

Mae pob awdurdod lleol yn dechrau o sefyllfa wahanol, yn mynd ati mewn ffordd ychydig yn wahanol yn seiliedig ar eu cynlluniau gyda'u preswylwyr a'u casgliadau wrth ymyl y ffordd, ac yn y blaen. Ond mae gennym ni grŵp arbenigol sy'n gweithio gyda'r holl awdurdodau lleol. Dw i newydd ddod o gyfarfod gyda Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yn llythrennol yn trafod hyn wrth i mi ddod i lawr yma i'r Siambr a bron i mi fethu dechrau'r ddadl, Dirprwy Lywydd. Ond roeddem yn dweud mewn gwirionedd mai mantais y dull gweithredu yng Nghymru a gweithio mewn partneriaeth yw ein bod yn rhannu arfer gorau, rydym yn edrych ar y rhai sydd wedi gwneud hyn hefyd, gan gynnwys fy awdurdod lleol fy hun ym Mhen-y-bont ar Ogwr, lle cawsom ni dipyn o ddadlau yn sicr wrth i ni gynyddu ein hystadegau yn y fan yna. Ond fe wnaethom ni gyflawni, a bydd sir Ddinbych yn cyflawni hefyd, a byddwn ni'n gweithio gyda nhw ac yn eu helpu nhw.

Fe wnaethoch chi sôn am ambell beth yn y fan yna ynghylch a oes ffyrdd eraill y gallem ni wneud hynny. Rydych chi'n tynnu sylw at rai lle nad ydyn nhw'n didoli. Rydym ni'n gwybod mai'r didoli a'r gwahanu wrth i chi'n ei roi yn y cynwysyddion, ei gadw'n lân, ei gadw ar wahân, yw'r union beth sy'n gwella ansawdd a defnyddioldeb yr ailgylchu hwnnw sy'n dod drwodd. Yr hyn nad oes arnom ni mo'i eisiau yw pethau sy'n cael eu cymysgu gyda'i gilydd. Dyna pam mae yn dipyn o daith i wneud hyn ac i esbonio i bobl pam mae angen i ni wneud hyn. Ond fe ddywedaf i wrthych chi yn y rhan fwyaf o'r ardaloedd hynny yng Nghymru lle mae awdurdodau lleol wedi gwneud hynny erbyn hyn, mae pobl yn dweud, 'Wel, dyma beth rydym ni'n ei wneud', a dyna pam rwy'n amau, o ran rhai'r gweithle, fod rhai pryderon wedi'u mynegi yn y Siambr hon, ond llai o bell ffordd nag a fynegwyd o ran cartrefi. Mewn gwirionedd, mae pobl bellach yn dweud, 'Rydym ni'n deall pam mae angen i ni wneud hyn, a dyma'r peth iawn i'w wneud'.

Dim ond ambell sylw arall. Nid yw pob awdurdod lleol yno eto, ond edrychwch ar y camau yr ydym ni wedi'u cymryd. Rydym ni'n cydweithio fel yna er lles pawb, fel y dywedais wrth Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru, yr ydw i newydd gyfarfod â nhw. Fe wnaethoch chi grybwyll y cynllun dychwelyd ernes hefyd yn fyr iawn. Roeddem ni'n falch o gymeradwyo'n eithaf diweddar ddatganiad pedair gwlad ar y cynllun dychwelyd ernes, yr oedd Llywodraeth y DU yn awyddus iawn i'w gadarnhau gyda'r Alban, Gogledd Iwerddon a ninnau. Rydym yn hapus i wneud hynny. Mae'n canolbwyntio'n bennaf ar blastig, dur ac alwminiwm, sy'n wych, mae hynny'n dda, ond, mewn gwirionedd, mae Cymru ymhellach ymlaen ar y llwybr. Felly, rydym ni wedi egluro i Lywodraeth bresennol y DU, ac i unrhyw Lywodraeth y DU yn y dyfodol, ein bod yn sefyll yn gadarn iawn o ran dweud, 'Cynllun cynnwys popeth yw'r hyn sydd ei angen arnom ni.' Oherwydd mae angen gwydr arnom ni nid yn unig i ymdrin â materion sbwriel ac ailgylchu, ond oherwydd mai gwydr a fydd yn ein helpu i symud i lawr yr agenda datgarboneiddio. Y syniad ein bod yn ei gynhesu hyd at 1,500 gradd, gyda'r holl ddwysedd carbon y mae hynny'n seiliedig arno, ac yna'n ei ailgylchu i gynnyrch arall, pan mai'r hyn y gallem ni fod yn ei wneud—ac rwy'n ddigon hen i gofio hyn—yw dychwelyd y poteli mewn cyflwr da, ar system fodern, ar adeg benodol gyda'r manwerthwr hwnnw, fe allwn ni wneud hynny. Fe allwn ni wneud hynny. A byddwn yn gweithio gyda'r awdurdodau lleol a'r gadwyn gyflenwi i wneud hynny. Ac maen nhw'n gwybod hyn, ac rydw i wedi cwrdd â nhw, ond dyna'r cam nesaf.

