Part of the debate – Senedd Cymru am 7:07 pm ar 4 Mehefin 2024.
Felly, rwy'n codi i gefnogi'r cynnig a gyflwynwyd gan Jane Hutt, ac yn sylfaenol, rwyf o'r farn bod y cynnig o bwysigrwydd dwys i'r DU a Chymru ccc, sef bod y Senedd hon yn credu bod cadw'r gallu i gynhyrchu dur sylfaenol yng Nghymru yn ganolog i fuddiannau economaidd Cymru a'r llwybr at sero net. Ac rwy'n pwysleisio eto, nid yn unig i Gymru, ond i'r Deyrnas Unedig. A 'gweinyddiaeth ddatganoledig', 'DA', yw sut mae Cabinet y DU yn cyfeirio at Gymru, a gallaf ond dweud mor fychan, cyfyngedig a myopig yw safbwynt y Torïaid o Gymru a'r Deyrnas Unedig os nad ydynt am weld Cymru a'r DU yn cadw ei gallu craidd i gynhyrchu dur sylfaenol yng Nghymru.
Bydd Llywodraeth Lafur y DU yn buddsoddi yn ein diwydiant dur. Bydd yn sicrhau'r pontio teg i ddur gwyrdd, sy'n cael ei ysgogi gan sgiliau cryf a gwir dalent ac uchelgais anhygoel ein gweithwyr dur yng Nghymru. Yn wir, fel y dywedwyd, mae Llafur wedi clustnodi cyfanswm o £3 biliwn o fuddsoddiad dros bum mlynedd ar draws diwydiant dur y DU os cawn ein hethol. Bydd cronfa cyfoeth cenedlaethol Llafur y DU yn buddsoddi £2.5 biliwn ar ben y £500 miliwn pitw sydd wedi'i gynllunio gan y Llywodraeth mewn dur y DU yn ystod Senedd nesaf y DU, ac mae hynny'n sylweddol. Yn wir, mae buddsoddiadau hanesyddol bellach yn cael eu gwneud gan ein cystadleuwyr gwneud dur Ewropeaidd mewn dur gwyrdd, ond mae diffyg uchelgais cronig y Llywodraeth Dorïaidd i Brydain a'i diffyg affwysol o unrhyw strategaeth hirdymor wedi siomi miloedd o weithwyr medrus. Mae hefyd wedi siomi eu teuluoedd, ac yn y pen draw bydd yn arwain, os bydd hyn yn parhau, at Deyrnas Unedig llai diogel.
Mae cyflogaeth yn y diwydiant dur wedi bod yn hanfodol bwysig i gymunedau Islwyn dros y degawdau diwethaf, ac mae wedi chwarae rhan ganolog wrth dyfu economi Cymru a chodi safonau byw. Yn wir, yn Islwyn mae Tŷ Sign, a dyna'r ystad dai fwyaf yng nghyngor bwrdeistref Caerffili, a adeiladwyd ar ddechrau'r 1960au fel pentref o dai ar gyfer gwaith dur Llanwern. Mae'n gymuned falch a chryf, a dyma lle ganwyd tri o fy mhlant a lle y codais fy nheulu, ac rwy'n gwybod yn uniongyrchol pa mor bwysig yw'r diwydiant dur i gymunedau fel fy un i. Ac yn wir, mae safle Zodiac yn hanfodol i'r sector modurol hefyd.
Ond mae Llywodraeth Cymru, ar sawl achlysur, wedi egluro wrth y Ceidwadwyr Cymreig nad yw Tata wedi gofyn am unrhyw arian yn ffurfiol ers 2019. Dros gyfnod o flynyddoedd lawer, pan fo Tata wedi gwneud cais am gyllid, boed hynny ar gyfer sgiliau, ymchwil a datblygu, neu brosiectau amgylcheddol, mae Llywodraeth Cymru wedi darparu cymorth ariannol, sy'n cyfateb i fwy na £17.5 miliwn ers 2009, ac mae'n cael ei gydnabod gan y busnes, gan yr undebau llafur dur a Llywodraeth y DU, fel mater o ffaith a synnwyr cyffredin, nad oes gan Lywodraeth Cymru yr adnoddau na'r pwerau angenrheidiol a fyddai'n caniatáu iddi ymyrryd ar y raddfa sydd ei hangen ar gyfer y cyfnod pontio angenrheidiol. Ac mae hynny'n fater sylfaenol. Mae Llywodraeth y DU wedi cynnig y pot gwerth £500 miliwn i sicrhau'r cytundeb presennol gyda Tata Steel UK, ond mae'r swm hwn yn cyfateb i ddim ond 2.2 y cant o'r gyllideb flynyddol y gall Gweinidogion Cymru ei dyrannu'n uniongyrchol. Ac ar gyfer cyd-destun, nid yw 2.2 y cant o'r gyllideb flynyddol gyfatebol ar gyfer y DU y gall Gweinidogion alw arni werth hynny; mae'n werth £11 biliwn. Y cyd-destun hwnnw yw popeth.
Felly, o ystyried y rôl uchel ond anghymesur y mae diwydiant dur Cymru yn ei chwarae yn sector ehangach y DU, deallir yn dda, heblaw am sgorio pwyntiau gwleidyddol, fod y DU yn ei chyfanrwydd yn ysgwyddo cyfrifoldeb am yr ased sofran. Dyna pam mae'r etholiad cyffredinol sydd i ddod mor hanfodol i Gymru a'r Deyrnas Unedig. A bydd Llafur yn blaenoriaethu amddiffyn ein diwydiant dur ac ni fydd y Torïaid.