Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Yn gyntaf, arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew R.T. Davies.

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, rwyf i wedi edrych ar maniffesto cenedlaethol Llafur—mae'n cadw cysgwyr gwael yn effro, dylwn ychwanegu—ond nid yw'n cynnwys unrhyw ymrwymiadau i drydaneiddio rheilffordd y gogledd. Pam na allwch chi ddod o hyd i'r un gair am drydaneiddio rheilffordd y gogledd? [Torri ar draws.]

Cyn i'r Prif Weinidog ateb, mae gan bawb gyfle i ofyn eu cwestiynau, dylen nhw allu cael y cyfle i'w gofyn mewn distawrwydd, a dylai'r Prif Weinidog gael cyfle i ymateb mewn distawrwydd. Felly, os gwelwch yn dda, pob Aelod, rwy'n gwybod ei bod hi'n adeg etholiad, ond rhowch barch i'r unigolion sy'n siarad.

A dweud y gwir, o ran diwygio rheilffyrdd, ceir ymrwymiadau eglur i fuddsoddi yn nyfodol gwasanaethau rheilffyrdd. Yr hyn a welsom ni cyn yr etholiad oedd addewid heb ei gostio i fuddsoddi swm o arian yn y gogledd heb unrhyw gynllun ynghlwm wrtho. Edrychaf ymlaen at weithio gyda Llywodraeth a fydd yn cymryd i ystyriaeth o ddifrif y ffordd yr ydym ni'n rhedeg gwasanaethau rheilffyrdd yma yng Nghymru, ein huchelgeisiau ar gyfer gwella yn y dyfodol, a phan fydd yn gwneud addewidion gwariant, y byddan nhw'n rhai gwirioneddol—nid addewidion rhithiol cyn etholiad nad ydyn nhw'n disgwyl ei ennill, ond mewn gwirionedd yr hyn y gallwn ni ei wneud yma yng Nghymru ac yn rhan o'r hyn yr ydym ni'n disgwyl ei wneud ar ddatganoli cyfrifoldeb mewn amrywiaeth o feysydd, gyda'r cyllid i gyflawni'r cyfrifoldebau hynny. Edrychaf ymlaen at lansiad maniffesto Cymru. Edrychaf ymlaen at weld dyfarniad y cyhoedd pan ddaw i 4 Gorffennaf, ac yna partneriaeth wahanol iawn, gobeithio, rhwng dwy Lywodraeth Lafur yn gweithio dros Gymru a Phrydain gyda'i gilydd.

Yn amlwg, ni allech chi roi ymrwymiad ynghylch trydaneiddio rheilffordd y gogledd yno. Roedd eich hepgoriad a'ch anallu i wneud hynny yn amlwg i bawb ei weld. Yn ein maniffesto ni, rydym ni wedi ymrwymo i drydaneiddio rheilffordd y gogledd, rydym ni wedi ymrwymo i symiau canlyniadol Barnett ar gyfer y rhan o HS2 a ganslwyd o Birmingham i Fanceinion. Mae hynny yn y maniffesto, Prif Weinidog—[Torri ar draws.]

Andrew, dau eiliad, os gwelwch yn dda. Ni ddylai Andrew R.T. Davies, fel arweinydd y Ceidwadwyr, orfod gweiddi. Felly, rhowch gyfle iddo ofyn ei gwestiynau os gwelwch yn dda. Fel y dywedais wrth bawb, rwy'n gwbl ymwybodol bod etholiad yn cael ei gynnal, ond nid oes etholiad yn cael ei gynnal yn y sefydliad hwn ar hyn o bryd. Felly, rhowch gyfle iddo gael ei glywed.

