Eitem 2 heddiw yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes, a galwaf ar y Trefnydd, Jane Hutt. 

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Mae dau newid i'r agenda heddiw. Mae'r ddadl Cyfnod 1 Bil Senedd Cymru (Rhestrau Ymgeiswyr Etholiadol) wedi cael ei gohirio tan 16 Gorffennaf. Yn lle hynny, bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig yn gwneud datganiad ar Gymru yn un o oreuon y byd ar ailgylchu. Hefyd, mae dadleuon y Ceidwadwyr yfory wedi newid eu trefn, a'r ddadl ar iechyd menywod wedi ei gohirio. Mae busnes drafft y tair wythnos nesaf wedi ei nodi yn y datganiad a chyhoeddiad busnes, sydd ar gael i Aelodau yn electronig.

Trefnydd, a gawn ni'r wybodaeth ddiweddaraf am y cynllun bathodyn glas ar draws Cymru? Rydym yn gwybod bod canllawiau newydd wedi'u cyhoeddi i awdurdodau lleol, ond nid yw'n ymddangos fel pe bai hyn yn datrys y problemau niferus y mae pobl yn fy etholaeth i'n eu cael wrth ailymgeisio am eu bathodynnau glas. Pam y dylai rhywun sydd â chyflwr sy'n dirywio, a oedd yn gymwys i gael bathodyn glas yn flaenorol, orfod mynd yn ôl yn barhaus, bob ychydig flynyddoedd, i ofyn am un? Mae'n hynny'n ymddangos i mi fel biwrocratiaeth ddiangen. Os oes gan bobl gyflwr sy'n dirywio, fe ddylen nhw fod yn gymwys am oes. Rwyf yn credu bod angen rhagor o waith ar hyn, a byddwn i'n croesawu datganiad ar y cynllun bathodyn glas, i sicrhau nad ydym yn gwastraffu amser swyddogion mewn awdurdodau lleol, ac nad ydym yn gwastraffu amser ein trigolion yn ddiangen, o ran gorfod gwneud ceisiadau na ddylai fod yn digwydd. 

Yn ail, a gaf i alw am yr wybodaeth ddiweddaraf gan y Gweinidog sy'n gyfrifol am amddiffynfeydd rhag llifogydd yng Nghymru ar reoli risg llifogydd? Un o'r heriau sydd gennyf yn fy etholaeth i yw, yn ardal Sandy Cove ym Mae Cinmel, mae'n lle sydd wedi bod yn destun llifogydd ar sawl achlysur yn ystod y blynyddoedd diwethaf. Nawr, mae Llywodraeth Cymru, yn briodol, yn buddsoddi yn yr amddiffynfeydd môr yn ardal Bae Cinmel yn y flwyddyn sydd i ddod, a disgwylir i'r gwaith ddechrau ym mis Medi eleni. Ond, yn anffodus, er y bydd hynny'n helpu i amddiffyn trigolion Sandy Cove rhag llifogydd, ni fydd yn datrys y problemau draenio sylweddol sydd ar ystad Sandy Cove am nad yw'r priffyrdd a'r ffyrdd ar yr ystad honno wedi'u mabwysiadu. Felly, hoffwn i weld yr amddiffynfeydd môr a gwaith llifogydd, sy'n digwydd ym Mae Cinmel, yn cael eu hymestyn i gynnwys y draenio ar yr ystad honno, ac rwy'n credu y byddai'n ddefnyddiol cael datganiad ysgrifenedig ar y mater hwn, i weld a oes unrhyw gamau pellach y gall Llywodraeth Cymru eu cymryd er mwyn helpu'r trigolion ym Mae Cinmel yno. Diolch.

Diolch yn fawr, Darren Millar. O ran eich cynllun bathodyn glas, gwnaf, fe wnaf i godi hyn gyda'r Ysgrifennydd Cabinet. Yn amlwg, mae hyn yn rhywbeth sy'n cael ei ddatblygu mewn partneriaeth â'n cydweithwyr yn y llywodraeth leol. Mae'n gynllun hanfodol i alluogi hygyrchedd ac annibyniaeth i bobl anabl, a phobl â namau a chyflyrau sy'n eu gwneud yn gymwys ar gyfer y bathodyn glas. Ac, wrth gwrs, mae'r system adolygu yn bwysig, fel y byddech chi'n ei chydnabod, ond fe wnaf i godi hyn a rhoi adborth i chi ar ganlyniad y drafodaeth honno.

