1. Pa gymorth y mae Llywodraeth Cymru yn ei ddarparu i wasanaethau sy'n gweithio i liniaru niwed sy'n ymwneud â gamblo? OQ61285

Diolch am y cwestiwn. Rydym ni'n gweithio gydag amrywiaeth o bartneriaid i gynorthwyo'r rhai sydd wedi'u heffeithio gan niwed sy'n gysylltiedig â gamblo, gan gynnwys sefydliadau sy'n darparu gwasanaethau cymorth, cefnogaeth ac eiriolaeth. Ar hyn o bryd, mae ein swyddogion yn asesu sut y gallem ni ddatblygu darpariaeth triniaeth arbenigol GIG yma yng Nghymru.

Diolch am yr ymateb. Mae pla caethiwed i gamblo yn parhau i fod yn broblem iechyd cyhoeddus ddifrifol sy'n difetha bywydau teuluoedd ac unigolion ledled Cymru. Canfu arolwg cenedlaethol yn 2022 fod 63 y cant o oedolion yng Nghymru wedi gamblo yn y flwyddyn flaenorol—cynnydd sylweddol o 52 y cant yn 2018. Fel y byddwch yn gwybod, mae un o'm meysydd penodol o ddiddordeb yn ymwneud â rasio milgwn, ac rydym ni'n gwybod mai bwriad y trac rasio milgwn, Valley, yw cynyddu nifer y milgwn y mae'n eu rasio bedair gwaith er mwyn sicrhau eu bod nhw'n rasio gyda'r nos, a bod hynny'n mynd ar-lein, i sicrhau bod pobl yn gamblo mwy ar—[Anghlywadwy.]—wrth iddyn nhw luosogi, mae mwy o bobl yn wynebu mwy o gamfanteisio ac amlygiad i beryglon llechwraidd gamblo yn feunyddiol. 

Rydych chi wedi sôn nad oes gan Gymru unrhyw glinigau GIG ar hyn o bryd i ddarparu cymorth, ac rwy'n falch o glywed eich bod chi'n ystyried yr hyn y gallwn ni ei wneud yma yng Nghymru. Mae sefydliadau cymorth gamblo wedi rhannu â mi bod adnoddau helaeth y diwydiant gamblo ar y naill law yn golygu eu bod wedi'u gorniferu o'i gymharu â'r hyn y gallan nhw ei wneud. A dweud y gwir, maen nhw'n defnyddio'r ymadrodd hwn: 'Mae fel defnyddio saethwr pys yn erbyn arf niwclear'. Felly, Prif Weinidog, yng ngoleuni eich Llywodraeth newydd yn dod i rym ac, o bosibl, Llywodraeth newydd yn dod i rym yn San Steffan, beth fyddech chi'n ei wneud i ymrwymo i lobïo'n egnïol am gynnydd sylweddol i gyllid ar gyfer gwasanaethau cymorth gamblo ledled Cymru? Diolch yn fawr iawn.

Diolch am y cwestiwn atodol. Rwy'n rhannu eich pryderon am gamblo, ac yn enwedig gamblo problemus. Rydym ni'n gwybod, o'n dealltwriaeth ein hunain, bod tua 18,000 o bobl yng Nghymru wedi'u hasesu fel gamblwyr problemus, gyda'r holl ganlyniadau sylweddol sy'n dod iddyn nhw, eu teuluoedd a chymunedau o'u cwmpas. Rwy'n falch, ym maniffesto Llafur y DU, bod ymrwymiad i fynd ar drywydd diwygio gamblo. Mae'n faes penodol lle mae cynyddu'r amgylcheddau rheoleiddio i ddarparu mwy o amddiffyniad rhag niwed yn bwysig.