Mae hyn yn annymunol iawn, Dirprwy Lywydd. Diolch yn fawr iawn am roi cerydd i'r Aelodau. O ddifrif, Prif Weinidog, mae hwnnw'n brosiect a allai drawsnewid y gogledd yn economaidd, ac eto mae eich maniffesto yn dawel ar y buddsoddiad hwnnw. Pam mae'r Llywodraeth Lafur yma ym Mae Caerdydd, y grŵp Llafur, wedi methu â dadlau dros gyllid canlyniadol Barnett ar gyfer canslo rheilffordd Birmingham i Fanceinion ac yn y pen draw wedi methu â sicrhau ymrwymiad maniffesto i drydaneiddio'r rheilffordd y gogledd honno? A yw oherwydd nad oes ots gennych chi am y gogledd?

Rwy'n credu bod record y Ceidwadwyr yn un ddiddorol. Roedd canslo trydaneiddio rhwng Caerdydd ac Abertawe yn dor-addewid maniffesto eglur gan y Ceidwadwyr, a bellach ceir honiad bod ymrwymiad i'r gogledd rywsut. Ni wariwyd yr un geiniog, ac nid yw'n syndod, oherwydd nid oes cynllun i fuddsoddi ynddo. Mae gennym ni ddiddordeb mewn cael rhaglen fuddsoddi nid yn unig ar gyfer y gogledd, ond ar draws y de a'r gorllewin hefyd, i ategu'r gwaith yr ydym ni eisoes wedi ei wneud. Buddsoddwyd wyth can miliwn o bunnoedd drwy Trafnidiaeth Cymru. Dyma'r rhwydwaith mwyaf dibynadwy yma yng Nghymru bellach. Yr her wirioneddol sydd gennym ni yw annibynadwyedd Network Rail.

Pan edrychwch ar yr hyn yr ydym ni'n barod i'w wneud, rwy'n disgwyl y byddwn ni'n buddsoddi mwy mewn gwasanaethau rheilffyrdd ar draws y gogledd. Rwyf i hefyd yn disgwyl, os bydd gennym ni Lywodraeth Lafur yn y DU, y bydd gennym ni Lywodraeth sy'n parchu datganoli mewn gwirionedd, ac nad yw'n mynd ati i ymosod arno yn ei maniffesto. Mae'r maniffesto y mae eich ymgeiswyr yn sefyll ar ei sail, yr ydych chi'n ei gefnogi, yn cynnwys ymosodiad uniongyrchol ar ddatganoli—nid yn unig y Bil gyrwyr, ond hefyd yr addewid i ddadwneud y gwaith y pleidleisiodd y Senedd hon drosto mewn Deddf sydd bellach yn weithredol, dan arweiniad y Gweinidog cyllid ar y pryd, wrth gwrs, i ddadwneud Deddf undebau llafur y Torïaid yma yng Nghymru. Eich addewid yw i ymosod ar hawliau gweithwyr a datganoli unwaith eto. Pan fydd pobl yn edrych ar bwy y mae Cymru yn well ei byd â nhw, plaid datganoli neu'r blaid sy'n ymosod arno, rwy'n eglur iawn y byddan nhw'n gwneud eu dewisiadau yn y blwch pleidleisio, ac edrychaf ymlaen at eu dyfarniad.