Rwy'n falch iawn bod yr Ysgrifennydd Cabinet yma yn y Siambr wrth i chi godi'r mater o ran rheoli perygl llifogydd, a chanolbwyntio'n benodol ar amddiffynfeydd môr a'r gwaith rydym ni, fel Llywodraeth Cymru, yn buddsoddi ynddo, nid yn unig ym Mae Cinmel, ond ar draws Cymru gyfan. Rwy'n credu y dylem fod yn falch iawn o'r buddsoddiad rydym yn ei wneud ym maes rheoli perygl llifogydd. Mae hyn yn effeithio ar bob un o'n hetholaethau.

Mae'n rhaid i mi ddweud, hefyd, ein bod ni wedi elwa ar gyllid Ewropeaidd o ran y gwaith rydym wedi'i wneud, ac yn wir o ran erydu arfordirol, a'r gwaith sydd wedi'i wneud gyda'n llwybr arfordirol o ran amddiffynfeydd môr, ac yn wir amddiffynfeydd risg llifogydd eraill rydym wedi buddsoddi ynddyn nhw. Unwaith eto, mae ein partneriaeth â llywodraeth leol, sef yr awdurdodau sy'n gyfrifol am gyflawni'r prosiectau, gyda'n cymorth cyllido, yn allweddol. Felly, mae hon yn bartneriaeth arall rwy'n credu sy'n gadarn iawn yng Nghymru, ond, fel y dywedais i, mae'r Ysgrifennydd Cabinet wedi clywed y pwynt ynghylch eich cwestiwn lleol.

Hoffwn roi ar y cofnod fy siom na fyddwn yn cael cyfle heddiw i drafod egwyddorion cyffredinol Bil Senedd Cymru (Rhestrau Ymgeiswyr Etholiadol). Roeddwn i'n un o aelodau'r Pwyllgor Busnes a gytunodd i amserlen wedi ei chyfyngu o ran craffu gan y pwyllgorau, ac, fel aelod o Bwyllgor Biliau Diwygio'r Senedd a fu'n craffu, hoffwn ddatgan fy anhapusrwydd â'r ffaith bod yr amserlen wedi newid, oherwydd mi allai'r pwyllgorau fod wedi cael yr amser arferol i graffu. Rydyn ni'n derbyn bod yna etholiad y Deyrnas Unedig yn digwydd ar y funud, ond mae hynny o fantais i hyn, ei fod o wedi digwydd ynghynt, gan olygu y gallwch chi gael y trafodaethau. Felly, gaf i ofyn i chi barhau â'r uchelgais o gyflwyno erbyn 2026, a mynnu'r hawl i wneud hynny gan Lywodraeth nesaf y Deyrnas Unedig?

Yn ail, rwy'n siŵr eich bod chi'n ymwybodol, fel Aelod o'r Senedd dros yr ardal, o'r gollyngiadau carthion parhaus sy'n effeithio ar afon Ogwr a thraeth Aberogwr. Mae'r traeth wedi'i ddosbarthu'n 'annormal' gan Cyfoeth Naturiol Cymru, ac mae'n un o'r ddau draeth gwaethaf yng Nghymru o ran ansawdd dŵr, gyda phobl yn cael eu cynghori i beidio nofio, er iddi gael ei nodi'n ardal ymdrochi ddynodedig yn 2023. Fodd bynnag, nid yw rhai pobl yn ymwybodol o'r risg o hyd ac maen nhw'n parhau i fynd i mewn i'r dŵr. Felly, a gaf i ofyn am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig ar y mater hwn, yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Senedd am y sefyllfa, a'r camau sy'n cael eu cymryd i unioni'r sefyllfa, a rhybuddio pobl am y peryglon?

Diolch yn fawr, Heledd Fychan, am eich cwestiwn pwysig iawn. A diolch i chi am eich diddordeb yn y mater hwn.