Mae amseriad etholiad cyffredinol presennol y DU wedi golygu bod gwaith a oedd yn mynd rhagddo rhwng Llywodraeth Cymru, Llywodraeth yr Alban a Llywodraeth y DU wedi cael ei oedi. Edrychaf ymlaen at weld hwnnw'n parhau ar ôl yr etholiad. Un o'r materion a drafodwyd oedd y potensial am ardoll, oherwydd rwy'n cydnabod y pwynt a wnaeth yr Aelod ynghylch pobl yn gorfod delio â'r niwed sy'n deillio o gamblo problemus nad ydyn nhw'n teimlo eu bod nhw wedi'u paratoi'n briodol, ac nid yw'r ymdrechion gwirfoddol a wnaed hyd yma wedi cyd-fynd â'r angen sy'n dod o gamblo problemus. Dyna pam mae gweithio ar ardoll yn rhywbeth y mae gen i ddiddordeb mewn ei gwblhau, ac yna mae sgyrsiau manwl i'w cael ynglŷn â sut y gellid defnyddio'r ardoll honno os caiff ei dilyn, a byddai un o'r meysydd hynny yn ymwneud â mynd i'r afael a'r niwed uniongyrchol a gwasanaethau'r GIG sy'n deillio o gamblo. Mae'n sgwrs yr oedd Ysgrifennydd Cabinet dros Addysg presennol yn rhan ohoni yn ei swydd flaenorol. Mae'n swyddogaeth yr wyf i'n disgwyl i ni barhau â hi, gyda phwy bynnag fydd y Llywodraeth newydd—rwy'n gobeithio mai Llywodraeth Lafur y DU fydd hi—i gyflawni'r ymrwymiad maniffesto sydd gennym ni ar hyn, ynghyd â Jayne Bryant ac Eluned Morgan a'r tîm ehangach. Felly, rwy'n gobeithio bod hynny'n rhoi rhywfaint o sicrwydd bod hwn yn fater sydd ar ein radar, ac yn rhywbeth yr wyf i'n disgwyl mynd ar ei drywydd, ac rwy'n disgwyl mynd ar ei drywydd gyda Llywodraeth sy'n cydnabod yr angen i wneud rhywbeth yn y maes hwn ar ôl 4 Gorffennaf.

Rwy'n cytuno'n llwyr â chi, Prif Weinidog, y dylai'r llygrydd dalu, ac ardoll yw'r hyn sydd ei angen i dalu am y gwasanaethau caethiwed i gamblo hyn. Mae hyn yn cwmpasu pobl o bob cefndir. Bu'n rhaid i'm mam-gu druan eistedd a gwylio tra byddai fy nhad-cu yn gwario symiau pedwar neu hyd yn oed pum ffigur mewn un sesiwn mewn casino. Ond yr hyn sy'n niweidiol am gamblo heddiw yw ei fod ym mhobman a'r ffaith ei fod ar gael 24 awr. A phresenoldeb y sefydliadau gamblo hyn, yn hysbysebu ar fysiau a dim ond yn gwneud i ni feddwl yn gyffredinol bod hyn yn rhan o fywyd bob dydd, yw'r hyn y mae angen ei frwydro. Rwy'n falch iawn bod siopau betio bellach yn perthyn i'w categori eu hunain, yn hytrach na gallu cymryd siopau ffrwythau a llysiau drosodd a'u troi'n siopau betio, ac yn enwedig gwneud hynny mewn ardaloedd lle mae'r cymunedau tlotaf, sy'n lleiaf abl i allu fforddio colli arian ar gamblo, yn digwydd bod. Meddwl oeddwn i tybed pa ddadansoddiad y gallai'r Llywodraeth fod wedi ei wneud o ran sut mae'r ailddosbarthiad hwn wedi lleihau nifer y siopau gamblo sydd ar gael yn y gymuned.

Mae'n bwynt diddorol y mae'r Aelod yn ei godi. Wrth gwrs, roedd yn newid cymharol ddiweddar, a wnaed yn 2022, ar ddefnyddiau cynllunio, felly ni fyddwn yn disgwyl y byddai gennym ni ddata cynhwysfawr eto. Ond rwy'n credu bod hyn yn rhywbeth y bydd gan bob awdurdod lleol ddiddordeb ynddo, am nifer y sefydliadau gamblo, a ble maen nhw, a'r cysylltiad rhwng y drefn gynllunio a'r drefn drwyddedu hefyd. Un o'r pwyntiau ynghylch y defnydd posibl ar gyfer ardoll, wrth gwrs, yw y gallai gael ei defnyddio wedyn mewn ffordd ddiduedd, heb gael ei rheoli gan y diwydiant ei hun. Ac rwy'n credu bod eich pwyntiau am atal, yn ogystal â thriniaeth ar gyfer canlyniadau gamblo problemus, yn berthnasol. Mae'n sgwrs y byddwn yn hapus i'w chael gyda Julie James, yn ei swyddogaeth fel Ysgrifennydd y Cabinet dros lywodraeth leol, i ddeall sut mae hynny'n edrych wedyn yn y defnydd ymarferol, yn y pwerau sydd gan awdurdodau lleol, i gael gafael a dealltwriaeth agosach a gwell o le mae sefydliadau gamblo yn cael eu hagor o'r newydd.

