Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr, Andrew R.T. Davies.

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, ddoe, darlledodd y BBC raglen o'r enw A Big Stink. Roedd yn rhaid i chi deimlo cydymdeimlad ac empathi tuag at bobl druan Withyhedge sy'n dioddef yr arogleuon sy'n dod o'r domen honno. Fe wnaethoch chi gymryd £200,000 fel rhodd arweinyddiaeth gan y cwmni hwnnw. Fe wnaethom ni ddarganfod o'r rhaglen ddoe bod ymchwiliad troseddol i'r cwmni hwnnw. A allwch chi gadarnhau pryd yr oeddech chi'n gwybod bod y cwmni hwnnw yn destun ymchwiliad troseddol?

Wel, wrth gwrs, rwy'n cydymdeimlo ag unrhyw un sydd wedi'i effeithio yn uniongyrchol gan y materion a godwyd yn y rhaglen ynghylch gweithredu'r safle. Bydd yr Aelod yn gwybod, ac rwy'n tynnu sylw eto at fy nghofrestr buddiannau, ond, mewn gwirionedd, mae hwn yn faes lle byddai'n gwbl anghywir neu'n amhriodol i mi wybod am yr ymchwiliad yr adroddodd y BBC amdano. Dyna pryd roeddwn i'n ymwybodol ohono gyntaf—pan adroddwyd arno. Naill ai yn fy swyddogaeth fel yr Aelod etholaeth dros Dde Caerdydd a Phenarth neu, yn wir, yn fy swyddogaeth fel Gweinidog o fewn y Llywodraeth, ni fyddai'n briodol i mi gael fy hysbysu am unrhyw fath o ymchwiliad sy'n cael ei gynnal i weithrediad y safle yn sir Benfro. Sut allwn i wybod am yr ymchwiliad a oedd yn cael ei gynnal? Ac ni ddylwn i wybod. Dyna'r pwynt. Mae angen i bwy bynnag sy'n cynnal yr ymchwiliad allu cynnal yr ymchwiliad heb ofn na ffafr a dod i beth bynnag yw'r canlyniad cywir i weld y gwelliant y gellid ac y dylid ei wneud.

Felly, rwy'n cymryd o'ch ateb nad oeddech chi'n gwybod tan i'r pwynt gael ei wneud i chi gan y BBC yr wythnos diwethaf. Rwy'n credu fy mod i'n casglu hynny o'ch ateb. Felly, mae hynny'n arwain at y pwynt lle'r ydych chi wedi dweud y cyflawnwyd diwydrwydd dyladwy ar bob rhoddwr i'ch ymgyrch. Pa ddiwydrwydd dyladwy a wnaed mewn gwirionedd, o ystyried eich bod chi wedi derbyn y rhodd wleidyddol fwyaf yn hanes gwleidyddol Cymru? Anghofiwch am y rhoddion eraill, ond, ar y rhodd benodol hon o £200,000—o gofio eich bod chi wedi dweud nad oeddech chi'n gwybod bod yr ymchwiliad troseddol yn cael ei gynnal tan, rwy'n tybio, yr wythnos diwethaf, oherwydd dyna pryd y gwnaeth y BBC eich holi amdano—pa ddiwydrwydd dyladwy oeddech chi a'ch tîm yn ei gyflawni, fel y byddai unrhyw berson rhesymol yn disgwyl iddo fod wedi cael ei gyflawni ar rodd o'r maint hwnnw?

