5. Pa ystyriaeth y mae Llywodraeth Cymru wedi'i rhoi i gyflwyno cymorth hyfforddiant mewn swydd fel rhan o gynigion yn y dyfodol ar gyfer ei rhaglenni cyflogadwyedd a sgiliau, gan gynnwys ReAct Plws a Cymunedau am Waith a Mwy? OQ61179

Diolch am y cwestiwn. Mae ein rhaglenni cyflogadwyedd yn parhau i ddarparu cymorth wrth i swyddogion weithio drwy'r dystiolaeth a fydd yn llywio ein cynigion ar gyfer y dyfodol. Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi, Ynni a'r Gymraeg yn bwriadu gwneud datganiad yn yr hydref ynglŷn â'r model gweithredu sengl newydd ar gyfer rhaglenni cyflogadwyedd a ariennir gan Lywodraeth Cymru.

Mae hynny'n ddefnyddiol iawn, i wybod am y datganiad yna. Rwyf wedi gweithio'n agos gydag Engage to Change, sy'n cael ei arwain gan Anabledd Dysgu Cymru ac sydd wedi'i leoli ym Mhrifysgol Caerdydd, a'r hyn maen nhw'n ei wneud yw darparu cynllun hyfforddi swyddi i bobl ag anghenion dysgu ychwanegol, yn enwedig awtistiaeth, i ddod o hyd i leoliadau gwaith a mathau eraill o gyflogaeth. Nid yw rhai mathau o interniaethau â chymorth y tu allan i'r rhaglen honno, fel Twf Swyddi Cymru+ a chymorth swydd mewn addysg bellach, bob amser yn addas ar gyfer pobl ag anableddau dysgu difrifol iawn a mathau o awtistiaeth. Mae Engage to Change wedi llenwi'r bwlch hwnnw, ac maen nhw wedi profi bod gan gefnogaeth hyfforddi swyddi i'r bobl hynny gyfradd gyflogaeth prosiect o 41 y cant yng Nghymru, o'i gymharu â'r ffigur cyflogaeth o 4.8 y cant ar gyfer pobl debyg yn Lloegr. Felly, mae'n brosiect llwyddiannus iawn. 

Mae hefyd yn fater o gydraddoldeb. Dylai Llywodraeth Cymru sicrhau bod pawb yn cael cyfleoedd hyfforddi swydd. Felly, a yw'r Prif Weinidog yn cytuno y dylai cymorth hyfforddi swydd ReAct Plws a Chymunedau am Waith a Mwy fod ar gael i'r rhai na allent gael swydd hebddo, yn enwedig y rhai a oedd yn rhan o'r prosiect Engage to Change?  

Rwy'n credu bod y ffordd y mynegodd yr Aelod y cwestiwn yn arbennig o fedrus—'i'r bobl hynny na allent gael gwaith hebddo'—a dyna'r her o ran ein dealltwriaeth y bydd rhai pobl nad oes angen cymorth hyfforddi swydd arnynt. Mae'r Adran Gwaith a Phensiynau wedi sôn am gymorth hyfforddi swydd fel rhan o'u rhaglen dychwelyd i'r gwaith. Ac rydym yn gwybod, a bydd yr Aelod yn gwybod—rwyf wedi ymweld â phobl ar y rhaglen Engage to Change gydag ef—ei fod, mewn gwirionedd, i'r grŵp penodol hwn o bobl ag anghenion ychwanegol, yn gwneud gwahaniaeth sylweddol, ac mae'r ffaith y tynnodd yr Aelod sylw ato eisoes yn rhan o'r dull gweithredu yn Twf Swyddi Cymru+.   

Felly, yr hyn y byddwn ni'n ei wneud yw archwilio'r dystiolaeth ehangach ar gyfer un model gweithredu i ddeall y rôl y mae hyfforddi swydd yn ei chwarae, a lle y gall fod o'r budd mwyaf. Ac rwy'n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi, Ynni a'r Gymraeg, yn benodol, yn ystyried yr adroddiad 'Symud o Addysg i Gyflogaeth', y mae Dr David efallai yn ymwybodol ohono, sy'n cyfeirio at hyfforddi swydd a'r cymorth posibl y mae'n ei ddarparu fel un o'i argymhellion allweddol. Felly, rydym yn gweithio drwy hynny o ddifrif i sicrhau pan fydd datganiad yn yr hydref, y gallwn nodi pa rôl y mae'n ei chwarae a ble y dylai fod, ac, ar yr un pryd, ceisio sicrhau nad oes gennym ddull gwrthgyferbyniol â'r gwaith y mae'r Adran Gwaith a Phensiynau ei hun yn ei wneud. 

Prif Weinidog, er bod cymorth hyfforddi swydd yn bwysig wrth sicrhau y gall rhaglenni cyflogadwyedd a sgiliau helpu i gadw gweithwyr, i ateb y galw yn y farchnad swyddi, gyda'r newid arfaethedig ym Mhort Talbot y diweddaraf mewn llinell hir o golli swyddi trwm yn y diwydiant ar draws fy rhanbarth i, rhaid i ni sicrhau mai'r sgiliau hynny yw'r sail ar gyfer dod â sectorau newydd i'r rhanbarth, fel cynhyrchu ynni gwyrdd. Prif Weinidog, sut ydych chi'n sicrhau bod rhaglenni Llywodraeth Cymru yn addasu i ofynion sgiliau yn y dyfodol?