Roedden ni'n ddiolchgar iawn am y gwaith a gafodd ei wneud yn gyflym gan y Pwyllgor Biliau Diwygio, ac yn wir y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, ac yn wir y Pwyllgor Cyllid, o ran Bil Senedd Cymru (Rhestrau Ymgeiswyr Etholiadol). Rwy'n ffodus, wrth gwrs, mai fi yw'r Aelod sy'n gyfrifol am y Bil hwnnw, a bydd Aelodau'n ymwybodol fy mod i wedi dosbarthu llythyr a ysgrifennais at Gadeiryddion yr holl bwyllgorau hynny ddiwedd yr wythnos diwethaf, i ddweud bod angen i ni roi ystyriaeth ddyledus i'r 47 o argymhellion a gawsom gan y pwyllgorau hynny—fe dderbynion ni'r adroddiadau ar 7 Mehefin—a bod angen i ni ymateb mor llawn a phriodol â phosibl cyn y ddadl Cyfnod 1. Felly, fe wnes i'r penderfyniad, ar ran Llywodraeth Cymru, i ohirio'r ddadl Cyfnod 1 ar egwyddorion cyffredinol y Bil tan 16 Gorffennaf 2024. Rwy'n gobeithio bod fy llythyr, sydd wedi'i ddosbarthu i'r holl Aelodau erbyn hyn, yn egluro'r safbwynt cyn belled ag y mae hyn yn y cwestiwn.

Ond byddwn i hefyd yn dweud ei bod yn bwysig iawn ein bod ni'n edrych yn drylwyr ar yr adroddiadau hynny, oherwydd yr hyn sydd mor dda am yr adroddiadau, yn arbennig, mae'n rhaid i mi ddweud, adroddiad y Pwyllgor Biliau Diwygio—ac rwy'n gwerthfawrogi mai'r Dirprwy Lywydd yw Cadeirydd y Pwyllgor Biliau Diwygio hwnnw, y pwyllgor—yw ei bod yn wirioneddol wych gweld bod mwyafrif yr Aelodau ar y pwyllgor hwnnw yn cymeradwyo egwyddorion cyffredinol y Bil hwn. Roedden ni'n aros i glywed, o ganlyniad i'r dystiolaeth a gafodd ei rhoi, a hefyd y ffaith bod y Pwyllgor Biliau Diwygio wedi cydnabod cryfder y dystiolaeth academaidd a rhyngwladol a gafodd ei rhoi i'r pwyllgor hwnnw. Ac fe wnaf i fanteisio ar y cyfle hwn, Heledd Fychan a'r Dirprwy Lywydd, i ddweud pa mor falch oeddwn i gyda'r dystiolaeth y gwnaeth Joyce Watson a'r cawcws menywod, sy'n gawcws trawsbleidiol yn y Senedd hon, ei rhoi, yn cefnogi'r Bil hwn. Rwy'n credu bod hynny'n rhoi syniad i chi o fy ymrwymiad i symud y Bil hwn yn ei flaen.

Mae eich ail bwynt a chwestiwn hefyd yn bwysig iawn, o ran y sefyllfa rydym ynddi yn Ogwr. Mae hyn yn cynnwys mwy nag un etholaeth, mwy nag un rhanbarth, fel rydych chi'n ei gydnabod, Heledd Fychan—fi fy hun ac yn wir Sarah Murphy, o Ben-y-bont ar Ogwr. Yn amlwg, mae ansawdd dŵr ymdrochi uchel yn flaenoriaeth i Lywodraeth Cymru. Mae nofio yn yr awyr agored, gweithgareddau hamdden sy'n seiliedig ar ddŵr yn arbennig o boblogaidd yn Aberogwr, yn fy etholaeth. Cefais fy siomi gyda'r dosbarthiad 'gwael' a roddwyd i Ogwr yn 2023, ond mae'n waith sy'n cael ei wneud gyda Cyfoeth Naturiol Cymru a Dŵr Cymru, wrth iddyn nhw barhau i ymchwilio i'r dalgylch, i nodi a chyflawni'r gwelliannau angenrheidiol o ran ansawdd dŵr.

Felly, rwy'n credu mai'r newyddion da yw, o hanner nos ar 17 Mehefin, neithiwr, fod Cyfoeth Naturiol Cymru wedi codi eu hysbysiad sefyllfa annormal, a oedd ar waith yn Ogwr. Mae'r ymchwiliadau i'r digwyddiad a'r dalgylch ehangach yn mynd rhagddynt o hyd, felly gallwn ni ddim gwneud sylw pellach. Ond rwy'n ddiolchgar i'r Ysgrifennydd Cabinet sydd wedi cytuno, rwy'n gallu dweud, i gwrdd â mi a Sarah Murphy, ac rwy'n siŵr y bydd eisiau ymgysylltu ag Aelodau eraill y Senedd sydd â diddordeb hefyd.

