5. Pa gyngor cyfreithiol y mae'r Cwnsler Cyffredinol wedi'i roi i Lywodraeth Cymru ar absenoldeb y diffiniad o ddyn ym Mil Senedd Cymru (Rhestrau Ymgeiswyr Etholiadol)? OQ61127

Nid yw'r Bil yn defnyddio'r gair 'dyn'. Mae rheolau'r cwota yn ymdrin â chyfran a lleoliad menywod ar restrau'r ymgeiswyr i fod yn Aelodau yn y Senedd. Nid yw'r Bil yn ymwneud â diffinio beth yw menyw, na diffinio beth yw dyn.

Felly, mae'r Bil sy'n cael ei gynnig yn nodi y bydd yn rhaid i o leiaf hanner yr ymgeiswyr ar restr etholiadol fod yn fenywod, ond fel eglurodd y Trefnydd, Jane Hutt, nid yw'r Bil hwn yn cynnwys diffiniad o 'fenyw', gan nad yw'r Bil yn ymwneud â diffinio beth yw menyw. Nid yw'n ymddangos ei fod yn ceisio diffinio beth yw dyn ychwaith heblaw am fod i'r gwrthwyneb i fenyw nas diffinnir. Efallai fod hynny'n newyddion da gan mai'r peth olaf yr wyf i'n dymuno ei glywed yw diffiniad clogyrnaidd, afresymol, wedi ei wleidyddoli o ddyn. Y broblem yw, yn wahanol i ddeddfwriaeth arall sy'n defnyddio cwotâu rhywedd, nid oes angen diffiniad, oherwydd wrth gyfeirio at fenywod, yr ystyr yw rhyw biolegol, yn hytrach na rhywedd hunan-adnabod. Mae gwledydd eraill wedi dirymu heriau cyfreithiol oherwydd y ffaith hon. Rhywbeth biolegol yn hytrach nag emosiynol yw hwn iddyn nhw. Pam ydym ni'n wahanol? Mae Cymru yn ei rhoi ei hun yn agored i heriau cyfreithiol diangen os bydd ymgeiswyr yn nodi eu rhywedd yn anghywir ar restrau etholiadol. Felly, a fyddai'r Cwnsler Cyffredinol yn cytuno â mi bod yr amwysedd hwn yn rhoi system etholiadol Cymru yn agored i gamdriniaeth, a allai arwain at ddiffyg ymddiriedaeth cynyddol gan y cyhoedd, ac felly sut bydd heriau cyfreithiol i ganlyniadau etholiadau ar sail datganiadau ffug a wnaeth ymgeiswyr yn cael eu trin a'u lliniaru?

Diolch i chi am y cwestiwn o fwriad da. Nid wyf i'n siŵr beth yw tarddiad eich dryswch chi nac ym mha le y mae'r amwysedd honedig yn codi. Fel dywedais i, bwriad y Bil hwn yw gweithio tuag at Senedd sy'n fwy effeithiol a sicrhau cydbwysedd rhywedd gwell. Mae'r Bil yn nodi rheolau o ran cyfran a lleoliad menywod ar restrau pleidiau, sef y mwyafrif nad yw'n cael ei gynrychioli yn ddigonol yn y Senedd hon, fel gwyddoch chi'n amlwg oherwydd cynrychiolaeth annigonol menywod yng ngrŵp y Blaid Geidwadol.

Mae cwotâu rhywedd yn fecanwaith prif ffrwd; maen nhw'n cael eu defnyddio mewn llawer o wledydd yn fyd-eang i atgyfnerthu sefydliadau democrataidd. Mae gan dros 130 o wledydd, mwy na hanner o wledydd y byd, gwotâu rhywedd o ryw fath. Fe gaiff y rheolau eu cynllunio i gydweddu â'r system etholiadol a gynigiwyd ym Mil Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau) a'r rheolau presennol o ran enwebiadau sy'n golygu ymgeiswyr yn nodi gwybodaeth bersonol yn fanwl gywir. Mater i ymgeiswyr a phleidiau fydd sicrhau bod y datganiadau a wnân nhw ochr yn ochr â chywirdeb gwybodaeth bersonol arall sy'n ofynnol yn rhan o'r broses enwebiadau yn gywir. Ond, efallai dim ond er mwyn ailadrodd eto, mae rheolau'r cwotâu yn ymdrin â chyfran a lleoliad menywod ar restrau yn unig, nid yw'r Bil yn defnyddio'r gair 'dyn', ac felly nid oes angen unrhyw ddiffiniad o hwnnw. Nid yw'r Bil yn ymwneud â chydnabod rhywedd.