5. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Ddiwylliant a Chyfiawnder Cymdeithasol: Diwylliant a Chyfiawnder Cymdeithasol — Ailddatgan ein gwerthoedd

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:44 pm ar 4 Mehefin 2024.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Laura Anne Jones Laura Anne Jones Ceidwadwyr 4:44, 4 Mehefin 2024

(Cyfieithwyd)

Diolch am eich datganiad, Ysgrifennydd Cabinet, er nad yw'n un ymrwymol iawn. Mae'n rhaid i mi gyfaddef bod y datganiad yn un diddorol iawn yn fy marn i oherwydd fe wnaethoch chi sôn am ddiwylliant, ac eto mae dyfodol Opera Cenedlaethol Cymru, yn llythrennol, yn hongian yn y fantol, a galla' i ddim dweud bod unrhyw ran o'r datganiad wedi tawelu fy meddwl. Dydy hi ddim yn ymddangos bod unrhyw gynllun clir ar unrhyw beth rydych chi wedi sôn amdano, yn enwedig chwaraeon, sy'n ymddangos fel pe bai'n ôl-ystyriaeth ar ddiwedd eich datganiad, a does dim ymrwymiadau ar sut i wella'r sefyllfa bresennol yng Nghymru.

Rydych chi'n sôn am eich cynllun gweithredu LHDTC+. Byddai bwrw ymlaen â'r cynllun hwn nawr, yng ngoleuni canfyddiadau adolygiad Cass, yn anghyfrifol a gallai beri risg i blant a phobl ifanc o bosibl. Mae angen i gynllun gweithredu LHDTC+ Llywodraeth Cymru gael ei adolygu yng ngoleuni canfyddiadau Dr Cass. Felly, Ysgrifennydd Cabinet, gofynnaf unwaith eto: pryd all dinasyddion pryderus Cymru—a'r Senedd hon—ddisgwyl i adolygiad o'r cynllun gael ei gynnal? Nid blaenoriaethau presennol pobl Cymru yw'r blaenoriaethau hyn.

Fodd bynnag, roeddwn i'n falch o'ch clywed yn sôn, er yn fyr, am chwaraeon yn y datganiad heddiw, fel rhywbeth y gwyddys ei fod yn dod â chymunedau ynghyd, fel y gwyddoch chi, ac yn newid bywydau. Mae'r Llywodraeth Lafur, yn ystod y ddau ddegawd diwethaf, wedi siomi pobl Cymru yn llwyr o ran cyfleusterau chwaraeon. Nid yw chwaraeon yn cael, ac nid ydyn nhw erioed wedi cael y buddsoddiad sydd ei wir angen arnyn nhw, o lefel gymunedol i lefel genedlaethol, dros y 2.5 degawd diwethaf—mae'n gywilyddus o gymharu â gweddill y DU. Mae'r Llywodraeth hon i fod eisiau bod yn arweinydd ym maes cyfranogiad mewn chwaraeon ar lawr gwlad, a dylai fod eisiau bod yn arweinydd ar lefel elitaidd hefyd. Fyddwn ni ddim yn cyflawni hyn, na hyd yn oed yn dod yn agos ato, ar y llwybr presennol hwn. Mae'n amlwg i bawb, yn enwedig mewn ardaloedd gwledig, bod mynediad at gyfleusterau chwaraeon yn fwyfwy anodd neu'n amhosibl, ac eto mae'n gwaethygu yn ystod y gaeaf, oherwydd diffyg cyfleusterau chwaraeon pob tywydd, yn enwedig, unwaith eto, mewn ardaloedd gwledig, lle mae diffyg cyfleusterau o'r fath. Ysgrifennydd Cabinet, pan fo chwaraeon yn wastatäwr, mae'n darparu buddion iechyd, mae'n ennyn balchder cenedlaethol, mae'n gwella llesiant, pryd y bydd yn cael y lefel o fuddsoddiad y mae'n ei haeddu cymaint, oherwydd y rôl enfawr y mae'n ei chwarae wrth atal anhwylderau iechyd, yn ogystal, wrth gwrs, â hawl pobl i gael mynediad at gyfleusterau chwaraeon yn agos atyn nhw, lle bynnag y maen nhw yng Nghymru?

Ac yn olaf, Ysgrifennydd Cabinet, gan barhau eto gyda chwaraeon, mae'n hanfodol bwysig bod menywod a merched yn cael eu cefnogi er mwyn tyfu chwaraeon menywod, wrth symud ymlaen. Am resymau diogelwch a thegwch, mae'r Ceidwadwyr Cymreig a Cheidwadwyr y DU yn cefnogi cryfhau Deddf Cydraddoldeb 2010 i ymgorffori hawliau menywod a merched mewn chwaraeon yng Nghymru drwy roi pwyslais ar ryw biolegol. Dylai pawb gael y cyfle i chwarae chwaraeon, ond dylai menywod ddim cael eu cosbi trwy fod â mantais fiolegol gwrywaidd—trwy orfod derbyn gwrywod biolegol i'w categori. Mae'n niweidio chwaraeon benywaidd ac yn cael effaith negyddol ar lefelau cyfranogiad menywod a merched. Mae'n debyg, cyn y gall Llafur ddechrau honni eu bod yn cefnogi menywod yn iawn, fod angen iddyn nhw ddysgu yn gyntaf, wrth gwrs, sut i ddiffinio un. Felly, Ysgrifennydd Cabinet, allwch chi ymrwymo heddiw i ddiogelu chwaraeon menywod biolegol, os gwelwch yn dda? Diolch.