Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i Mabon ap Gwynfor, John Griffiths ac Altaf Hussain am gyflwyno’r ddadl Aelodau hon heddiw, ac am y pwyntiau a wnaed am dybaco a nicotin. Bydd yr Aelodau’n cofio’r datganiad a wnaeth Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gofal Cymdeithasol ychydig dros bythefnos yn ôl, lle nododd y mesurau ym Mil Tybaco a Fêps y DU a fydd yn berthnasol i Gymru.

Cyn imi droi at y Bil, rwyf am ailadrodd rhai o’r ffeithiau syfrdanol am ysmygu. Cododd Mabon hynny yn ei ddatganiad agoriadol, a chredaf ei bod bob amser yn bwysig cofio’r ffeithiau llwm hynny. Dylem eu cofio bob amser. Ysmygu yw prif achos niwed a marwolaethau y gellir eu hosgoi yng Nghymru o hyd. Mae ysmygu yn niweidio bron i bob organ o'r corff, ac yn unigryw, mae'n niweidio nid yn unig yr ysmygwr, ond y bobl o'u cwmpas. Mae’n cael effaith ddinistriol ar ein hiechyd, ni waeth beth fo'n hoedran, ac rwy’n falch fod Altaf wedi gallu sôn am shisha yn ei gyfraniad.

Mae’r Bil yn parhau i wneud ei ffordd drwy Senedd y DU, a rhoddodd Prif Swyddog Meddygol Cymru dystiolaeth yn ystod y Cyfnod Pwyllgor am bwysigrwydd y cynigion i Gymru. Mae'n darparu cyfle unigryw i gymryd camau pendant i ryddhau cenhedlaeth rhag caethiwed i nicotin a thybaco. Mae’r Bil hefyd yn cynnwys darpariaethau i gryfhau’r system orfodi drwy gyflwyno dirwyon yn y fan a'r lle am werthu tybaco a chynhyrchion fêps i rai dan oed yng Nghymru a Lloegr, a fydd yn galluogi swyddogion safonau masnach i weithredu'n fwy cyflym pan fo angen.

Rwy'n bendant nad y mesurau yn y Bil yw'r unig gamau y mae angen inni eu cymryd yn ein brwydr barhaus i ddiogelu iechyd y cyhoedd. Fel y trafodwyd heddiw, mae darpariaethau yn Neddf Iechyd y Cyhoedd (Cymru) 2017 sydd wedi dod i rym. Enillwyd y darpariaethau hyn drwy waith caled ac maent yn rhoi arfau pwysig i ni eu defnyddio. Ond mae'n bwysig cydnabod ein bod wedi gwneud cynnydd ar ddod â darpariaethau eraill yn y Ddeddf bellgyrhaeddol hon i rym, megis diogelu pobl ifanc rhag tyllu cosmetig amhriodol, asesiadau o anghenion fferyllol a darparu strategaethau toiledau lleol. Fel rhan o'n hymdrechion i ddadnormaleiddio ysmygu, gwnaethom dir ysgolion, meysydd chwarae a thir ysbytai yn ddi-fwg yn 2021, ac rydym yn datblygu rheoliadau ar hyn o bryd i leihau anghydraddoldebau iechyd yng Nghymru drwy wreiddio'r defnydd o asesiadau o'r effaith ar iechyd.

Ceir rhannau eraill o'r Ddeddf lle mae pwerau ar gael i gryfhau ein dull o weithredu ar dybaco a fêps, yn enwedig cyflwyno cofrestr o fanwerthwyr, sydd eto i ddod i rym. Fel y gwyddom, mae'r diwydiant hwn yn symud yn gyflym. Rydym wedi parhau i adolygu’r polisi hwn ac rydym yn trafod yn rheolaidd gyda rhanddeiliaid yr hyn sydd ei angen arnynt. Rydym wedi darparu cyllid i Safonau Masnach Cymru i weithredu camau gorfodi ar fêps anghyfreithlon, wedi hyfforddi swyddogion ac wedi codi ymwybyddiaeth o effaith cynhyrchion anghyfreithlon ar ein cymunedau. Ond mae cyflwyno Bil Tybaco a Fêps y DU yn newid y dirwedd yr ydym yn gweithio ynddi.

Bydd angen inni ystyried hefyd—[Torri ar draws.] Iawn.