Ond a gaf i hefyd dalu teyrnged i'r dinasyddion hynny yn yr ardal, sydd wedi codi hyn yn barhaus fel mater, ac nid yn unig y cynghorau cymuned a sir, ond unigolion penodol hefyd? Ac efallai y gallaf enwi Alun Phillips, fel un o'r ymgyrchwyr hynny sydd nid yn unig wedi codi'r materion hyn, ond sydd hefyd wedi trefnu'r broses hollbwysig o lanhau'r traeth, cael gwared ar hen deiars a gwastraff plastig, sy'n dangos ymrwymiad dinasyddion a thrigolion lleol i ansawdd y dŵr yn Ogwr. 

Ar draws Aberconwy, mae trigolion ac ymwelwyr yn cael eu hamddifadu'n llwyr o signal ffôn symudol. Mae gennym ni fastiau, ond maen nhw'n cael eu gorlwytho. Yn ddiweddar, dywedodd peiriannydd wrthyf fod y mast ger Venue Cymru eisoes ar gapasiti o 140 y cant. Ond edrychwch, Gweinidog—Ysgrifennydd Cabinet—ar y penawdau dros y penwythnos:

'Rhwydweithiau symudol wedi'u llethu gan dwristiaid yn achosi problemau "sy'n achosi embaras" i Ogledd Cymru'  ac

'Ymchwydd twristiaeth Cymru yn rhoi straen ar rwydweithiau symudol sy'n taro busnesau lleol'. 

Mae canlyniadau gorlwytho'r mastiau hyn yn ddifrifol: mae peiriannau talu symudol yn methu, gan olygu na all busnesau gymryd taliadau; ni all preswylwyr ac ymwelwyr gael gafael ar anwyliaid. Mae darparwyr gwasanaethau symudol yn hysbysu preswylwyr a busnesau bod angen iddyn nhw aros nawr tan y gaeaf cyn y bydd gwasanaeth dibynadwy yn cael ei adfer. Yn syml, dydy e' ddim yn ddigon da. 

Mae angen technoleg yr unfed ganrif ar hugain ar Landudno, Aberconwy, ac, am wn i, ein holl etholaethau. Tra bod darpariaeth signal symudol yn parhau i wella ledled y wlad, mae 86 o fastiau 4G wedi'u hariannu gan y DU wrthi'n cael eu cyflwyno yng Nghymru. Ond a wnewch chi ddatganiad nawr ar sut rydych chi'n credu, neu gofynnwch i'r Ysgrifennydd Cabinet pa gamau y mae'n eu cymryd i gyflymu'r signal ffôn symudol a'r cysylltiadau hyn? Diolch. 

Diolch yn fawr, Janet Finch-Saunders. Wel, yr hyn sy'n ddiddorol, wrth gwrs, yw bod hwn yn gwestiwn y byddwn i wedi meddwl y byddech chi wedi'i roi i'ch cydweithwyr yn Llywodraeth y DU, o ran y pwerau a'r cyfrifoldebau. [Torri ar draws.] Nid yw'n wedi'i ddatganoli.

Does dim ots. [Chwerthin.] Mae gennych chi rai—. Mae gennych chi—. Mae gennych chi—. 

Fe fyddaf i'n barchus iawn, mewn gwirionedd— 

Ac ystyried nad oes diddordeb gennych chi—

Janet, dydw i ddim eisiau bod sgwrs yn mynd rhagddi. Rydych chi wedi gofyn y cwestiwn. Gwrandewch ar yr ateb.  

A gaf i fod yn barchus iawn, Janet, o'ch pwynt, oherwydd rwy'n siŵr bod llawer ar draws y Siambr hon yn rhannu hyn? Ond mae angen i ni egluro, er budd y cofnod ac i'r rhai sy'n ymwneud â'r datganiad busnes hwn—wrth i mi ymateb i'r datganiad busnes—nid yw hyn wedi'i ddatganoli. Ond rydym ni, fel Llywodraeth Cymru, wedi buddsoddi'n barhaus yn hyn, oherwydd rydym yn cytuno'n llwyr, Janet Finch-Saunders, bod hyn yn rhan o'n seilwaith, on'd yw e? Mae'n rhan o'n seilwaith nid yn unig ar gyfer twristiaeth, ond ar gyfer addysg, ar gyfer yr economi, ar gyfer ynni, ar gyfer pob agwedd ar fywyd. Felly, rwy'n credu, yn amlwg, yn y cyfnod etholiad cyffredinol rydym ynddo, mae hyn yn alwad, yn amlwg, ar y Llywodraeth Geidwadol bresennol—methiant 14 mlynedd—

O, dyma ni.