Wel, wrth gwrs, fe wnaethom ni gyflawni'r holl ddiwydrwydd dyladwy yr oedd yn ofynnol i ni ei gyflawni. Dyna'n union beth ddigwyddodd. Eto, doedd hyd yn oed rhaglen y BBC ddim yn gallu dod o hyd i achos lle'r oedd unrhyw un o'r rheolau wedi cael eu torri. Felly, rydym ni wedi ymrwymo i ddiwydrwydd dyladwy. Eto, rwy'n dychwelyd at y pwynt sy'n cael ei wneud: byddai'n anghywir ac yn amhriodol i mi wybod am ymchwiliad, pa un a yw'n cael ei gynnal gan reoleiddiwr neu unrhyw awdurdod arall â'r gallu i ddwyn achos troseddol. Ni fyddai unrhyw sail i mi gael fy hysbysu, ac ni ddylwn gael fy hysbysu am hynny. Dyna'r pwynt. Nid wyf i'n credu bod llawer o sail resymol i berson rhesymol fynd drosti. Rwyf i wedi ateb y cwestiynau hyn dro ar ôl tro, a byddaf yn parhau i ymateb yn onest ac yn ddidwyll dro ar ôl tro. Dylwn hefyd gywiro'r Aelod, gan y gwnaed y rhodd wleidyddol fwyaf yn hanes gwleidyddol Cymru i Blaid Cymru mewn gwirionedd.

Nid ar sail unigol, Prif Weinidog. Roedd y rhodd unigol fwyaf i'ch ymgyrch arweinyddiaeth chi fel unigolyn. Rydych chi wedi derbyn £200,000. Nawr, nid yw'n afresymol tybio y cyflawnwyd diwydrwydd dyladwy o ystyried y gwnaed cyfraniad mor fawr gan y gŵr busnes hwn. Roeddech chi'n gwybod bod gan y gŵr busnes hwn ddwy euogfarn droseddol yn ei erbyn—perchennog y cwmni hwn—ac eto nid oeddech chi'n barod i ofyn y cwestiynau treiddgar; roeddech chi'n barod i fancio'r arian a rhedeg. Dyna hyd a lled y mater. Mae pleidlais o hyder ynoch chi yma yfory, Prif Weinidog. A ydych chi'n mynd i ennill?

Eto, rwy'n dychwelyd at atgoffa'r Aelod fy mod i, ar bob achlysur, wedi ateb yn onest ac yn ddidwyll am yr hyn a ddigwyddodd, am y diwydrwydd dyladwy a oedd yn angenrheidiol ac, yn wir, y ffaith nad oes unrhyw reolau wedi'u torri, nad yw cod y gweinidogion wedi cael ei dorri. Ac rydym ni'n dychwelyd at—. Ac rwy'n deall pam mae'r Ceidwadwyr wedi cyflwyno cynnig yfory—pleidlais nad yw'n rhwymol, ond pleidlais, serch hynny, yn y Senedd hon. Mae dull ffurfiol ar gael. Rwy'n deall pam mae'r Aelod yn cyflwyno'r bleidlais. Rwy'n deall, ar yr adeg hon, pan fo pobl yn gwneud dewisiadau, pam nad yw eisiau siarad am record ei blaid. Rwy'n deall y pwyntiau sy'n cael eu gwneud ynglŷn â chrebwyll. Rwy'n deall yr hyn y mae hynny'n ei olygu a sut mae'n edrych. Edrychwch ar y dyfarniadau yr wyf i wedi eu gwneud a chymharwch nhw. Edrychwch ar y dyfarniadau yr wyf i wedi eu gwneud ar brofi ac olrhain. Edrychwch ar y dyfarniadau yr wyf i wedi eu gwneud ar gyfarpar diogelu personol yn ystod y pandemig, heb unrhyw lôn VIP lygredig yng Nghymru o dan fy ngoruchwyliaeth i. Edrychwch ar y dyfarniadau y mae ef wedi eu gwneud: amddiffyn Boris Johnson i'r carn, cefnogi Liz Truss i'r carn. Pan wnaeth ei haraith i gynhadledd y Ceidwadwyr, ei ymateb oedd, 'Mae honna'n araith wych'. Gofynnwch i ddeiliaid morgeisi beth yw eu barn amdani, gofynnwch i bobl â buddsoddiad busnes beth yw eu barn amdani. Os ydych chi eisiau trafod yr hyn sy'n mynd i ddigwydd o ran dyfarniad pobl, rwy'n gyffyrddus iawn yn cael unrhyw gymhariaeth rhwng y ddau ohonom ni.