Felly, cynllun yn cynnwys popeth yw'r hyn yr hoffem ni ei wneud yng Nghymru, oherwydd rydym ni ar flaen y gad a, wyddoch chi, bydd adegau, Dirprwy Lywydd, lle mae'n bosib y bydd Lloegr ar flaen y gad, neu y bydd yr Alban ar flaen y gad, ac fe hoffem ni iddyn nhw allu rhoi cynnig arni ac fe allwn ni ddilyn yn dynn wrth eu sodlau. Mae hyn yn enghraifft lle mae Cymru ar y blaen gyda'r mater yma, felly gadewch i ni fwrw ymlaen â hynny—dyna fydden ni'n ei ddweud wrth unrhyw Lywodraeth y DU yn y dyfodol: 'Gweithiwch gyda ni ar hyn; fe allwch chi ei wneud o fewn strwythur marchnad fewnol y DU.' Mae yno i reoli dargyfeirio, nid i roi'r gorau i ddargyfeirio, ac yna fe allan nhw ein dilyn ni y tro yma, fel y gwnaethom ni gyda'r ardoll bagiau plastig ychydig flynyddoedd wedyn. Mae gennym ni hanes o lwyddiant gyda hyn, felly dyna beth yr hoffem ei wneud gyda'r cynllun dychwelyd ernes, a byddem wrth ein bodd yn cael eich cefnogaeth ar hynny hefyd, Janet.

Hoffwn ddechrau drwy longyfarch pobl Cymru am y cyflawniad rhyfeddol o gael ein rhestru fel yr ail genedl ailgylchu orau yn y byd. Nid camp fach mo hynny, ac mae'n dyst i waith caled ein cymunedau a'n hawdurdodau lleol a'n busnesau sydd wedi cofleidio pwysigrwydd ailgylchu.

Fodd bynnag, er ein bod yn dathlu'r cyflawniad hwn, mae'n hanfodol ein bod yn parhau i fod yn feirniadol ac yn adeiladol, er mwyn sicrhau ein bod yn parhau i wella a mynd i'r afael â'r heriau parhaus yn y sector ailgylchu. Ac un o'r prif bryderon, efallai, yw ansawdd a chynaliadwyedd swyddi yn y diwydiant ailgylchu. Er bod cyfraddau ailgylchu wedi cynyddu, mae'n rhaid i ni ofyn a yw'r swyddi a grëir yn y sector hwn yn adlewyrchu'r safonau uchel a'r nodau cynaliadwyedd rydym ni'n anelu atyn nhw. Felly, sut mae Llywodraeth Cymru yn sicrhau bod y swyddi hyn nid yn unig yn niferus, ond hefyd yn darparu cyfleoedd cyflogaeth hirdymor o ansawdd uchel i'n dinasyddion? Mae'n hanfodol ein bod yn buddsoddi yn y gweithlu, gan ddarparu'r hyfforddiant a'r datblygiad gyrfa angenrheidiol, i feithrin diwydiant ailgylchu cadarn a gwydn. Felly, a allech chi fanylu ar y mesurau penodol sy'n cael eu gweithredu i gefnogi ac ehangu swyddi o ansawdd uchel yn y sector hanfodol hwn?

Yng ngoleuni ein safle trawiadol, mae'n hanfodol hefyd ein bod yn parhau i esblygu ac arloesi o ran ein harferion ailgylchu. Felly, gyda hyn mewn golwg, a allai'r Ysgrifennydd Cabinet rannu gwersi neu arferion gorau o wledydd eraill sy'n flaenllaw o ran ailgylchu, yn enwedig Awstria wrth gwrs? Rydym ni'n ystyried, neu eisoes wedi dechrau gweithredu, i foderneiddio a gwella ein hailgylchu ymhellach yng Nghymru. Sut ydym ni'n sicrhau ein bod ni'n aros ar flaen y gad o ran technoleg a methodoleg ailgylchu, i gynnal a gwella ein statws byd-eang? Gadewch i ni fynd am y safle uchaf.

Mater pwysig arall, wrth gwrs, yw her barhaus newid ymddygiad, ac rydych chi wedi sôn rywfaint am hyn. Er bod ein cyfraddau ailgylchu, wrth gwrs, yn ganmoladwy, mae sicrhau bod cyfranogiad cyson ar draws yr holl ddemograffeg a'r holl sectorau yn parhau i fod yn rhwystr. Felly, pa fentrau sydd ar waith ar hyn o bryd i ymgorffori ailgylchu ac arferion economi gylchol ym mywydau beunyddiol ein dinasyddion? Sut allwn ni wella'r mentrau hyn i sicrhau bod ailgylchu nid yn unig yn arfer, ond yn agwedd ar ein diwylliant sydd wedi gwreiddio'n ddwfn? Felly, byddai'n dda clywed mwy am unrhyw fath o ddulliau arloesol neu ymgyrchoedd addysgol sydd wedi'u cynllunio i annog a chynnal newid mewn ymddygiad.

Mae'r gofynion newydd ar gyfer busnesau ynghylch ailgylchu yn cyflwyno cyfleoedd a heriau, fel yr ydym ni wedi clywed. Er bod y rheoliadau hyn yn gam, wrth gwrs, i'r cyfeiriad cywir ar gyfer cynaliadwyedd amgylcheddol, mae busnesau bach a chanolig yn wynebu rhwystrau wrth addasu i'r newidiadau hyn. Felly, pa fecanweithiau cymorth sy'n cael eu gweithredu i'w cynorthwyo i drosglwyddo'n esmwyth, i'w hannog i ddod yn rhan o hyn ac i beidio â'i weld fel rhywbeth problemus, fel yr amlinellodd Janet Finch-Saunders? Mae'n rhaid i ni gael arweiniad ac adnoddau cynhwysfawr i sicrhau bod ein busnesau bach a chanolig yn gallu bodloni'r safonau newydd hyn, a chofleidio'r holl beth mewn gwirionedd.