Rydych chi wir yn siarad rwtsh, Prif Weinidog. Prif Weinidog, addewid y mae'r blaid yn ei rhoi gerbron y bobl yw maniffesto. Ymrwymiad syml y gallech chi ei wneud drwy'r maniffesto fyddai ymrwymo i drydaneiddio rheilffordd y gogledd. Nid ydych chi wedi llwyddo i sicrhau hynny, oherwydd ychydig neu ddim dylanwad sydd gennych chi gyda'ch cydweithwyr yn San Steffan. Mae'n ffaith y byddai'r prosiect trawsnewidiol hwnnw yn agor y cyfleoedd y mae economi'r gogledd yn crefu amdanyn nhw. Pam ydych chi'n cael eich gwthio i'r cyrion gymaint gan eich cydweithwyr yn San Steffan? Y cwbl yr oedd yn rhaid i unrhyw ei wneud oedd edrych ar sylwadau Jo Stevens ddoe i weld y byddwch chi'n ffigwr ymylol yr ochr arall i'r etholiad os, Duw a'n gwaredo, y bydd Llafur yn ei ennill, ac rwy'n gobeithio na fyddan nhw. Ond gallech ddwysáu eich ymdrechion heddiw a rhoi ymrwymiad i drigolion y gogledd a busnesau'r gogledd y byddech chi o leiaf yn sefyll ar ymrwymiad Llywodraeth Cymru i drydaneiddio'r rheilffordd honno, hyd yn oed os na wnaiff eich cydweithwyr yn San Steffan, a bydd pleidleiswyr y gogledd yn gweld hyn ac yn sylweddoli ei fod oherwydd nad oes ots gennych chi am y gogledd.

Cyn i chi ateb, Prif Weinidog, rwy'n siŵr y byddai arweinydd yr wrthblaid yn myfyrio ar y datganiad agoriadol yn y cwestiwn olaf, ac rwy'n siŵr y bydd yn gwerthfawrogi nad dyna'r iaith y byddem ni'n ei defnyddio yn y Siambr hon, mae'n debyg.

Fel efallai y byddai Taylor Swift yn ei ddweud, mae angen i chi ymdawelu. Pan edrychwch chi ar le ydym ni a'r hyn yr ydym ni wedi ei gyflawni, rwy'n credu y byddwch chi'n canfod bod yna arweinydd Llafur Cymru sydd ymhell o fod yn ffigwr ymylol. Edrychwch ar y maniffesto sydd gennym ni: bydd yr ymrwymiadau yn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i Gymru. Edrychwch ar ddatganoli cymorth cyflogaeth a'r gefnogaeth ariannol a fydd yn dod yma i Gymru yn y maniffesto; cryfhau Sewel; cyngor y cenhedloedd a'r rhanbarthau lle bydd Prif Weinidog y DU yn cyfarfod yn rheolaidd â Phrif Weinidogion ledled y wlad; y ffaith y byddwn ni'n dychwelyd penderfyniadau am gronfeydd strwythurol yma, lle maen nhw'n perthyn. A mwy na hynny hefyd: ar ddiwygio'r Arglwyddi, ar gyfraith Hillsborough, ar gomisiynydd Windrush—mae hynny'n bwysig i lawer o'n hetholwyr—a darganfod y gwir am Orgreave. Mae'r holl bethau hyn yn bwysig i ni yma.

Pan fyddwn ni'n cymharu pwy sy'n ffigwr ymyol a phwy sydd ddim, rwy'n dychwelyd at y cyfle cyntaf am lun pan nad oedd Prif Weinidog y DU yn gwybod pa dimau oedd ym mhencampwriaeth yr Ewros, a phenderfynodd y trefnwyr yn ei blaid y byddai'n gweithio'n well i'r Ceidwadwyr pe baen nhw'n eistedd Rishi Sunak wrth ymyl gŵr nad yw hyn yn oed yn mynd i bleidleisio dros y Ceidwadwyr ac roedd yr hen Andrew druan yn y cefndir gyda'i freichiau wedi'u plygu. Rwy'n eglur iawn am y dylanwad sydd gen i o fewn fy mhlaid. Rwy'n eglur iawn, pan fyddwn ni'n cyflwyno cynlluniau i fuddsoddi mewn seilwaith rheilffyrdd, y byddan nhw'n wirioneddol ac y byddan nhw'n cael eu cyflawni. Rwy'n edrych ymlaen at ddyfarniad pleidleiswyr yn y gogledd. Ar ôl yr etholiad, byddaf yn hapus iawn i gael y sgwrs hon eto gydag ef ynglŷn â sut mae'r cyhoedd sy'n pleidleisio yn teimlo am y Ceidwadwyr a'u record, ac a oes angen newid i ni droi'r tudalennau ar yr anhrefn y mae wedi ei amddiffyn ers dros 14 mlynedd.