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn. Rwy'n credu ei fod wedi gofyn cwestiwn gwahanol i'r un a ofynnwyd gan Hefin David am rôl hyfforddi swydd a lle mae'n arbennig o briodol. Rwy'n credu y bydd gan lawer o'r gweithwyr yn Tata a'r cyffiniau, a gyflogir yn uniongyrchol gan Tata yn sicr, her wahanol, ac efallai na fydd llawer o'r gweithwyr hynny sydd yno ers amser wedi cael cyfweliad ers tro byd. Bydd ganddynt angen gwahanol i weithwyr mwy diweddar a allant fod yn derbyn cynigion rhagweithiol, yn enwedig y gweithlu medrus, os gwelwn raddfa'r diswyddo yn mynd yn ei flaen sy'n cael ei drafod.

Bydd angen i ni weld o hyd sut rydym hefyd yn dilysu'r sgiliau y mae pobl wedi'u cael. Efallai na fydd ganddynt gymwysterau a gydnabyddir yn allanol ar gyfer y swydd y maent yn ei gwneud. Felly, mae yna ystod o wahanol fesurau i weithio drwyddynt os gwelwn y lefelau dychrynllyd o golli swyddi a gynigir. Fodd bynnag, bydd llawer mwy o effaith yng ngweithlu'r contractwyr a'r economi ehangach sy'n dibynnu ar bŵer gwario gweithlu Tata. Dyna lle gallwn gael effaith llawer mwy sylweddol.

Bydd hynny'n llawer anoddach i'w nodi ar y dechrau, ond mae hynny'n rhan o'r gwaith yr ydym eisiau ei wneud, a dyna pam y mae Ysgrifennydd yr economi wedi ysgrifennu at Ysgrifennydd Gwladol Cymru, ynghylch y ffordd y mae'r bwrdd pontio'n gweithredu, i sicrhau ei fod yn fwy ystwyth ac yn canolbwyntio ar yr hyn y gallai'r bwrdd pontio ei wneud, a'r hyn y mae angen i wahanol asiantaethau ymarferol ei wneud, er mwyn darparu lefel y gefnogaeth, ond hefyd cyflymder y gefnogaeth fydd ei hangen. Mae yna ddarn ymarferol iawn o waith i'w wneud gan Lywodraeth Cymru, gan bartneriaid mewn llywodraeth leol, ond hefyd gyda gwahanol rannau o Lywodraeth y DU hefyd, ac yna gallem wneud rhywbeth a allai fod yn fwy effeithiol na'r hyn a allai ddigwydd fel arall, os bydd y ffordd bresennol o weithio'r bwrdd pontio yn parhau i ddatblygu.

Gan adeiladu ar yr agenda sgiliau a chyflogadwyedd honno, ac, i raddau, ar yr hyn y mae Altaf Hussain newydd ei ofyn, mae un o'r trafferthion yr ydym yn ei weld yn Tata yn profi mewn gwirionedd pam y mae angen i ni fod ar ben ein strategaeth sgiliau. Mae'r ansicrwydd sydd wedi ei brofi yn ardal Port Talbot a'r rhanbarth ehangach wedi golygu bod nifer o weithwyr wedi dechrau gadael Tata i weithio mewn mannau eraill, weithiau y tu allan i Gymru. Rydym yn gwybod am nifer o bobl sydd wedi mynd i weithio yn Hinkley Point, felly mynd â sgiliau hanfodol gyda nhw, sgiliau y gwyddom y byddant yn hanfodol bwysig i ddyfodol economi Cymru. Felly, byddai gennyf ddiddordeb mewn gwybod pa asesiad y mae'r Llywodraeth wedi'i wneud o'r effaith y gallai hyn i gyd ei chael ar economi ehangach Cymru a chyflawni'r uchelgeisiau sydd gennym ynghylch sero net ac uchelgeisiau eraill.

Wel, mae hyn yn tynnu sylw at y rhwystredigaeth sydd gen i ac Ysgrifennydd yr economi am y diffyg gwybodaeth am y gweithlu presennol, sy'n debygol o gael gwybod y bydd eu swyddi'n cael eu dadleoli, ond yn benodol, gweithlu'r contractwyr hefyd. Nawr, mae'r wybodaeth honno ar gael i'r cwmni, ac mae rhannu hynny gyda ni yn hynod bwysig i ni allu asesu effaith hynny'n iawn. Mae gennym asesiadau eang o'r ddealltwriaeth o effaith swydd gweithiwr dur, ei bŵer gwario, nifer y swyddi eraill yn yr economi leol sy'n dibynnu arno. Rydym yn gwybod bod yna weithlu medrus y bydd cyflogwyr eraill â diddordeb yn y gweithwyr medrus iawn. Yr hyn na allwn ei weld gyda'r manylder yr ydym ei eisiau yw nifer y bobl hynny yr effeithir arnynt o bosib a sut rydym yn darparu cynnig iddynt i aros yn yr economi yng Nghymru. Mae Hinkley a phrosiectau eraill yn ddeniadol, maen nhw'n talu'n dda ac nid ydyn nhw'n bell iawn oddi wrthym. Y perygl fydd os bydd y bobl hynny'n symud yn barhaol ac yn cael eu dadleoli, mae hynny, o bosibl yn golled barhaol i economi Cymru, yn ogystal â'r effaith ehangach ar y gymuned. Mae'n gwbl gyson â'r achos rydym wedi'i wneud nid yn unig i'r cwmni, ond i Lywodraeth y DU, am y ffordd y mae'r dull gweithredu presennol yn cael ei redeg ac, o bosibl, effaith sylweddol a chenedlaethol os na allwn gael hyn yn iawn ar gyfer talp sylweddol o'r bobl sy'n byw yn ne Cymru.