Part of the debate – Senedd Cymru am 5:10 pm ar 11 Mehefin 2024.
Diolch, Gweinidog, am eich datganiad. Fel yr ydych wedi dweud yn gwbl briodol, mae'r sector manwerthu yng Nghymru yn hanfodol i ddarparu cymaint o swyddi ledled y wlad ac, wrth gwrs, i ddarparu sgiliau hanfodol y gellir eu trosglwyddo i ddiwydiannau eraill. Er nad ydych wedi sôn amdano yn eich datganiad, rwy'n credu, er mwyn gwella'r sector manwerthu a helpu i sicrhau bod mwy o bobl yn ymweld â busnesau'r stryd fawr, fod angen mwy o graffu o ran yr hyn sydd ar goll ar y stryd fawr a'r hyn sydd ei angen i gefnogi siopwyr.
Un o'r materion yr wyf yn bryderus iawn amdano, ond ymddengys nad yw'n cael ei gynnwys dro ar ôl tro mewn cynlluniau yn y dyfodol neu hyd yn oed yn cael ei grybwyll, yw'r angen am fwy o doiledau cyhoeddus. Mae llawer o siopau ledled Cymru yn fusnesau bach annibynnol sy'n dibynnu ar gwsmeriaid sy'n mynd heibio a thwristiaeth ar gyfer mwyafrif o'u sylfaen cwsmeriaid, ac un ffactor cyfyngol mawr i bobl sy'n defnyddio'r stryd fawr ac yn prynu gan lawer o'r siopau hyn yw argaeledd cyfleusterau toiled. Mae hyn yn arbennig o wir am bobl hŷn, y rhai ag anableddau, a'r rhai â theuluoedd ifanc. Er bod toiledau mewn rhai siopau, dydyn nhw ddim ar gael ym mhob un, a'r siopau hynny sydd â thoiledau fel arfer yw'r cadwyni mawr cenedlaethol. Does gan ardaloedd siopa llai o faint bron byth doiledau cyhoeddus.
Yn wir, Gweinidog, dim ond saith toiled cyhoeddus sydd wedi'u rhestru yn etholaeth Gogledd Caerdydd, y mae pedwar ohonyn nhw mewn archfarchnadoedd mawr, un mewn mynwent, a dau mewn llyfrgelloedd. Does ond rhaid i rywun gerdded ar hyd Heol Eglwys Fair yn hwyr ar nos Sadwrn i weld effaith hyn. Does bosib ei bod yn amlwg gweld sut mae buddsoddi mewn cyfleusterau cyhoeddus yn hanfodol i helpu'r stryd fawr a llawer o'r busnesau bach hyn. Felly, Gweinidog, pa asesiad y mae'r Llywodraeth wedi'i wneud o effaith cyn lleied o doiledau cyhoeddus ar y sector manwerthu, a pha fesurau rydych chi'n eu cymryd i annog cynghorau ledled Cymru i wella'r ddarpariaeth o doiledau cyhoeddus?
Yn anffodus, Gweinidog, Cymru sydd â'r nifer mwyaf ond un o siopau gwag yn y DU, yn ôl ffigurau newydd gan Gonsortiwm Manwerthu Cymru, gydag ychydig dros un o bob chwe siop yn wag. Y broblem gyda siopau gwag yw eu bod yn creu teimlad o ardal siopa yn cael ei rhedeg i lawr, ac mae'n cael sgil-effaith o lai o bobl yn dod i'r ardal honno, sydd yn ei dro yn arwain at lai a llai o siopau yn cael eu hagor.
Gyda hyn mewn golwg, un o'r cyfranwyr unigol mwyaf at leihau nifer yr ymwelwyr â siopau yw argaeledd meysydd parcio. Mae cynghorau a busnesau parcio ceir preifat yn gwasgu pob ceiniog o'u costau parcio ac, mewn llawer o achosion, maen nhw'n afresymol. Maen nhw hefyd yn mynd yn brin hefyd, gyda llawer o leoedd ar ochr y ffordd yn cael eu cymryd allan i wneud lle ar gyfer llwybrau beicio. Yn fy nghyngor fy hun yn Rhondda Cynon Taf, mae meysydd parcio'r cyngor yng nghanol trefi yn rhai arian parod yn unig, sy'n achosi problemau ychwanegol, gan fod y rhan fwyaf o bobl yn gwario ar gardiau yn bennaf erbyn hyn ac anaml iawn y maen nhw'n dibynnu ar arian parod. Mae hyn i gyd yn ei gwneud hi'n haws ac yn haws i fusnesau ar-lein gymryd masnach i ffwrdd oddi wrth y stryd fawr. Felly, gyda hyn mewn golwg, Gweinidog, beth yw eich cynigion i sicrhau bod cyfleusterau parcio fforddiadwy a hygyrch ar gael i bobl eu defnyddio ar ein strydoedd mawr?
Yn olaf, hoffwn sôn am rôl pensaernïaeth wrth helpu busnesau i ddenu mwy o ymwelwyr. Mae wedi bod yn hysbys ers peth amser bod pensaernïaeth yn chwarae rhan allweddol wrth annog pobl i ymweld ag ardal, hyrwyddo rhyngweithio cymdeithasol gwell a gwneud i bobl deimlo'n hapusach. Mae gan waith cynllunio'r Cyngor ran fawr i'w chwarae yn hyn o beth, oherwydd profwyd bod caniatáu datblygiadau nad ydynt yn bleserus yn esthetig neu'n cyd-fynd â dyluniadau presennol yn atal pobl rhag ymweld. Felly, byddai gennyf ddiddordeb mawr mewn gwybod eich barn ar sut y gall y sector manwerthu weithio gydag adrannau cynllunio i annog dylunio trefol gwell a phensaernïaeth adeiladau sy'n annog pobl yn hytrach na'u hatal. Diolch.