Rydym yn cydnabod, Llywydd, fod ymchwil a datblygu yn mynd rhagddo i archwilio sut y gall dur o ffwrneisi arc drydan gynhyrchu ystod ehangach o gynhyrchion, ond mae sectorau allweddol yn y DU—modurol a phecynnu, er enghraifft—dal angen cynhyrchion sydd wedi'u gwneud o ddur crai. Mae Tata yn gorfod mewnforio'r slab a'r swbstrad coiliau rholio poeth sydd eu hangen yn ystod y cyfnod pontio ar gyfer y busnesau y mae'n eu cyflenwi.

Fel y gŵyr yr Aelodau, cyhoeddodd Tata Steel ar 25 Ebrill ei benderfyniad i wrthod y cynnig a gyflwynwyd gan sawl undeb. Doedd arnom ni ddim eisiau gweld y penderfyniad hwn. Bydd nawr yn mynd ymlaen i gau ffwrnais chwyth 5 ym mis Mehefin a ffwrnais chwyth 4 ym mis Medi, ynghyd â dirwyn gwaith trwm Port Talbot i ben. Bydd y llinell brosesu anelio barhaus yn cau ym mis Mawrth 2025. Credwn fod cynllun gwell ar gael. Pe bai Tata wedi derbyn yr argymhellion yn yr adroddiad gan yr undebau a gomisiynwyd gan bwyllgor dur y DU, byddai hyn wedi golygu cyfnod pontio hirach, arafach a thecach. Mae'n rhwystredig iawn na chyrhaeddwyd cytundeb yn gynharach yn y trafodaethau rhwng Tata Steel a Llywodraeth y DU. Gallai cytundeb cynharach hefyd fod wedi arwain at drawsnewidiad hirach a thecach. Mae hefyd yn siomedig bod Llywodraeth Cymru wedi'i heithrio o drafodaethau, gan ein gadael yn y niwl braidd ar agweddau sy'n ymwneud â chymhwysedd datganoledig.

Ers misoedd lawer bellach, mae gweithwyr dur a'u teuluoedd, busnesau a chymunedau wedi bod yn paratoi am y swyddi a fyddai'n cael eu colli o ganlyniad i drosglwyddo cynnar i gynhyrchu dur arc drydan ym Mhort Talbot. Mae lefel y swyddi rydym yn wynebu eu colli yn ofnadwy. Mae Tata Steel wedi cyhoeddi y bydd disgwyl i hyd at 2,800 o swyddi gael eu colli fel rhan o'i gynllun pontio, ac y cai tua 2,500 o'r rhain eu heffeithio bob yn dipyn dros y 18 mis nesaf, gyda'r disgwyl y bydd y gyfran gyntaf o swyddi'n cael eu colli ym mis Medi nawr. Mae'r cwmni'n disgwyl y cai 300 o swyddi pellach eu colli ymhen tua thair blynedd ar safle Llanwern. Ni wyddir yn iawn faint yn union o swyddi a fydd yn cael eu colli, gan gynnwys y rhai yn yr economi ehangach, ond gallai fod hyd at 9,500.

Er mwyn sicrhau cefnogaeth ar unwaith i'r rhai yr effeithir arnyn nhw, rydym yn gweithio gyda bwrdd pontio Tata i'w gwneud yn ymwybodol o'r holl gefnogaeth sydd ar gael i'r gweithlu fel y gallan nhw elwa ar hynny nawr. Rydw i, ac eraill ar y bwrdd pontio, wedi ei gwneud hi'n glir fod arnom ni eisiau iddo fod mor hawdd â phosibl i bobl gael y cymorth sydd ei angen arnyn nhw ac i hynny ddigwydd yn gyflym. Mae porth gwybodaeth cynhwysfawr wedi ei sefydlu ar wefan Castell-nedd Port Talbot. Mae hyn yn rhoi gwybodaeth am yr holl gymorth sydd ar gael i bobl a busnesau a byddwn yn gofyn i'r Aelodau am eich help i'w hyrwyddo i'ch etholwyr.

Mae'r bwrdd pontio wedi cytuno ar bum maes eang ar gyfer cefnogaeth. Mae'r rhain yn cynnwys paru swyddi, sgiliau a chyflogadwyedd, sefydlu cronfa bontio'r gadwyn gyflenwi, sefydlu cronfa twf busnes a dechrau busnes, cymorth ar gyfer iechyd meddwl a lles, a phrosiectau adfywio a fydd yn helpu i sicrhau dyfodol i'r economi ym Mhort Talbot. Mae gan Lywodraeth Cymru raglenni eisoes ar waith i gynorthwyo gweithwyr sydd wedi cael eu diswyddo i ddychwelyd i'r gwaith. Gall ein rhaglenni cyflogadwyedd a sgiliau ReAct+ a Cymunedau am Waith a Mwy ddarparu cymorth hyfforddiant a mentora i'r rhai sy'n dymuno aros yn y farchnad lafur. Mae Busnes Cymru yn darparu cymorth i unigolion sy'n wynebu colli eu swyddi os ydyn nhw'n dymuno ystyried dechrau eu busnes eu hunain, yn ogystal â chael gafael ar gyllid busnes.