Ar ran Plaid Cymru, Heledd Fychan.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Nid oes diwrnod yn mynd heibio heb iddi ddod yn eglur bod pencadlys Llafur Cymru wedi'i leoli'n gadarn yn Llundain. Yn ei chyfweliad ar S4C neithiwr, roedd darpar ysgrifennydd Cymru Llafur, Jo Stevens, yn anghywir o ran ffeithiau ac egwyddor. Roedd hi'n anghywir i ddweud nad yw rheilffyrdd cyflym yn Lloegr yn cael eu hadeiladu, ac yn anghywir i beidio â chefnogi'r egwyddor y dylai Cymru gael ei chyfran deg o wariant pan fydd arian trethdalwyr Cymru yn cael ei wario ar brosiectau trafnidiaeth yn Lloegr. Dangosodd y cyfweliad agwedd nawddoglyd a dirmygus tuag at Gymru a datganoli, felly nid oes unrhyw wahaniaeth mewn agwedd pa bynnag blaid sydd yn Rhif 10. Yn ei swydd flaenorol fel Gweinidog yr economi, dywedodd y Prif Weinidog, wrth gyfeirio at HS2, 'Ni fu cyfran deg o'r prosiect hwn erioed. Bu ffuglen erioed mai prosiect Cymru a Lloegr yw hwn.' Felly pwy ddylem ni ei gredu nawr, a phwy sy'n siarad dros Lafur yng Nghymru—llefarydd detholedig Keir Starmer dros Gymru neu'r Prif Weinidog?

Mae'n syml iawn—fi yw arweinydd Llafur Cymru, a etholwyd yn uniongyrchol. Nid wyf i'n credu bod hynny'n gymhleth iawn. A phan edrychwch chi ar yr hyn sydd gennym ni yn ein maniffesto, rydym yn eglur ynghylch adfer y broses o wneud penderfyniadau am gronfeydd strwythurol. Dyna beth fydd yn digwydd. Pan oeddem ni'n rhan o'r Undeb Ewropeaidd, wrth gwrs, roedd fframwaith strategol Ewrop gyfan. Roeddem ni'n gwneud yr holl ddewisiadau yn unol â hwnnw bryd hynny. Dyna beth mae adfer yn ei olygu.

Pan edrychwch chi ar le arall yr ydym ni'n mynd o ran yr agenda sydd gennym ni, rwy'n credu os edrychwch chi ar y maniffesto y byddwch chi'n gweld llawer iawn o bositifrwydd i Gymru gan y blaid a wnaeth helpu i greu datganoli, a oedd â'r addewid maniffesto, a arweiniodd ymgyrch unigol o fewn ein plaid, ac a gymerodd ran mewn ymgyrch drawsbleidiol. Os gwnewch chi gymharu hynny yn uniongyrchol â'r Torïaid wedyn, byddwch yn cydnabod bod y Bil gyrwyr yn ymosodiad ar ddatganoli ac yn cydnabod bod yr ymgais i geisio diddymu'r Ddeddf undebau llafur a basiwyd gennym ni yn y lle hwn yn ymosodiad ar ddatganoli a hawliau gweithwyr. Ni allai'r gwrthgyferbyniad fod yn fwy eglur. Mae'r llwybr ar gyfer datganoli yn edrych ar addewidion uniongyrchol i ymgysylltu a symud datganoli ymhellach ymlaen. Mae'r cyllid ar gyfer cymorth cyflogaeth yn enghraifft eglur o hynny, a cheir mwy yr wyf i'n credu y gallwn ni ac y byddwn ni'n ei wneud.