Efallai na allwn ni anwybyddu chwaith problem gynyddol gwastraff fêps tafladwy. Mae wir yn fygythiad amgylcheddol sylweddol, ac yn aml caiff yr eitemau hyn eu gwaredu'n amhriodol, gan arwain at gynnydd mewn sbwriel, wrth gwrs, a niwed posibl i fywyd gwyllt ac ecosystemau. Felly, pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i fynd i'r afael â phla gwastraff fêps tafladwy? A oes unrhyw gynlluniau i gyflwyno deddfwriaeth neu gymhellion i ffrwyno'r defnydd o fêps tafladwy a hyrwyddo dewisiadau amgen mwy cynaliadwy? Mae mynd i'r afael â'r mater yn hanfodol wrth gynnal uniondeb ein hymdrechion ailgylchu, a sicrhau'r Gymru lanach, werddach honno y mae arnom ni i gyd eisiau ei gweld.

Yn olaf, mae'n hanfodol ystyried cyd-destun ehangach ein cyflawniadau ailgylchu o fewn fframwaith yr economi gylchol, fel yr amlinellwyd gennych chi, Ysgrifennydd Cabinet. Felly, sut ydym ni'n monitro ein harferion ailgylchu, er mwyn sicrhau eu bod nhw wir yn cyfrannu at yr economi gylchol honno y mae arnom ni eisiau ei gweld lle mae deunyddiau'n cael eu hailddefnyddio a'u hailbwrpasu, ac yn cael eu defnyddio cyhyd â phosibl? Oherwydd mae'r newid i'r economi gylchol hon, wrth gwrs, yn ymwneud â mwy nag ailgylchu mwy a mwy, mae'n ymwneud â newid yn sylfaenol ein dull o reoli adnoddau. Felly, byddwn yn gwerthfawrogi diweddariad ynghylch sut mae'r strategaethau sydd ar waith, y cyfeirioch chi atyn nhw, i ymgorffori egwyddorion economi gylchol ar draws sectorau yng Nghymru, yn cyflawni.

I gloi, er ein bod, yn gywir ddigon, yn dathlu ein statws fel un o arweinwyr y byd mewn ailgylchu, mae'n rhaid i ni barhau i fod yn wyliadwrus ac yn rhagweithiol wrth fynd i'r afael â'r heriau sydd o'n blaenau, fel y gallwn ni sicrhau bod Cymru'n parhau i osod y safon ar gyfer cynaliadwyedd amgylcheddol. Diolch.

Diolch yn fawr iawn. Diolch yn fawr iawn am y sylwadau hynny a diolch am agor eich sylwadau drwy longyfarch pobl Cymru oherwydd dyna'n union sydd wedi digwydd. Nid yw'n drawsnewidiad, ein cam anferthol o'r hyn yr ydw i wedi'i ddisgrifio'n gyhoeddus o'r blaen, pan oeddwn i'n eistedd ar y meinciau gwyrdd yn San Steffan, fel rhywbeth o embaras o ble roedd Cymru arni o ran ailgylchu i ddod yn ail yn y byd, ac o fewn trwch asgell gwybedyn o fod yn gyntaf yn y byd. Dirprwy Lywydd, fel y gwyddoch chi, fe wnaethom ni gyfarfod â dirprwyaeth y diwrnod o'r blaen a oedd yn cynnwys llysgennad Awstria, ac roedd yn gyfarfod hyfryd ac fe wnaethom ni ddod ymlaen yn dda iawn. Buom yn trafod llawer, llawer o bethau, ond dywedais wrtho, 'Rydyn ni'n dod am eich teitl', ac fe chwarddodd am y peth; wnes i ddim achosi digwyddiad diplomyddol yno. [Chwerthin.]

O ran pobl Cymru, nid yr unigolion hynny yn unig sy'n gwneud y gwaith, ond y bobl hynny sy'n gweithio o fewn awdurdodau lleol, y bobl sy'n gweithio o fewn WRAP, y bobl sy'n gweithio mewn sefydliadau cymunedol, sy'n cymell ac yn efengylu am ailddefnyddio, ailgylchu a'r economi gylchol—maen nhw'n ein helpu ni, mae pawb yn ein helpu ni yma. A'r plant—. Pan gwrddais â'r Eco-Sgolion ddoe, mewn menter a drefnwyd gan Eluned Morgan gydag ysgolion ledled canolbarth a gorllewin Cymru—bobl annwyl, byddan nhw'n ein gorfodi ni i wneud hyn oherwydd eu bod yn ei weld, ac maen nhw'n ei weld o ran y swyddi hefyd, y byddaf yn troi ato mewn eiliad.

Rwy'n gweithio'n agos iawn gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi, Jeremy Miles, ar hyn hefyd, oherwydd y cynhelir y cylch ar gyfer economi gylchol o fewn hynny, yn ddealladwy, ond agweddau fel hyn, yr hyn a wnawn ni gydag ailgylchu ac ailddefnyddio—dyma'r dull Llywodraeth-gyfan priodol o weithio arno. Ac rydych chi'n codi'r mater hwnnw'n eithaf perthnasol, y mae yna gyfrifoldeb arnom ni fel Llywodraeth gyfan i sicrhau ein bod ni'n cadw'r gwerth yng Nghymru, fel nad ydym ni ddim ond yn casglu'r ailgylchu, ein bod ni mewn gwirionedd yn gyfrifol am y llinell gynhyrchu gyfan.