Ochr yn ochr â blaenoriaeth cymorth brys i weithwyr, rhaid i ni edrych ar y cyfleoedd i ddatblygu economïau lleol a chyflogaeth gynaliadwy, yn enwedig ym Mhort Talbot a'r ardal gyfagos. Mae angen i ni gadw cynifer o weithwyr Tata ag y gallwn ni. Mae'r rhain yn weithwyr medrus iawn, ac mae angen eu doniau a'u hymrwymiad i aros yng Nghymru. Mae'r bwrdd pontio wedi comisiynu cynllun gweithredu economaidd lleol sy'n nodi cynigion a allai, o bosibl, gyfyngu ar yr effeithiau tymor byr a darparu ar gyfer dyfodol cadarnhaol i'r rhanbarth yn y tymor hwy. Bydd y bwrdd pontio yn defnyddio'r cynllun gweithredu fel canllaw wrth ystyried dyrannu cyllid.

Mae llawer o'r cyfleoedd economaidd yn y dyfodol yn gysylltiedig â'n hymdrech ehangach i bontio i sero net yn ne Cymru. Mae gan y porthladd rhydd Celtaidd bwyslais clir iawn ar weithgynhyrchu a seilwaith porthladdoedd i gefnogi ffermydd gwynt arnofiol ar y môr Celtaidd, gan adeiladu ar eu cysylltiadau â dau borthladd dwfn. Mae'r porthladd Celtaidd hefyd wedi nodi cyfleoedd penodol ar gyfer ynni glân sy'n gysylltiedig â hydrogen, tanwydd cynaliadwy, dal a storio carbon, dur glanach a logisteg carbon isel. O safbwynt gweithgynhyrchu a'r gadwyn gyflenwi, mae cyfleoedd i gwmnïau yng Nghymru mewn meysydd fel datblygu gwynt arnofiol a sefydlog ar y môr, gan wneud ein stoc dai yn fwy ynni-effeithlon trwy'r rhaglen ôl-osod er mwyn optimeiddio, adeiladu ein gallu i bweru cerbydau yn y dyfodol trwy seilwaith gwefru cerbydau trydan, a gweithgynhyrchu cydrannau ar gyfer cerbydau trydan. Rydym yn adeiladu mapiau cadwyni cyflenwi i helpu cwmnïau sy'n gwneud cais am drwyddedau gwynt ar y môr i allu dod o hyd i gadwyn gyflenwi yng Nghymru.

Bydd cynnydd sylweddol yn yr ynni adnewyddadwy a gynhyrchir i ateb y galw cynyddol yn gofyn am seilwaith rhwydwaith trosglwyddo trydan newydd. Mae dadansoddiad o'n hadroddiad 'Gridiau Ynni'r Dyfodol i Gymru' yn dangos y gallai ein galw am drydan dreblu bron iawn erbyn 2050. Bydd hyn yn dod â chyfleoedd sylweddol i'r gadwyn gyflenwi. Trwy'r gwaith a wnaed gan glwstwr diwydiannol de Cymru, sydd bellach yn cael ei ddatblygu gyda Diwydiant Sero Net Cymru, mae gweledigaeth o ran sut y gellir datgarboneiddio diwydiant ledled de Cymru. Mae datblygu ffyrdd posib o ddal a storio carbon yn edrych ar fuddsoddiadau sylweddol ar gyfer eu camau nesaf. Gallai'r rhain fod yn hanfodol wrth alluogi datgarboneiddio asedau diwydiannol a chyflymu datrysiadau datgarboneiddio ar draws de Cymru, gan gynnwys cyflenwi hydrogen.

Yn ddiweddar, dyfarnwyd mwy na £13 miliwn i Celsa o'r gronfa trawsnewid ynni diwydiannol ar gyfer ffwrnais newydd gyda'r holl seilwaith ar y safle i weithredu gyda hyd at 100 y cant o danwydd hydrogen. Bydd y prosiect yn gam sylweddol yn llwybr datgarboneiddio Celsa. Rwy'n croesawu penderfyniad Llywodraeth y DU i gynnwys Associated British Ports Port Talbot ar y rhestr fer am gyfran o'i chynllun gweithgynhyrchu a seilwaith ffermydd gwynt arnofiol ar y môr gwerth £160 miliwn. Fodd bynnag, cydnabyddir ledled y sector bod angen mwy nag un porthladd ar y môr Celtaidd i ddarparu ateb integredig i sicrhau'r buddion economaidd mwyaf posibl i'r DU, ac felly, rwy'n awyddus i archwilio cyllid ychwanegol gan Lywodraeth y DU ar gyfer porthladd Penfro.

Llywydd, mae colli swyddi oherwydd cyflymder y trawsnewid o wneud dur mewn ffwrneisi chwyth yn dorcalonnus. Rwyf wedi ymrwymo i wneud popeth o fewn ein gallu i gefnogi gweithwyr sy'n wynebu colli swyddi, eu teuluoedd a'r gymuned ehangach. Mae colli'r gallu y mae technoleg ffwrneisi chwyth yn ei ddarparu yn bryder enfawr i'r economi, ac rwy'n annog Tata Steel i ystyried dewisiadau nawr yng ngoleuni'r penderfyniad i gynnal etholiad cyffredinol cynnar a'r posibilrwydd gwych iawn y bydd Llywodraeth Lafur. Gall colli swyddi yn yr economi ehangach hefyd fod yn ddinistriol, ac rwyf wedi ymrwymo i weithio gyda'n partneriaid, gan gynnwys Llywodraeth y DU yn y dyfodol, i nodi a chefnogi cyfleoedd yn y dyfodol mewn marchnadoedd newydd.