Rwy'n hyderus am yfory. Edrychaf ymlaen at y ddadl, y byddaf yn ei mynychu. Gallwn, a dylwn, yn fy marn i, fod wedi bod yn rhywle arall, ond byddaf yn y Senedd hon i ymateb i'r ddadl. Ac rwy'n dweud eto, gyda record y Ceidwadwyr o'r hyn yr ydych chi wedi ei wneud i Gymru, pwy ar y ddaear fyddai'n barod i sefyll gyda chi? Nid wyf i'n credu y bydd pobl Cymru yn sefyll gyda chi pan ddaw i 4 Gorffennaf.

Arweinydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth. 

Diolch yn fawr iawn, Llywydd. Efallai bod y Prif Weinidog wedi nodi ei agwedd tuag at y bleidlais o ddiffyg hyder wrth ddweud nad yw'n rhwymol, ond rwy'n credu y dylem ni ei chymryd o ddifrif. Mae'n beth prin i'r Senedd gynnal pleidleisiau o ddiffyg hyder, yn enwedig yn y Prif Weinidog, ac felly dylai fod. Er efallai na fyddwn ni yn y gwrthbleidiau yn cytuno â Gweinidogion ar bolisi, rydym ni'n parchu canlyniad etholiadau democrataidd. Ond, yn yr achos hwn, mae swydd y Prif Weinidog wedi cael ei thanseilio i'r fath raddau fel nad oes gen i unrhyw amheuaeth bod pobl Cymru wedi colli hyder ynddo. Ceir dicter gwirioneddol. Mae ei dderbyniad o rodd o £200,000 gan lygrwr a gafwyd yn euog wedi erydu ymddiriedaeth mewn gwleidyddiaeth, ac rydym ni'n ei weld ar feinciau Llafur eu hunain, hyd yn oed. Cymaint yw lefel y pryder, yr adroddwyd ddoe bod ffigwr uwch o fewn y Blaid Lafur wedi cynnig rhoi benthyg £200,000 i'r Prif Weinidog fel y gallai ad-dalu'r rhodd. O ystyried y gallai rhywfaint o edifeirwch fod wedi dangos mewn gwirionedd ei fod yn deall dicter y cyhoedd, pam ar y ddaear wnaeth y Prif Weinidog wrthod y cynnig hwnnw? 

Fel yr wyf i wedi dweud yn glir o'r blaen, nid oes gen i £200,000 i ad-dalu unrhyw un. Nid wyf i'n siŵr a oes gan yr Aelod fynediad at yr arian parod hwnnw; does gen i ddim, yn sicr. Wedi dilyn y rheolau ar gyfer rhoddion ac wedi dilyn cod y gweinidogion hefyd—. Ac rwy'n deall bod yr Aelod eisiau gwneud dadl arall, waeth am unrhyw dorri rheolau, y dylwn i serch hynny ddioddef y pris eithaf mewn termau gwleidyddol. Ac rwy'n dweud wrth yr Aelod, nid yw'r syniad nad yw pleidleisiau o ddiffyg hyder yn gyffredin yn cael ei gadarnhau gan unrhyw archwiliad arwynebol o'r cofnod. Bu tair pleidlais o ddiffyg hyder yn nhymor y Senedd hon. Mae pob Gweinidog iechyd wedi wynebu pleidlais o ddiffyg hyder ar ryw adeg. Felly, mae hyn yn rhan annatod o'r hyn sy'n digwydd. Edrychaf ymlaen at ymateb i'r ddadl yfory a nodi'r hyn y mae'r Llywodraeth hon wedi ei wneud, yr hyn yr ydym ni'n parhau i'w wneud: yr ymrwymiad parhaus, di-derfyn i wella ein gwlad, y rheswm pam mae'r bleidlais ar 4 Gorffennaf yn bwysig i'r lle hwn ac i'r bobl yr ydym ni'n eu gwasanaethu. Edrychaf ymlaen at barhau i wneud fy nyletswydd fel Prif Weinidog Cymru. Edrychaf ymlaen at arwain Llywodraeth sydd eisiau gweddnewid bywydau cymunedau ym mhob rhan o'n gwlad, ac a fydd yn gwneud hynny. Dyna pam rydym ni yma. 