Nawr, ar hyn o bryd—yn ddiddorol, roeddem ni ym Mhort Talbot, rwy'n credu mai wythnos i ddydd Llun diwethaf oedd hi, fi, y Dirprwy Lywydd, a'r Prif Weinidog, yn sefyll o flaen tomenni o sothach plastig, y plastigau anoddaf eu hailgylchu sydd gennym ni yn y DU, y math o bethau a fyddai naill ai'n draddodiadol wedi mynd i safleoedd tirlenwi neu'n eu cludo i rywle pell anghofiedig ym mhen draw'r byd. Nid dyna'r sefyllfa bellach. Dyna'r cwmni mwyaf, AWJ—ef a'i dad yn gweithio gyda'i gilydd, gan drawsnewid cwmni o gwmni gwastraff traddodiadol/tirlenwi yn wastraff ailgylchu. Mae ganddyn nhw'r ffyrdd o dorri'r plastig caled hwnnw i lawr i gynnyrch ailgylchu mewn gwirionedd, ond maen nhw ar hyn o bryd yn gorfod mynd ag ef dros y ffin i Birmingham a Swydd Derby a llefydd fel yna iddyn nhw ei droi'n gynhyrchion, a'r hyn ddywedon nhw yw, 'Yr hyn mae arnom ni eisiau ei wneud yw, nawr bod gennym ni'r datblygiad'—ac maen nhw'n gwneud hynny; nhw yw'r cwmni mwyaf sy'n gwneud hyn yn ne Prydain gyfan—ond mae arnyn nhw eisiau cadw'r gwerth yma yng Nghymru, ac maen nhw wedi ymrwymo i wneud hynny, eu hunain a thrwy weithio gydag eraill, a dyna lle mae angen i ni wneud hynny'n gynaliadwy—. Pan fyddwn yn siarad am swyddi gwyrdd, dyna'r swyddi gwyrdd. Yn yr hyn a oedd yn gwmni  traddodiadol gwastraff i safleoedd tirlenwi, sydd bellach gyda thad gwybodus iawn, mae'n rhaid i mi ddweud, sy'n deall biocemeg fel nad oes yfory, a'i fab, sy'n frwdfrydig—mewn gwirionedd yn troi hynny yn fusnesau heddiw ac yfory ac ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol.

Dim ond ychydig o bethau eraill i sôn amdanyn nhw. Mae newid arferion yn allweddol. Rwyf wedi nodi'n glir ym mhob agwedd ar y swydd yr wyf wedi ymgymryd â hi fod angen i ni ennill calonau pobl gyda hyn. Ac weithiau mae hynny'n golygu dweud, 'Mae'n rhaid i ni weithio'n gyflym ac mae'n rhaid i ni ddringo'r mynydd hwnnw'n gyflym iawn, ond fe wnawn ni hynny gyda'n gilydd', ac i gadw'r agwedd gadarnhaol yna, fel nad oes a wnelo hyn i gyd â gwaith caib a rhaw—dyma'r peth sy'n darparu swyddi yn ogystal â'r budd amgylcheddol. Mae'r swyddi gwyrdd hynny yn rhai go iawn. Felly, byddwn yn parhau i wneud hynny.

Ond rydym ni hefyd, gyda llaw, yn gwneud llawer o waith ar ymchwil i arferion hefyd, ar draws y timau yn fy mhortffolio, gan gynnwys hyn, a chydag Ysgrifennydd Cabinet arall, i wneud yn siŵr y gallwn ni egluro pam ein bod yn gwneud hyn a beth fydd hyn yn arwain ato o ran llai o sbwriel, Janet, mwy o swyddi, yn ogystal â gwneud daioni dros y blaned hefyd, ac o bryd i'w gilydd yn ein llongyfarch ein hun i ddweud, 'Rydym ni wedi llwyddo.' Ac rydych chi'n llygad eich lle wrth ddweud, 'Gadewch i ni fynd ymhellach. Gadewch i ni anelu am y safle uchaf."

Yn gyflym iawn, iawn, mae gennym arweiniad arbenigol ac arweiniad pwrpasol ar gyfer pob un o'r rheini, boed yn elusennau neu'n fusnesau bach o wahanol fathau. Rwyf wedi cwrdd â Carolyn a James Evans yn ddiweddar oherwydd materion yn ymwneud â meysydd carafanau a gwersylla. Fe aethom ni, gyda'n swyddogion, drwy'r canllawiau sydd ar gael. Felly, mae gennym ni, nid yn unig o ran—. Chwarae teg i swyddogion, maen nhw wedi bod allan i gwrdd â nhw, wedi hynny, ac fe aeth yn dda iawn, rwy'n deall. Ond mae yna hefyd ddeunydd ar-lein, fideos, pethau hawdd eu deall o sut y gellir gwneud hyn i helpu pobl wneud hynny, oherwydd mae hynny'n bwysig.

Fêps tafladwy—yn fyr iawn, iawn, achos rwy'n trethu eich amynedd, Dirprwy Lywydd—rydym ni eisoes wedi gwneud yn glir—. Roeddwn i'n ffodus o gael y swydd ar adeg lle gallem ni wneud y cyhoeddiad ein bod am symud ymlaen nawr ar wahardd fêps untro. Mae etholiad y DU wedi tarfu ar hynny, ychydig, ond rwy'n gobeithio nad yw'n faen tramgwydd unrhyw Lywodraeth yn y dyfodol, yn eu dargyfeirio, oherwydd rydym ni wedi nodi'n glir ein bod, o 1 Ebrill, yn bwriadu gwahardd fêps untro, nid yn unig oherwydd eu heffaith amgylcheddol, ond hefyd y cynnydd cyflym yr ydym ni wedi'i weld o'u defnydd ymhlith plant, nad ydyn nhw'n eu defnyddio fel rhyw ateg neu ddewis arall i fod yn gaeth i nicotin—mae'n dod yn ffordd o ddechrau ar y llwybr yna. Felly, mae hyn yn cyd-fynd â chamau gweithredu sy'n cael eu cymryd yn Lloegr a'r Alban, felly rydym ni'n ceisio cael un dull cyson drwy'r DU ar hyn, ac rydym ni'n awyddus iawn i weld hynny'n gweithio, oherwydd mae'n broblem sbwriel ac amgylcheddol, ac mae'n fater iechyd hefyd. Felly, rydym ni'n edrych ymlaen at fwrw ymlaen â hynny.