—o ddiffyg buddsoddiad. Ond hefyd, mae'n rhaid i mi ddweud, rwy'n cofio bod gennyf i, yn enwedig o ran cyfiawnder cymdeithasol a chynhwysiant, ac wrth gwrs bydd Lesley Griffiths yn gyfarwydd iawn â hyn ac, yn wir, Rebecca Evans, pan fyddwch chi wedi bod yn gyfrifol hefyd am gynhwysiant digidol, bod hyn yn rhywbeth lle y gwnaethon ni fuddsoddi llawer o arian Ewropeaidd hefyd, ac rydym wedi gweithio'n galed ac wedi cael ein strategaeth ddigidol, sydd, wrth gwrs, yn hollbwysig, oherwydd—. Rydym wedi sôn am dwristiaeth, rydym wedi sôn am addysg, ond gadewch i ni sôn hefyd am iechyd, mynediad at iechyd a gofal cymdeithasol. 

Fel cadeirydd y grŵp trawsbleidiol ar ferched, dwi'n hynod siomedig na fydd dadl Cyfnod 1 Bil yr ymgeiswyr yn digwydd prynhawn ma, fel y bwriadwyd, a'i bod wedi cael ei gwthio ymlaen fis i 16 Gorffennaf. Mae hyn yn golygu, wrth gwrs, na fydd Cyfnod 2 yn gallu cychwyn yfory a bod holl amserlen y Bil yn cael ei gwthio ymlaen. Beth mae rhedeg y cloc i lawr yn mynd i olygu? Wel, mae perig y bydd yn golygu y bydd gennym ni Senedd fwy, yn cael ei hethol mewn ffordd fwy teg, ond perig gwirioneddol y bydd yna ddiffyg cydraddoldeb a diffyg amrywiaeth yn parhau fel nodwedd annerbyniol o Senedd Cymru. Diwygio anghyflawn y cawn ni os na fydd y Bil ymgeiswyr, sy'n rhan annatod o'r jig-so, yn cael ei weithredu. 

Dydy'r llythyr rydych chi wedi cyfeirio ato fo yn barod, yr un sydd wedi'i anfon at Aelodau o'r Senedd, ddim yn cyfiawnhau'r rhesymeg dros oedi'r bleidlais heddiw. Dydy'r rhesymeg ddim yn dal dŵr o gwbl. Mae adroddiadau pwyllgorau Senedd yn argymell mynd ymlaen i gam 2 a 3 ac yn galw arnoch chi i gynnal trafodaethau efo Llywodraeth Lafur newydd yn San Steffan cyn Cyfnod 4, oherwydd fe all y Llywodraeth Lafur honno greu Gorchymyn drwy'r Cyfrin Gyngor i roi pŵer i'r Senedd basio'r Bil, gan roi gweithredu y mesurau fydd ynddo fo y tu hwnt i unrhyw amheuaeth.

Mae'n rhaid i mi ofyn ai dyma'r enghraifft ddiweddaraf, tybed, o'r 'bartneriaeth' newydd ar waith. Nid dwy Lywodraeth Lafur yn gweithio law yn llaw dros Gymru ydy hyn, ond Llywodraeth Lafur wan Cymru yn derbyn yn ddof y cyfarwyddyd o Lundain.

Siân, a wnewch chi orffen nawr?

Mae'r gohiriad diangen yn gam mawr yn ôl. Dwi yn tynnu i'r diwedd. Fedrwch chi, os gwelwch yn dda, sicrhau bod yr amserlen ddiwygiedig yn galluogi gweithredu'r pecyn cyfan o ddiwygiadau ac nad oes yna ddim rhwyfo nôl ar yr addewid sydd yn eich rhaglen lywodraethu chi? A dwi yn dyfynnu tudalen 7 yn eich rhaglen lywodraethu chi:

'a chyflwyno cwotâu rhywedd wedi’u pennu mewn cyfraith.'

Diolch yn fawr, Siân Gwenllian. Diolch yn fawr iawn am y sylwadau a'r cwestiynau hynny.

Yn amlwg, un o'r pwyntiau mwyaf siomedig pan wnaethon ni gyflwyno'r Bil hwn oedd y ffaith bod y Llywydd wedi dyfarnu nad oedd hyn yn cydymffurfio. Dyma un o'r pethau hollbwysig ynglŷn â sut rydym yn bwrw ymlaen â Bil lle mae materion yn ymwneud â'r maes annelwig hwnnw, y mae modd ei brofi ac, wrth gwrs, y cafodd ei herio. Cafodd ei ystyried o ran craffu yng Nghyfnod 1 o ran cymhwysedd cyfreithiol. Felly, roedd yn siomedig ein bod ni wedi cychwyn ar y cam hwnnw—na chawson ni'r gefnogaeth honno gan y Llywydd o ran cydnabod y gallai'r Bil hwn fod wedi cydnabod y cymhwysedd cyfreithiol i ni yma yn y Senedd.