Rwy'n edrych ymlaen at gael y cyfle i weithio gyda Llywodraeth Lafur y DU sydd o ddifrif ynghylch bwrw ymlaen â datganoli, o ddifrif ynghylch mynd i'r afael â'r argyfwng costau byw, ac sy'n cydnabod, heb gynllun hirdymor, y byddwn yn sownd am byth mewn cylch o anhrefn Ceidwadol. Rwy'n credu y bydd pobl yng Nghymru yn pleidleisio dros y weledigaeth optimistaidd a chadarnhaol honno.

Rwy'n tybio o'ch ymateb na welsoch chi gyfweliad Jo Stevens mewn gwirionedd, neu efallai eich bod chi'n gwybod nad hi fydd Ysgrifennydd Gwladol Cymru, oherwydd, yn sicr, clywsom gan Jo Stevens wrthodiad pendant i unioni'r cam o ran HS2—dim cynllun, dim bwriad, dim diddordeb. Pam ddylai unrhyw un gredu y bydd Llywodraeth Lafur y DU yn cyflawni dros Gymru?

Oherwydd nid HS2 yn unig sy'n broblem. Beth am gyfiawnder? Rydym ni wedi cael adroddiadau dirifedi: y Comisiwn Annibynnol ar Ddyfodol Cyfansoddiadol Cymru, comisiwn Arglwydd Thomas Cwmgiedd ar gyfiawnder, a chomisiwn Gordon Brown ar ddyfodol y DU. Mae pob un yn ddadansoddiadau manwl, cynhwysfawr, pob un yn mynd ymhellach na maniffesto Llafur y DU a gyhoeddwyd yr wythnos diwethaf. Allwn ni ond dychmygu beth fyddan nhw'n ei feddwl ar ôl clywed Jo Stevens yn cyfeirio at y mater fel 'tincera gyda strwythurau a systemau'. Am ddiystyriol. 

Mae'r diffyg uchelgais sydd i'w weld ym maniffesto Llafur, gan ddefnyddio geiriau gwlanog fel 'archwilio' neu 'ystyried', yn gadael y darllenydd yn meddwl tybed a ymgynghorwyd â'r Prif Weinidog a'i gyd-Weinidogion yn y Cabinet ar unrhyw ran o'i gynnwys. A all y Prif Weinidog amlinellu i'r Senedd heddiw pa ran a chwaraeodd yn y maniffesto, ac esbonio pam mae ei ddylanwad ar ei benaethiaid yn Llundain mor fach?

Unwaith eto, mae Plaid Cymru yn rhedeg ffuglen pan fyddan nhw'n dweud nad oes unrhyw ddylanwad gan Lafur Cymru ym mhlaid y DU, a ffuglen y dylem ni rywsut fod yn siomedig â Llywodraeth Lafur y DU nad yw wedi'i hethol. Os edrychwch chi ar y maniffesto ei hun, mae'n cyflwyno amrywiaeth o feysydd sy'n datblygu datganoli, nid yn unig o'm presenoldeb i yn y cyfarfod maniffesto ei hun, ond dros y misoedd a'r wythnosau sydd wedi arwain at hynny. Edrychwch ar le'r ydym ni wedi cyrraedd ar ddatganoli cyllid cymorth cyflogaeth. Edrychwch ar adfer y broses o wneud penderfyniadau am gronfeydd strwythurol. Ceir y ffaith y bydd cyngor priodol o genhedloedd a rhanbarthau. Ceir cryfhau Sewel. A byddwn, mi fyddwn yn ystyried ac yn bwrw ymlaen â chyfiawnder a phrawf ieuenctid.