Efallai y gall y Prif Weinidog egluro pa un a yw hynny'n golygu ei fod yn bwriadu parhau beth bynnag fo canlyniad y bleidlais o ddiffyg hyder yn y Senedd yfory. Ond, unwaith eto, dim edifeirwch, dim cydnabyddiaeth leiaf gan y Prif Weinidog bod ei weithredoedd wedi dangos crebwyll difrifol wael. Mae hyn hyd yn oed yn fwy syfrdanol o gofio ein bod ni wedi darganfod ddoe bod cwmni a roddodd i ymgyrch y Prif Weinidog yn destun ymchwiliad troseddol ar yr adeg y gwnaed rhodd. Rydym ni'n dychwelyd, onid ydym, at y mater hwn o ddiwydrwydd dyladwy a pham ar y ddaear y gallai'r Prif Weinidog fod wedi rhoi ei hun mewn sefyllfa lle'r oedd o dan gymaint o fygythiad. Gadewch i mi ofyn hyn: pe bai'n cael y cyfle eto, a fyddai'n cymryd agwedd wahanol tuag at ddiwydrwydd dyladwy, neu a fyddai'n blaenoriaethu eto ei gronfa ryfel arweinyddiaeth dros yr hyn a oedd yn gywir a phriodol?  

Eto, mae'r Aelod wedi gofyn cwestiwn damcaniaethol i mi am y gorffennol. Dychwelaf at yr hyn yr wyf i wedi ei ddweud o'r blaen. Byddai'n anghywir ac yn amhriodol i mi fod wedi gwybod bod unrhyw ymchwiliad ar yr adeg y dechreuodd yr ymchwiliad hwnnw. A allwch chi ddychmygu pe bawn i wedi cael fy hysbysu am yr ymchwiliadau hynny, boed hynny gan y rheoleiddiwr, gan yr heddlu neu unrhyw awdurdod arall a allai gynnal ymchwiliad a allai arwain at gosb droseddol? Ni allaf ateb cwestiynau am ymchwiliad nad wyf i'n ymwybodol ohono. Ni allwch chi gyflawni diwydrwydd dyladwy ar faterion nad ydych chi'n ymwybodol ohonyn nhw. Yr hyn yr wyf i'n canolbwyntio arno yw gallu troi tudalen newydd i Gymru ar 4 Gorffennaf a'r bartneriaeth yr wyf i'n credu ddylai ddigwydd. Os edrychwch ar ein cymunedau a'r heriau sy'n ein hwynebu, ar garreg y drws, yr argyfwng costau byw yw'r prif fater, ac, yn fwy na hynny, yr holl faterion y mae'n eu ysgogi: realiti ein cyllideb, y ffaith ein bod ni wedi colli £700 miliwn mewn termau real, yr hyn y mae hynny'n ei wneud i allu ariannu'r GIG a'r gwasanaethau cyhoeddus yn iawn, i gefnogi'r economi. Dyna'r pethau sy'n fy ysgogi i mewn bywyd cyhoeddus. Dyna'r pethau sy'n sail i'n hymgyrch dros yr wythnosau nesaf ac, yn fwy na hynny, sut mae'r Llywodraeth yr wyf i'n ei harwain eisiau newid Cymru er gwell.