Felly, roeddwn i'n ddiolchgar iawn i'r ddau bwyllgor a aeth i'r afael â'r materion hyn mewn gwirionedd, ac yn enwedig y Pwyllgor Deddfwriaeth, Cyfiawnder a'r Cyfansoddiad, a oedd yn ystyried y mater o gydymffurfio a chymhwysedd yn arbennig. Rwy'n credu mai un o'r pethau pwysig am hyn yw bod y ddau bwyllgor wedi llunio amrywiaeth o argymhellion. Yn enwedig gan i chi gyfeirio at y llythyr rwyf wedi'i ddosbarthu, maen nhw wedi gofyn i ni ymgysylltu â Llywodraeth y DU ar ôl etholiad cyffredinol y DU. Doedd ganddon ni ddim syniad y bydden ni'n cael etholiad cyffredinol pan oedden ni'n mynd trwy Gyfnod 1.

Mae argymhellion yn y ddau adroddiad yn ymwneud â'r risg bosibl i etholiad cyffredin Senedd Cymru 2026 sy'n gysylltiedig â gweithredu'r ddeddfwriaeth mewn pryd ar gyfer yr etholiad hwnnw. I ni, rwy'n credu bod diogelu etholiad cyffredin y Senedd yn 2026 yn allweddol bwysig. Hefyd, rwy'n credu, o ran y pryderon am y risg, nid yn unig o ran cael popeth mewn pryd ar gyfer etholiad 2026, daeth llawer o randdeiliaid yn ôl a dweud na ddylen ni gymryd y risg honno o ran gweithredu'r diwygio ehangach. Felly, roedd yn rhaid i ni gymryd y pryderon hynny o ddifrif. Mae'r ymateb wedi bod yn hollol—. Rwy'n sylweddoli fy mod i'n ymateb fel yr Aelod wrth y llyw, Dirprwy Lywydd, yma heddiw. Roedd yn rhaid i ni gymryd hynny o ddifrif o ran yr argymhellion a ddaeth o'r adroddiadau a hefyd o'r dystiolaeth.

Felly, rwyf wedi ymrwymo'n llwyr i gael y Bil rhestr ymgeiswyr etholiadol hwn ar y llyfr statud, ac weithiau mae'n rhaid i ni edrych ar hynny o ran amseru. Rwyf eisiau ei gael ar y llyfr statud oherwydd, fel y dywedodd y Pwyllgor Biliau Diwygio, mae'r Bil yn gam tuag at gyflwyno cynrychiolaeth gwbl amrywiol yn y Senedd. Ac rwy'n credu ein bod ni hefyd yn trafod—a chawn ni'r cyfle pan fyddwn ni'n edrych ar Fil Etholiadau a Chyrff Etholedig (Cymru), sy'n cael ei ddatblygu gan y Cwnsler Cyffredinol—yr hyn y gallwn ni ei wneud o ran canllawiau gwirfoddol ar gyfer 2026 os na allwn ni ei basio mewn pryd ar gyfer etholiad 2026. Rwyf wedi cyfeirio at hyn yn fy llythyr, o ran y canllawiau gwirfoddol hynny, lle y gallwn ni ofyn i bleidiau a wnawn nhw weithredu llwybr cwotâu rhywedd yn wirfoddol, sydd wedi cael ei brofi mewn 130 o wledydd ledled y byd fel ffordd bwysig o gyflawni'r amrywiaeth honno yr ydym yn galw amdani. Rydym eisiau cael gwared ar rwystrau posibl i fwy o gyfranogiad gan fenywod mewn gwleidyddiaeth yng Nghymru.

Ac a gaf i ddweud i orffen mai'r hyn oedd yn ddiddorol o ganlyniad i'r dystiolaeth a roddwyd, yw bod cryn dipyn wedi dod yn ôl am yr hyn a gafodd ei ddisgrifio fel cwota a mwy. Y cwota, ond gan fynd i'r afael â rhwystrau eraill, ac rwy'n gwybod bod y rhwystrau hynny wedi cael eu trafod nid yn unig gan y grŵp trawsbleidiol i fenywod, ond, yn wir, wrth roi tystiolaeth, yn arbennig, i'r Pwyllgor Biliau Diwygio o ran y ffyrdd y mae angen i ni fynd i'r afael â'r rhwystrau eraill sy'n atal menywod rhag gwneud cynnydd o ran cymryd rhan mewn gwleidyddiaeth yng Nghymru.