Rwy'n hyderus y byddwn ni'n sicrhau cynnydd yn y meysydd hynny. Rwy'n credu y bydd yr ymgysylltiad uniongyrchol a fydd gennym ni, nid yn unig gyda'r hyn yr wyf i'n ei obeithio fydd yn Ysgrifennydd Gwladol Cymru Llafur Cymru, ond gydag Ysgrifenyddion Gwladol ar draws amrywiaeth o adrannau, yn dangos y gwahaniaeth y gallwn ni ei wneud gyda dwy Lywodraeth Lafur yn gweithio gyda'i gilydd, ac, yn hollbwysig, yr ymrwymiad i ddiweddaru'r fframwaith cyllidol hen ffasiwn. Bydd hynny'n gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i'n gallu i ddatblygu'r arfau i wneud y gwaith yma o ran datganoli. Bydd datganoli yn symud ymlaen gyda Llywodraeth Lafur y DU, gyda'r ymrwymiadau ym maniffesto Llafur y DU.

Efallai eich bod chi wedi gweld drafft na chafodd ei gyhoeddi a oedd yn cynnwys yr holl ymrwymiadau hyn ynddyn nhw, oherwydd, yn amlwg, nid wyf i wedi gweld y fersiwn honno, ac nid yw pobl Cymru chwaith. Nid wyf i wedi gweld unrhyw beth am swm canlyniadol HS2, dim datganoli plismona a chyfiawnder. Felly, gadewch i ni edrych ar fater cronfeydd strwythurol, oherwydd mae iaith yn bwysig yma, Prif Weinidog, ac ni welsom ni'r ymrwymiad hwnnw yno. Roedd yn hynod o niwlog, ac mae angen i ni weld nad geiriau gwag yw'r rheini gennych chi, oherwydd cyfeiriwch fi at yr ymrwymiad maniffesto yma. Mae'n ymddangos i ni, yn eglur iawn, y bydd San Steffan yn parhau i reoli arian parod Cymru ar ôl Brexit—achos o gydio grym yn syth o lyfr cynlluniau'r Torïaid. Gofynnaf i chi eto: a welsoch chi gyfweliad Jo Stevens, oherwydd, yn sicr, mae hi'n cyferbynnu'n llwyr yr hyn yr ydych chi wedi ei ddweud wrthym ni heddiw? Yr hyn yr ydym ni'n ei wybod o'i dderbyniad o rodd o £200,000 yw ei bod yn hawdd dylanwadu ar y Prif Weinidog, ond roeddem ni wedi disgwyl iddo sicrhau buddiannau Cymru ym maniffesto Llafur. Pam mae hynny wedi bod yn amhosibl iddo?

Eto, gadewch i ni ddychwelyd at y geiriad yn y maniffesto:

'Bydd Llafur yn adfer penderfyniadau'

—nid 'meddwl', nid 'ystyried'—

'am ddyrannu cronfeydd strwythurol'.

Ni allai fod yn fwy eglur. Mae hwnna'n addewid maniffesto a sicrhawyd gryn amser yn ôl, ac mae yn y maniffesto nawr. Mae cyngor y cenhedloedd a'r rhanbarthau yn y maniffesto; cryfhau Sewel, yn y maniffesto; datganoli cyllid cymorth cyflogaeth, yn y maniffesto; y gwaith o fwrw ymlaen ag ystyried cyfiawnder a phrawf ieuenctid, yn y maniffesto, ac rwy'n hyderus y byddwn ni'n sicrhau'r canlyniadau terfynol; diweddaru'r fframwaith cyllidol, yn y maniffesto. Rwy'n cydnabod bod gan Blaid Cymru obsesiwn gyda gwleidyddiaeth fewnol Llafur. O ran yr hyn y bydd y cyhoedd yn pleidleisio drosto, rwy'n credu y bydd y cyhoedd yn pleidleisio dros faniffesto sy'n cyflawni dros Gymru a Phrydain—partneriaeth newydd i newid methiant y 14 mlynedd diwethaf, lle gall y Llywodraeth Lafur hon yng Nghymru weithio mewn partneriaeth â Llywodraeth Lafur y DU, gyda mwy o bwerau i ni wneud y gwaith yma yng Nghymru a phartneriaeth a all weithio i Gymru a Phrydain.