A dim ond i'ch cywiro, AWD Group ydy'r enw— 

Mae'n ddrwg gen i, ADW.

Bydden nhw'n rhoi pryd o dafod imi pe na bawn yn eich cywiro. [Chwerthin.] Jenny Rathbone.

Diolch. Rwy'n siomedig iawn nad yw Gareth Davies yma, oherwydd gallai ddysgu rhywbeth o hyn mewn gwirionedd, gan ei fod yn parhau i rygnu ymlaen am y problemau a ddioddefodd pobl sir Ddinbych wrth orfod gwneud yr hyn y mae pobl Conwy wedi bod yn ei wneud ers blynyddoedd a blynyddoedd. Beth bynnag—dim ond i egluro iddo, oherwydd mae Caerdydd wedi bod yn llusgo traed yn hyn o beth, yn anffodus, ond mae bellach yn gwneud cynnydd cyflym, gyda dau o fy wardiau yn dechrau didoli ar garreg y drws o fis Gorffennaf, a bydd gweddill Caerdydd gyfan yn didoli ar garreg y drws erbyn diwedd y flwyddyn galendr hon. Felly, y rheswm pam mae angen mawr i Gaerdydd wneud hyn, a'i bod bellach ar frys i wneud hynny, yw oherwydd y colli enillion y mae Caerdydd yn dioddef o beidio â'i wneud. A dyna sydd angen i Gareth Davies ei ddweud wrth bobl dda sir Ddinbych. Pa awdurdod lleol all fforddio peidio â gwneud hyn, o ystyried y gwahaniaeth yn y gwastraff? Mae gen i'r dystiolaeth ffotograffig o'r sefyllfa cyn ac ar ôl, yr effaith gewch chi o—. Lle na ddidolir, mae'r cyfan yn wastraff halogedig, sy'n llawer llai gwerthfawr, tra bod y rhai sydd wedi eu didoli—fe allwch chi weld bod hyn yn amlwg yn wastraff y gall pobl wneud rhywbeth ag ef a gwneud arian ohono.

Mae angen i chi ofyn cwestiwn nawr, os gwelwch yn dda.

Felly, fe hoffwn i wybod, o ran dwy her arall, beth allwn ni ei wneud i sicrhau y gallwn ni wneud arian o'r baw a gynhyrchir gan wartheg a siediau dofednod, o ystyried bod y—? Sefydlwyd cyfoeth Periw o giwana yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg, ac roedd yn un o'r gwrteithiau pwysicaf bryd hynny. Sut allwn ni gyflymu'r broses o wahanu dŵr llwyd oddi wrth garthffosiaeth, fel nad ydym ni'n gorfod talu am weithfeydd carthion ychwanegol drud, pan y gallem ni fod yn ailddefnyddio'r dŵr llwyd i lanhau ein strydoedd a dyfrio ein blodau?

Dyna gwestiwn terfynol gwych. Dim ond i ddweud fy mod yn cytuno â chi yn llwyr. Soniwyd amdano yn gynharach yn un o'r cyfraniadau cychwynnol, 'Onid yw'n braf pan fyddwch yn cyrraedd man lle gallwch chi roi popeth mewn un peth mewn awdurdod lleol ac yna maen nhw'n ei wahanu?'—na, na, na. Na, na, na, na. Y rheswm yr ydym ni lle rydym ni, Dirprwy Lywydd, yw oherwydd ein bod yn gwneud yr union beth y dywedoch chi, Jenny, sef y didoli yna ar garreg y drws gydag eitemau glân, anhalogedig. Mae'n cynyddu gwerth y cynhyrchion ailgylchu hynny, a'r gadwyn werth, wedyn, o sut mae'r rheini'n cael eu defnyddio neu eu hailddefnyddio wedyn. Felly, mewn gwirionedd, peidiwch ag edrych ar y rhai sy'n dal i weithio eu ffordd i fyny—a byddwn yn eu cefnogi i wneud hynny—edrychwch ar y rhai sydd wedi cyrraedd y sefyllfa honno a beth maen nhw'n ei wneud. Maen nhw'n gwahanu eu gwastraff, ac mae hynny'n ychwanegu at y gadwyn werth yn enfawr.