Wrth gwrs, roedd y Prif Weinidog yn gwybod am yr euogfarnau a roddwyd eisoes i'r unigolyn a oedd wedi rhoi'r £200,000. Mae bron i bythefnos bellach ers i Rishi Sunak edrych tua'r nefoedd yn Downing Street a dymuno y byddai ganddo ymbarél, ond yma yng Nghymru, edrychwch i fyny a'r hyn yr ydym ni'n ei weld yw parasiwtiau ymgeiswyr Llafur a orfodwyd gan bencadlys Llafur yn Llundain. Wrth i nifer yr ASau gael ei thorri yng Nghymru o 40 i 32 yn yr etholiad hwn, ni allwn fforddio, ni all y Senedd fforddio, ni all Llywodraeth Cymru fforddio i'n llais gael ei wanhau ymhellach drwy gael ymgeiswyr neu ASau nad ydyn nhw wedi dangos unrhyw ddiddordeb o gwbl yn y gorffennol mewn mynd ar drywydd yr hyn sy'n iawn i Gymru—materion cyllid teg, er enghraifft. Mae glanio parasiwtiau mewn mannau fel Gorllewin Caerdydd a Gorllewin Abertawe yn niweidiol i ddemocratiaeth Cymru, mae'n dangos diystyrwch llwyr o Gymru, ac o safbwyntiau a lleisiau, a dweud y gwir, Aelodau Llafur lleol, sydd, yn ddealladwy, yn gandryll gydag arweinyddiaeth plaid y DU. Efallai y gall y Prif Weinidog ddweud wrthym ni a wnaeth ef gymeradwyo dewis yr ymgeiswyr hynny dros ddewisiadau lleol amgen. Ac o ystyried bod Keir Starmer yn amlwg ddim yn fodlon ymddiheuro i aelodau Llafur lleol, nac i bobl Cymru yn ei chyfanrwydd, a wnaiff y Prif Weinidog wneud hynny ar ei ran?

Rwy'n gweld unwaith eto bod gan arweinydd Plaid Cymru obsesiwn gyda democratiaeth fewnol y Blaid Lafur. O ran ymgeiswyr sydd wedi'u cymeradwyo i sefyll, yn y ddau achos diweddar, roedd panel ar y cyd o aelodau lleol ac aelodau etholedig o weithrediaeth Cymru. Mae angen nawr i'r ymgeiswyr hynny fynd allan a gweithio ochr yn ochr ag aelodau lleol ac, yn fwy na hynny, ar eich pwynt am ddemocratiaeth Cymru, mae angen iddyn nhw berswadio pleidleiswyr Cymru mai nhw yw'r person iawn i sefyll dros eu cymunedau lleol o fewn Senedd y DU. Mae'n Senedd y DU a fydd â gwaith aruthrol o'i blaen ar ôl 14 mlynedd o anhrefn Torïaidd, 14 mlynedd lle nad wyf i'n credu bod teuluoedd yn well eu byd, a'r pedair blynedd a hanner anhrefnus diwethaf, gyda'r hyn y mae hynny wedi ei olygu i ac ar gyfer Cymru. Rwy'n credu bod angen dechrau newydd arnom ni, a dyna'r ddadl y byddwn ni'n ei gwneud. Os edrychwch chi nid yn unig ar yr argyfwng costau byw, nid yn unig y ffordd y mae arian a phwerau wedi cael eu dwyn oddi wrthym ni yn y Senedd hon, ofn a rhaniadau rhyfeloedd diwylliant, y methiant o ran yr economi, mae'r ffaith bod dewisiadau bwriadol a wnaed yn Senedd y DU bellach yn golygu bod mwy o blant yn tyfu i fyny yn dlawd yng Nghymru na phan ddaeth y blaid hon ar draws y DU i'r Llywodraeth gyntaf, dyna'r pethau yr wyf i'n credu fydd yn gyrru pobl i'r blwch pleidleisio i wneud eu dewisiadau ar bob ymgeisydd Llafur yr ydym ni'n ei gynnig. Rwy'n falch o sefyll ar ochr Llafur Cymru a chynnig Llafur mewn etholiad ar lefel y DU. Rwy'n credu na ddylai'r un ohonom ni sy'n credu mewn gwleidyddiaeth flaengar sefyll gyda'r Torïaid. Rwy'n gwneud y rhaniad hwnnw yn eglur iawn am yr hyn nad wyf i o'i blaid a'r hyn rwy'n credu ddylai ddigwydd gydag ac ar gyfer pobl y wlad rwy'n falch o'i harwain.

Mae cwestiwn 3 [OQ61184] gan Jack Sargeant wedi cael ei dynnu'n ôl, am y rheswm gorau posibl am dynnu cwestiwn yn ôl. Rwy'n siŵr ein bod ni i gyd yn croesawu Noa Sargeant bach i'r byd hwn. Croeso, Noa.