Fel y soniodd David Rees gyda Phort Talbot, felly hefyd gyda Llanwern yng Nghasnewydd: mae hanes aruthrol o wneud dur sy'n atseinio heddiw, ac mae llawer o bobl yn dal i feddwl am Gasnewydd, i ryw raddau, fel tref ddur, neu ddinas, bellach.

Ar ddechrau'r 1960au, pan agorwyd Llanwern, roedd tua 13,000 o weithwyr a chontractwyr ar y safle a chrëwyd llawer iawn o gyfleusterau llety yn lleol i gartrefu'r gweithwyr hynny, ac adeiladwyd llawer o'r ystadau tai o amgylch Casnewydd o leiaf yn rhannol ar gyfer gweithwyr dur Llanwern. Roedd yn fodern iawn ac o'r radd flaenaf pan gafodd ei agor gyntaf ac yn integredig iawn, ac wrth gwrs mae wedi mynd trwy gyfres o newidiadau llym iawn ers hynny, gyda diwedd gwneud dur a chau agweddau eraill ar y gwaith yn rhannol ac ailddatblygu rhan o'r safle. Ond mae'n dal i fod yn gyflogwr mawr yn lleol yng Nghasnewydd, ac wrth gwrs yn arwyddocaol iawn ar gyfer cyflogaeth yn ardal ehangach de-ddwyrain Cymru, gan gynnwys llawer o'n cymunedau yn y Cymoedd.

Felly, mae'r syniad y bydd tua 300 o swyddi yn mynd yn Llanwern ymhen ychydig flynyddoedd, fel y cynigiwyd o dan y cynlluniau presennol, yn amlwg yn newyddion drwg iawn, iawn yng Nghasnewydd a'r ardal ehangach. Mae gennym ni ran, y rhai ohonom ni sy'n wleidyddion lleol, i sicrhau bod Llanwern yn cael ei ystyried yn y darlun dur cyffredinol hwnnw yng Nghymru, oherwydd yn ddealladwy, wrth gwrs, mae yna ganolbwyntio enfawr ar Bort Talbot oherwydd nifer y swyddi yno, y capasiti yno, ac wrth gwrs sut mae Port Talbot wedi ei integreiddio â'r gweithfeydd dur eraill yng Nghymru, ond mae Llanwern, fel y dywedais, yn arwyddocaol iawn fel cyflogwr hefyd, ac fel gyda'r gweithfeydd dur eraill, nid yw'n ymwneud â'r rhai sy'n cael eu cyflogi'n uniongyrchol yno yn unig; mae'r contractwyr, y gwariant yn yr economi leol, y cyflenwyr, yr holl faterion ehangach hynny. Ac mae oedran cyfartalog y gweithlu yn Llanwern yn llawer iau nag y mae pobl yn ei feddwl, yn y 30au cynnar, ac mae gennym ni gryn nifer o brentisiaid sydd wir eisiau dyfodol yn y diwydiant.

Pan fyddwch chi'n siarad â phobl—dim ond i adleisio eto beth mae David Rees ac eraill wedi'i ddweud—maen nhw wir yn dweud eu bod wedi'u syfrdanu gan agwedd Llywodraeth bresennol y DU wrth beidio â sylweddoli pwysigrwydd sylfaenol y diwydiant dur, o ran amddiffyn, er enghraifft, yn yr hyn rydym ni'n ei wybod sy'n fyd mor beryglus ac ansicr ar hyn o bryd; y pwysigrwydd ar gyfer seilwaith, yr ydym ni yn daer ei angen; ar gyfer ynni adnewyddadwy, gyda'i arwyddocâd ar gyfer y dyfodol; ar gyfer adeiladu ac ar gyfer gweithgynhyrchu. Mae pobl yn synnu'n fawr nad yw'n ymddangos bod digon o werthfawrogiad yn Llywodraeth y DU o bwysigrwydd strategol a sylfaenol ein diwydiant dur. Felly, wrth gwrs, yr hyn yr ydym ni'n gobeithio amdano yn y mudiad Llafur, gan weithio gyda'n cydweithwyr yn yr undebau llafur a'r gweithlu, yw y bydd gennym ni'r Llywodraeth Lafur newydd honno yn y DU yn fuan, gyda'r £3 biliwn hwnnw ar y bwrdd i'w ddefnyddio, gyda dull newydd iawn, agwedd wahanol iawn at bwysigrwydd gwneud dur a phwysigrwydd ein cymunedau dur.

Ac mae'n rhaid i mi ddweud, pan oeddwn yn y digwyddiad yn y Fenni, siaradodd Keir Starmer yn gryf iawn, iawn ac yn angerddol iawn am y diwydiant dur a'r angen i ddiogelu'r swyddi hynny, yr angen i symud y diwydiant hwnnw ymlaen. Roedd ymrwymiad cryf iawn ac ymdeimlad cryf iawn o flaenoriaethu, ac roedd yn un o'r materion a bwysleisiodd yn fawr y tro hwnnw, ac rwy'n credu bod hynny'n argoeli'n dda i'r bartneriaeth y gallwn ni ei chael rhwng Llywodraeth Lafur yng Nghymru a Llywodraeth Lafur newydd yn y DU.

Mae'r undebau wedi gwneud llawer o waith gyda Syndex. Mae llawer iawn o fanylion. Mae yno ar y bwrdd i'w ddefnyddio. Oes, mae penderfyniadau wedi eu gwneud, ond mae amseru'r etholiad bellach wedi newid hyn, fel y mae eraill wedi sôn. Mae'n llawer cynt nag yr oedd bron pawb yn ei ddisgwyl, ac mae hynny'n rhoi cyfleoedd newydd i ni. Y cwestiwn yw: a fydd Tata, hyd yn oed mor hwyr â hyn yn y dydd, yn manteisio ar y cyfleoedd hynny i ddeall gwahaniaeth dyddiad yr etholiad hwn ac ymrwymiad Llywodraeth Lafur newydd yn y DU? Nid yw'n rhy hwyr. Gobeithio y bydd synnwyr yn ennill y dydd.