A'r peth arall y byddwn i'n ei ddweud ynghylch hynny yw pwynt a wnaed yn gynharach, mewn gwirionedd: un peth y mae angen i ni ei wneud yw bod angen i ni arwain ar hyn, fel Aelodau o'r Senedd hefyd. Nid oes angen i ni ddweud, 'Edrychwch pa mor fawr yw'r mynydd hwnnw, allwn ni ddim gwneud hynny, gadewch i ni fynd yn ôl at yr hyn yr oeddem yn arfer ei wneud.' Mae angen i ni ddweud, 'Edrychwch pa mor fawr yw'r mynydd hwnnw a'r cyfleoedd wrth i ni ei ddringo, mewn swyddi yn ogystal â'r amgylchedd a phopeth arall. Gadewch i ni wneud y mwyaf o hyn. Gadewch i ni fynd i fyny yno gyda'n gilydd.' Dyna beth sydd angen i ni ei wneud. Felly, mewn gwirionedd, po fwyaf yr ydym ni'n siarad sbwriel awdurdodau lleol—. Mae'n ddrwg gen i, nid oedd hynny'n fwriadol. Ond po fwyaf yr ydym ni'n sefyll yn y Siambr hon ac yn beirniadu awdurdodau lleol am beidio â chyflawni neu oherwydd eu bod yn ceisio gwneud pethau arloesol i daro'r targed hwnnw o 70 y cant, sydd mewn gwirionedd yn ein llesteirio. Yr hyn maen nhw eisiau ei weld yw ein bod ni'n sefyll i fyny a dweud, 'Gadewch i ni gyrraedd yno, gallwn ni ei wneud, edrychwch ar yr awdurdodau cyfagos, edrychwch ar eraill sydd wedi bod drwy hyn.' Rydym wedi bod drwyddo yn fy un i. Roedd yn boenus, ond fe gyrhaeddon ni yno a nawr dydy pobl ddim yn cwestiynu. Felly, dyna beth sydd angen i chi ei wneud.

Eich cwestiwn diddorol ar y diwedd yn y fan yna. Felly, mae arweinyddiaeth gennym ni, rwy'n credu, yn allweddol. Arian am faw o wartheg ac ieir—rwy'n credu bod angen i ni ddelio â hynny yn llwyr hefyd. Mae'n sefyllfa debyg. Yn hytrach nag edrych ar hyn fel problem, dweud, 'Wel, mewn gwirionedd, ble mae gennym ni'r prifysgolion, y cyfadrannau ymchwil'—ac mae'n digwydd—'sy'n dechrau dal sylw a dweud, "Sut ydym ni'n gweld hyn fel sgil-gynnyrch defnyddiol a gwerthfawr y gellid ei ddefnyddio, yn hytrach na mynd i orddefnydd yn ein pridd neu fynd i mewn i'n hafonydd?"' A dyna lle mae angen i ni fod. Dyna sut mae angen inni fynd ati mewn economi gylchol, gan ddweud, 'Sut rydym ni'n defnyddio'r pethau hyn?', nid ei weld fel baich, ond yn gyfle.

Diolch, Ysgrifennydd Cabinet, am eich datganiad yma heddiw, sydd wir yn rhoi digon i ni ei ddathlu. Rwy'n rhannu eich uchelgais i Gymru fod y wlad orau yn y byd am ailgylchu, ac mae'n amlwg bod arfer rhagorol ar draws ein hawdurdodau lleol yng Nghymru, ond mae lle o hyd i awdurdodau lleol ddysgu oddi wrth ei gilydd er mwyn safoni a gwneud y gorau o'r arfer gorau hwnnw. Er enghraifft, rwy'n credu mai Cyngor Rhondda Cynon Taf yw un o'r unig awdurdodau lleol yng Nghymru sydd â'r gallu i ailgylchu matresi. Nid dim ond y sbrings yw hynny; ond y ffabrig hefyd. Ac yn ogystal, mae llawer o'n hawdurdodau lleol yn darparu cyfleusterau i ailgylchu cewynnau tafladwy, gyda Chyngor Rhondda Cynon Taf yn cael ei gydnabod unwaith eto fel arweinydd byd yn y maes hwn. Ond nid yw pob awdurdod lleol yn cynnig ailgylchu cewynnau tafladwy. Felly, Ysgrifennydd Cabinet, beth arall y gellir ei wneud i rannu'r arfer gorau hwnnw ledled Cymru fel y gellir ailgylchu mwy o eitemau, gan ein helpu i anelu at y safle cyntaf hwnnw y byddai'n wych ei sicrhau?

Vikki, cwestiwn gwych iawn, ac, fel y soniais i, rydw i newydd ddod o gyfarfod gyda Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru. Mewn gwirionedd, maen nhw—. Rydym ni'n dysgu ganddyn nhw, yn hytrach na dweud wrthyn nhw beth i'w wneud, ac maen nhw, fel Rhondda Cynon Taf, yn arwain arloesedd. Ac mae'n wahanol mewn gwahanol rannau o Gymru. Ond yr hyn sy'n wych am y grŵp arbenigol o Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yw bod rhannu arfer da. Nid y neges a gefais o'r cyfarfod gyda nhw nawr yw amharodrwydd i symud ymlaen, brwdfrydedd gwirioneddol i'w wneud, hyd yn oed gyda'r rhai sy'n ei chael hi'n anodd esgyn y rhan olaf honno o'r bryn gyda'r targedau cyfredol. Ond mae hynny oherwydd eu bod yn gallu edrych ar y datblygiadau arloesol sy'n digwydd mewn mannau eraill.

Mae yna gwestiwn hefyd ynglŷn â sut rydym ni'n gweithio gyda Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a'r grŵp arbenigol i ddweud mewn gwirionedd, 'Wel, nid oes rhaid i chi i gyd wneud y gwaith o gasglu ac ailgylchu eitemau penodol; fe allwch chi weithio gyda'ch gilydd ar hyn,' ac mae Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru yn gweithio fel yna hefyd. Rwy'n credu bod y dull partneriaeth hwn yng Nghymru yn ein rhoi mewn sefyllfa dda iawn. Ond yr hyn sy'n ein rhoi mewn gwell sefyllfa hyd yn oed yw'r hyn a godais o'r cyfarfod hwnnw gynnau, nad oes unrhyw wrthwynebwyr yno. Nid oes unrhyw un, fel y clywsom ni yn gynharach yn y Siambr hon heddiw yn dweud, 'O, mae hyn yn rhy anodd, gadewch i ni liniaru ychydig ar hyn, gadewch i ni orffwys ar ein rhwyfau, gadewch i ni fynd i lawr o rif 2 i rif 10 i rif 20 i unrhyw beth, oherwydd nid oes rhaid i ni wneud yr holl lafur caled yma.' Wel, os nad ydyn ni'n gwneud y gwaith caled yna, yna dydyn ni ddim yn cyflawni'r canlyniadau amgylcheddol mae arnom ni eu heisiau, dydyn ni ddim yn datgarboneiddio ar y cyflymder rydym ni am ei wneud, ond hefyd dydyn ni ddim yn creu'r swyddi hynny yn y gadwyn gyflenwi hefyd, gan gynnwys y rhai lle maen nhw'n arloesi yn Rhondda Cynon Taf, ac mae arnom ni eisiau gweld hyn ledled Cymru—y gogledd, y de, y gorllewin, y canolbarth—pobman yn darparu'r buddion hynny i'r gadwyn gyflenwi.