Ac yn olaf, hoffwn i ddiolch i'r cawcws menywod, sy'n grŵp trawsbleidiol, ac sy'n cael ei gadeirio, a chafodd tystiolaeth ei rhoi, gan Joyce Watson a Rhianon Passmore, a Heledd Fychan, o ran eich rôl chi hefyd yn y Pwyllgor Biliau Diwygio. Felly, rwy'n gobeithio y gallwn ni gael dadl lawnach, Dirprwy Lywydd, ar y mater hwn. Rwy'n gwybod y byddwn ni ar 16 Gorffennaf.

Yn ôl i'r byd go iawn, hoffwn i alw am ddatganiad eto gan Ysgrifennydd y Cabinet dros lywodraeth leol ar yr anhrefn casglu gwastraff yn sir Ddinbych, o ganlyniad i'r cynllun sydd wedi'i ariannu gan Lywodraeth Cymru. Rydyn ni dair wythnos i mewn i gyflwyno'r system biniau Trolibocs ac mae fy mewnflwch yn llawn negeseuon e-bost gan etholwyr sy'n gofidio am yr anhrefn sydd wedi'i achosi gan anallu Cyngor Sir Ddinbych i gyflwyno'r system biniau newydd a sicrhau bod yr holl gasgliadau'n cael eu gwneud. O ganlyniad, mae pobl ddi-rif yn cysylltu â mi ynghylch casgliadau sydd wedi'u methu dro ar ôl tro, a gallai hyn nawr ddod yn risg ddifrifol i iechyd y cyhoedd, gyda gwastraff yn pentyrru y tu allan, a phalmentydd a phriffyrdd yn dod yn fagned ar gyfer gwylanod a chnofilod, fel rhywbeth yn ôl ar ddiwedd y 1970au. Ddylen ni ddim gorfod goddef hyn, yn enwedig pan fo'r biniau newydd yn debygol o annog pobl i beidio ailgylchu, yn groes i'w nodau honedig. Cafodd system Trolibocs ei chyflwyno gan Gyngor Sir Ddinbych, er gwaethaf gwrthwynebiad gan y cyhoedd, oherwydd buddsoddiad hael gan Lywodraeth Cymru. Felly a allai Llywodraeth Cymru amlinellu a fyddan nhw'n ailasesu'r cynllun yn sgil y llu o broblemau y mae wedi'u hachosi i bobl, a chael trafodaeth â Chyngor Sir Ddinbych am y ffordd orau o symud ymlaen, gyda'r opsiwn o roi'r gorau i'r cynllun yn dal i fod ar y bwrdd? Diolch.

A gaf i ddweud fy mod i wedi fy ffieiddio'n llwyr gan yr hyn a ddywedodd Gareth Davies, pan ddywedodd 'nôl i'r byd go iawn.' Pam mae angen Bil cwotâu rhywedd arnon ni? Oherwydd mae angen gwell cynrychiolaeth o fenywod, ac mae'n rhaid i mi ddweud, gadewch i ni edrych draw yn y fan yna, lle mae angen y Bil cwotâu rhywedd hwn yn sicr. Rwy'n credu ei bod yn frawychus bod gennym ni'r diystyrwch hwnnw o ran darn o ddeddfwriaeth a gafodd ei gymryd drwodd gan dri phwyllgor.

Fe wnaf i ateb eich cwestiwn chi. Rydych chi wedi codi'r cwestiwn hwn bob wythnos. Pam na all Cyngor Sir Ddinbych gael y cyfle i weithredu'r casgliad ailgylchu hwn ar ymyl y ffordd heb i chi ddod yn ôl wythnos ar ôl wythnos yn eu tanseilio nhw, yn tanseilio eich awdurdod chi? Mewn gwirionedd, mae awdurdodau cyfagos fel Conwy yn cyflawni o ran casglu ailgylchu wrth ymyl y ffordd. Wrth gwrs mae yna broblemau cychwynnol, rydym yn gwybod hynny, ond bydd yr Ysgrifennydd Cabinet, sy'n eistedd yma, sy'n mynd i fod yn siarad yn falch cyn bo hir am y ffaith mai Cymru yw'r ail wlad fwyaf llwyddiannus yn y byd, yn siarad am hyn ymhellach.