Rwy'n rhannu'r pryderon am gamblo problemus yma yng Nghymru. Rydym ni wedi gweld cynnydd yn nifer y bobl sy'n gamblo, ac mae'n rhaid i ni wneud popeth o fewn ein gallu i amddiffyn pobl rhag niwed, drwy'r ysgogiadau datganoledig ac, yn wir, yr ysgogiadau sydd ar gael ar lefel y DU. Roeddwn i'n falch iawn o glywed yr ymateb o ran ystyriaeth i ddatblygu gwaith o amgylch gwasanaethau caethiwed. Rwy'n credu bod angen clinig gamblo cenedlaethol arnom ni yng Nghymru, a mynd i'r afael â lluosogiad siopau betio ar lawer o'n strydoedd mawr ac yng nghanol ein trefi. Ond un peth nad ydych chi wedi sôn amdano hyd yma, Prif Weinidog, yw'r angen i addysgu ein pobl ifanc, yn arbennig, am y niwed sy'n gysylltiedig â gamblo problemus. Pa gamau mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd drwy'r cwricwlwm newydd i wneud yn siŵr bod pobl ifanc yn ymwybodol o'r niwed a all gael ei achosi, yn enwedig trwy bethau fel arian crypto a'r systemau hapchwarae y mae llawer o bobl yn eu defnyddio, a allai edrych yn ddiberygl ac yn ddiniwed ond sydd wedi achosi galar sylweddol i lawer o bobl ledled y wlad? Ac a wnewch chi gefnogi gwaith sefydliadau fel Deal Me Out, sy'n gweithio mewn ysgolion yn y gogledd, a Beat the Odds, sydd, wrth gwrs, hefyd yn gwneud gwaith pwysig iawn drwy Adferiad? Diolch.

Rwy'n credu bod y pwynt am luosogiad gamblo yn bwysig—nid yn unig safleoedd ffisegol, ond ar-lein—a sut y gellir hysbysebu gamblo mewn amrywiaeth o ardaloedd sydd wedi'u targedu at blant a phobl ifanc. Yn aml, mae gan amrywiaeth o gemau ar-lein ar ffonau ac eraill hysbysebion gamblo drwyddyn nhw. Rwy'n gallu eu gweld nhw fy hun a'r wybodaeth y mae fy mhlentyn sydd â llawer gwell dealltwriaeth o'r byd newydd yn gallu edrych arni. Ac felly, mae'n her ynglŷn â dal i fyny â'r hyn y mae ein plant a'n pobl ifanc yn ei weld. Hoffwn feddwl yn iawn am yr hyn y mae'r Aelod yn ei ddweud am y cwricwlwm, gan fod diwygio'r cwricwlwm yn arwyddocaol. Rydym ni'n edrych ar sut yr ydym ni'n arfogi pobl â sgiliau am oes—y sylfaen wybodaeth, ond hefyd y sgiliau i wneud dewisiadau cytbwys. A rhan o'r hyn y gellid defnyddio ardoll bosibl ar ei gyfer yw'r pwynt ynghylch atal a deall sut rydych chi'n arfogi pobl â'r wybodaeth i adnabod sut mae gamblo problemus yn edrych, yn ogystal ag ymdrin wedyn â'r canlyniadau ar gyfer ble mae'n edrych. Ond mae'n sgwrs yr wyf i'n credu sy'n werth ei chael gyda'r adnoddau sydd ar gael ar hyn o bryd, ond gan wneud yn siŵr nad ydym ni'n mabwysiadu dull sy'n ceisio ychwanegu meysydd penodol at y cwricwlwm ei hun ynghylch sut rydych chi'n arfogi pobl â'r wybodaeth a'r sgiliau i ymdrin yn iawn â'r heriau y mae ein plant a'n pobl ifanc yn eu hwynebu, sy'n wahanol iawn i'r adeg yr oeddech chi neu minnau yn bobl ifanc mewn gwirionedd.