Dyma gydweithio ar ei orau: Llywodraeth Cymru, trigolion ac awdurdodau lleol yn cydweithio. Dim ond eisiau dweud oeddwn i ei bod hi'n anodd casglu gwastraff i awdurdodau lleol. Mae cerbydau'n torri lawr, staff yn absennol, ac yn wir fe wnes i weithio rownd un diwrnod; cerddais 13 milltir. Felly, dim ond eisiau dweud ydw i, pan fo gennych chi fwy o dai, mae newid yn anodd—wyddoch chi, i sir Ddinbych, wneud y newid yma—mi fydd yna broblemau yn sicr i ddechrau, ond mae'n rhaid i ni roi cefnogaeth iddyn nhw gyda hynny. Mae tystiolaeth wedi dweud wrthym ni nad oes llawer i'w ennill wrth symud ymlaen gyda chynllun dychwelyd ernes, ac rwyf mor falch ein bod yn mynd ati fel pedair gwlad ac yn gweithio, gyda chyfrifoldeb estynedig cynhyrchwyr yn dod i mewn yn gyntaf hefyd; rwy'n credu bod hynny'n wirioneddol dda. Rwy'n gwybod eu bod nhw, yn Lloegr, mor bell y tu ôl fel mai ailgylchu 41 y cant yw'r cyfartaledd yn Lloegr; mae Lerpwl ar ddim ond 17 y cant. Felly, mae ganddyn nhw lawer o ddal i fyny i'w wneud.

Dim ond eisiau gofyn cwestiwn i chi oeddwn i am wastraff sy'n cael ei gynhyrchu wrth deithio. Felly, rydym ni'n gweld hyn yn y biniau cyhoeddus, on'd ydyn ni? Mae'n anodd iawn i awdurdodau lleol ailgylchu oherwydd ei fod wedi'i halogi, felly meddwl oeddwn i tybed beth allech chi ei wneud, mewn gwirionedd, i fynd i'r afael â hyn. Efallai polisi mynd ag ef gartref neu rywbeth, neu—dydw i ddim yn gwybod; beth allwn ni ei wneud ynglŷn â hynny.

Unrhywbeth yn arbennig? Pa enghraifft? Beth yw'r achos?

Gwastraff wrth fynd. Felly, mae llawer o bobl yn mynd â bwyd a diodydd gyda nhw, felly a allwn ni eu hannog i fynd ag ef yn ôl gyda nhw os ydyn nhw'n mynd â nhw am bicnic, beth bynnag, wyddoch chi? Beth allwn ni ei wneud ynglŷn â hynny?

Mae hynny'n bwynt mor dda, oherwydd mae hynny'n rhan o'r daith rydym ni arni. Sut ydym ni'n cyrraedd y pwynt ble—? Fel yr ydym ni wedi dechrau ei wneud gyda chwpanau coffi. Rwy'n cario un ym mhoced ochr fy mag, fel y gallaf fynd i mewn i siop a dweud, 'Defnyddiwch fy nghwpan i'w lenwi gyda choffi.' Fe wyddom ni fod yna lawer o siopau, gan gynnwys yn Abercynffig, mewn siopau bara, lle gallwch chi gymryd cynwysyddion a gallwch chi eu llenwi â chynhyrchion. Mae yna rai eraill ym Mhencoed lle gallwch chi eu llenwi â grawnfwydydd brecwast, hyn, llall ac arall. Ond sut ydym ni'n cymhwyso'r meddwl hwnnw i bethau fel cludfwyd, fel nad yw bob amser wedi'i ragbecynnu?

Un peth rwy'n falch iawn o'i weld yn ddiweddar yw sut mae siopau cludfwyd wedi ymateb i'r ymdrech reoleiddiol sy'n dweud, 'Nid yw'r deunyddiau hyn yn mynd i gael eu defnyddio mwyach.' Ac rydym ni'n gweld yn gynyddol nawr y siop sglodion, y cludfwyd Tsieineaidd, mewn pecynnu ailgylchadwy—maen nhw wedi trosglwyddo i hynny fwyfwy. Os nad ydyn nhw'n gwneud hynny, os oes unrhyw un yn gwybod am unrhyw un nad yw'n gwneud hynny, dylech eu cyfeirio at safle Llywodraeth Cymru lle gallan nhw gael y cyngor ar sut i wneud hynny. Dylen nhw fod yn gwneud hynny nawr. Mae'r her nesaf, pethau fel cludfwyd cartref. Mae yna lawer o'r rhannau bach hyn y mae angen i ni feddwl amdanyn nhw yn glyfar sut y gallwn ni ei gwneud hi'n hawdd i bobl wneud hynny, a'i gwneud hi'n hawdd i'r siopau cludfwyd ei wneud eu hunain hefyd. A oes rhywfaint o arloesi yno y gallwn ei ddysgu o wledydd eraill?