Yn olaf, Dirprwy Lywydd, a gaf i ddweud—

Trefnydd.

—mae cynghorwyr arbenigol gennym ni, WRAP Cymru, ac maen nhw'n gweithio gyda sir Ddinbych? 

Trefnydd, un foment os gwelwch chi'n dda. Rwy'n gwerthfawrogi hynny. Ni ddylai'r Aelod sydd wedi gofyn y cwestiwn ddal ati i wneud sylwadau o'i eisteddle. Rhowch gyfle i'r Aelod sy'n ymateb i ymateb, os gwelwch chi'n dda. 

Diolch yn fawr. Y pwynt olaf oedd mai WRAP Cymru yw'r cynghorwyr arbenigol yno, ac maen nhw'n gweithio gyda sir Ddinbych i ddatrys materion uniongyrchol. Rwy'n edrych ymlaen at beidio â chael y cwestiwn hwn, er fy mod i'n siŵr y gallai ddod unwaith eto'r wythnos nesaf, yn y datganiad busnes.

Ac yn olaf, Natasha Asghar. 

Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Ysgrifennydd Cabinet, a gaf i ofyn am ddatganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol ynghylch y ddarpariaeth o ddeintyddiaeth y GIG yn y de-ddwyrain? Rwy'n gwybod ei fod yn bwnc y mae llawer ohonom ni wedi ymdrin ag ef o wahanol bleidiau, ond mae nifer o etholwyr wedi cysylltu â mi yn dilyn penderfyniad a wnaeth Meddygfa Ddeintyddol Beaufort Park yng Nghas-gwent i atal y ddarpariaeth o wasanaethau'r GIG o ddiwedd mis Awst eleni. Ysgrifennydd Cabinet, mae'r penderfyniad hwn wedi achosi cryn bryder, a hynny'n ddealladwy iawn, gyda chleifion yn chwilio ym mhobman nawr am ddeintydd GIG newydd, rhywbeth sy'n brin fel aur, fel gwyddom ni i gyd.

Canfu ymchwiliad a gynhaliwyd gan Gymdeithas Ddeintyddol Prydain nad yw 93 y cant o feddygfeydd deintyddol yn derbyn cleifion newydd sy'n oedolion dan y GIG, sef y gyfradd waelaf yn y DU, ac fe allai'r rhai sy'n ddigon ffodus i fod ar lyfrau deintydd GIG fod yn wynebu oedi hyd at 26 wythnos cyn cael apwyntiad mewn gwirionedd. Nawr, fe ddaeth un etholwr yn ei flaen i ddweud wrthyf i mewn gwirionedd nad yw ef wedi clywed dim byd o gwbl oddi wrth Fwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan yn dilyn penderfyniad Beaufort Park, ac mae eraill yn poeni am yr effaith y bydd hyn yn ei chael ar y rhai na allan nhw fforddio triniaeth breifat mewn gwirionedd. Mae'r cyhoeddiad diweddaraf hwn yn dilyn gwybodaeth am rai trigolion ym Mlaenau Gwent sy'n wynebu blynyddoedd ar restrau aros i weld deintydd GIG neu sy'n cael eu gorfodi i yrru cannoedd o filltiroedd i gael triniaeth dros y ffin. Ysgrifennydd Cabinet, rwy'n siŵr y byddech chi'n cytuno bod hynny'n gwbl annerbyniol, ac fe fyddai datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd am y sefyllfa gyfredol, sy'n amlinellu lle gall fy etholwyr ddod o hyd i driniaeth ddeintyddol y GIG, yn cael ei werthfawrogi yn fawr iawn. Diolch i chi.

Yn amlwg, mae'r buddsoddiad yr ydym ni'n ei wneud ym maes deintyddiaeth ac, yn wir, y cytundeb wedi'i ddiweddaru gyda'r proffesiwn deintyddol yng Nghymru yn ein helpu i ddarparu gofal deintyddol. Yn wir, fel mae'r Aelod yn dweud, mae hynny mor bwysig o ran cael mynediad at ddeintyddiaeth y GIG. Ac, wrth gwrs, mae hyn yn dibynnu i raddau helaeth ar benderfyniadau'r deintyddion eu hunain o ran eu sefyllfa gytundebol. Ond, yn sicr, fe fyddaf i'n codi hyn gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol, a'r her benodol yr ydych chi'n tynnu sylw ati mewn cyd-destun lleol heddiw.

Diolch i'r Trefnydd.