O, ac mae'n ddrwg gen i, wnes i ddim—. Yn gysylltiedig â hynny, ni wnes i ymateb i'r pwynt cynharach: sut rydym ni'n dysgu a rhannu arfer gorau rhyngwladol mewn gwirionedd? Fis Hydref nesaf, pan fydd y byd yn dod i Gaerdydd yn y gynhadledd yma, byddwn nid yn unig yn rhannu ein profiad ein hunain, byddwn mewn gwirionedd yn gwahodd pobl sy'n arwain yn y maes yma o bob cwr o'r byd i rannu gyda ni sut maen nhw wedi gwneud hynny, a, phwy a ŵyr, efallai y bydd rhywun sydd wedi datrys y broblem cludfwyd.

A chludfwyd munud olaf gan Rhianon Passmore. [Chwerthin.]

Yn fyr iawn, ac, yn gyntaf, am gyflawniad gwych, ac rydym ni'n uchelgeisiol i wneud hyd yn oed yn fwy, a hoffwn ddiolch hefyd i bobl Cymru yn hynny o beth yn ogystal â'r polisi strategol sy'n ategu hynny. Mae fy nghwestiwn i, mewn gwirionedd, yn un syml. O ran faint o sbwriel wrth fynd y mae Carolyn Thomas eisoes wedi'i grybwyll, y mae siopau bwyd cyflym yn arbennig—rwy'n meddwl am y rhai sydd ar ochrau traffyrdd—yn ei ganiatáu bob dydd, a faint o sbwriel a gynhyrchir gan y sefydliadau yma, pa rymoedd sydd gennym ni yng Nghymru i fynd i'r afael â hynny?

Rwy'n credu bod gennym ni un neu ddau. Mae'n gwestiwn da iawn, ac a gaf i ddweud 'diolch' nid yn unig i bobl Cymru ond etholwyr pawb yn unigol, ac am yr arweinyddiaeth y mae pawb wedi'i dangos yma wrth fynd â hyn yn ei flaen? Mae yna ffyrdd y gallwn ni fynd i'r afael â hynny. Un yw drwy'r hyn a wnawn gyda sbwriel a thipio anghyfreithlon, nid yn unig gweithio gyda grwpiau gwirfoddol, ond mewn gwirionedd dangos, amlygu a phroffilio pan fyddwn yn rhoi dirwyon mawr i bobl am dipio anghyfreithlon ac yn y blaen. Rwy'n credu bod hynny'n bwysig. Nid oes angen i ni ei wneud i bawb, nid ydym yn mynd i gael plismon tipio anghyfreithlon ar bob cornel o bob stryd, ond, mewn gwirionedd, pan fyddwn yn ei wneud, yna codi dirwyon sylweddol, a dweud, 'Dyma beth fydd yn digwydd.' A hefyd camddefnyddio tipio masnachol hefyd, lle mae pobl yn penderfynu peidio â chael eu trwyddedu a'u cofrestru, ond yn gwneud hynny hefyd.

Ond mae un rhan sylfaenol arall y gallwn ni ei wneud, ac rydym yn credu ein bod wedi gwneud cynnydd da ar hyn, a dyna beth rydym ni'n ei wneud gyda chyfrifoldeb estynedig cynhyrchwyr, y syniad ein bod ni, yn ôl yr egwyddor briodol mai'r llygrydd sy'n talu, yn mynd i lygad y ffynnon, ac rydym yn dweud wrth y bobl sy'n cynhyrchu'r holl ddeunydd pacio o amgylch yr holl eitemau a gawn ni, "Wel, mewn gwirionedd mae'n rhaid i chi dalu." Bydd y ffrwd refeniw honno wedyn yn dod i awdurdodau lleol fel eu bod nhw, yn lle trethdalwyr—. Felly, bydd y rhai sy'n cynhyrchu'r gwastraff yn talu am ei lanhau. Nawr, mae honno'n egwyddor bwysig iawn. Mae hynny'n rhywbeth y gwnaethon ni ei fabwysiadu pan oedden ni yn yr Undeb Ewropeaidd; rydym yn sefyll yn gadarn ar yr egwyddor honno hefyd, Dirprwy Lywydd. Felly, Dirprwy Lywydd, yn eich etholaeth chi ac yn un pawb arall, rydym ni'n cyrraedd y pwynt, ac mae'n dod yn y flwyddyn nesaf, 18 mis, wrth i ni roi hyn ar waith—gan weithio gyda, mae'n rhaid i mi ddweud, y rheini sy'n cynhyrchu'r deunydd pacio a phopeth arall, i ddweud wrthyn nhw, 'Bydd yn rhaid i chi nawr gael llif refeniw sy'n dod i awdurdodau lleol i'w helpu i'w lanhau'—. Ac efallai y gall rhywfaint o hynny fynd tuag at y grwpiau cymunedol a'r casglwyr sbwriel ac yn y blaen hefyd. Ydych chi'n gwybod beth fydd hyn yn arwain ato hefyd? Mae'n debyg y bydd yn arwain at lai o wastraff hefyd, oherwydd, os bydd yn rhaid iddyn nhw dalu am y fraint o'i lanhau, fe allent nhw ddweud, 'Wel, byddwn yn ail-ddylunio peth o'n pecynnu,' felly mae llai o ddeunydd pacio a gwastraff cyn iddo fynd allan yno hyd yn oed, a byddai hynny'n beth da. Diolch yn fawr iawn. Diolch am y cwestiwn.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet.