1. A wnaiff yr Ysgrifennydd Cabinet ddatganiad am y materion sydd wedi dod i'r amlwg yng Ngharchar Parc EF? TQ1083

Diolch. Rwy'n cydymdeimlo'n ddiffuant â phawb sydd wedi'u heffeithio gan y marwolaethau diweddar yng ngharchar EF y Parc. Mae rhedeg carchardai yn fater a gedwir yn ôl, ond mae Llywodraeth Cymru yn cysylltu â Llywodraeth y DU a phartneriaid eraill i sicrhau bod camau'n cael eu cymryd yn dilyn y marwolaethau. Fel gyda phob marwolaeth yn y ddalfa, bydd yr Ombwdsmon Carchardai a Phrofiannaeth yn ymchwilio.

Diolch am yr ateb, Cabinet Secretary.

Ac wrth gwrs, mae'n dda clywed bod cysylltu'n digwydd, ond pa sgyrsiau uniongyrchol y mae Llywodraeth Cymru yn eu cael gyda swyddogion G4S yng ngharchar EF y Parc? Mae'r straeon sy'n dod o garchar EF y Parc yn peri pryder mawr: dwy farwolaeth o fewn oriau i'w gilydd, a'r rheini yw'r wythfed a'r nawfed farwolaeth mewn cyfnod o ddau fis, yn ogystal â honiadau o ddefnyddio cyffuriau'n agored, esgeuluso iechyd carcharorion—gallwn fynd ymlaen. A fyddai hi hefyd yn cefnogi galwadau ei chyd-Aelod Beth Winter y dylid dod â charchar EF y Parc yn ôl o dan reolaeth y Llywodraeth yn y pen draw, ac a fyddai hi hefyd yn cytuno y byddai'r cam hirddisgwyliedig i ddatganoli cyfiawnder yn ein helpu ni i fynd i'r afael â'r sefyllfa ein hunain?

Diolch. Fel y dywedais, mae gennym y dull partneriaeth wrth symud ymlaen. Er bod cynnal carchardai yn fater a gedwir yn ôl wrth gwrs, mae iechyd carcharorion yma yng Nghymru wedi'i ddatganoli i Lywodraeth Cymru. Rwyf eisoes wedi cyfarfod â Gweinidog Llywodraeth y DU dros Garchardai, Parôl a'r Gwasanaeth Prawf, Edward Argar, fis diwethaf. Rwyf wedi ysgrifennu ato yr wythnos hon hefyd. Fel y sonioch chi, mae dwy farwolaeth arall wedi bod y mis hwn. Rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn ein bod yn cydnabod nad ydym yn gwybod beth yw achos marwolaeth yr unigolion. Mae hwnnw'n fater i'r crwner yn amlwg, ac mae'r Ombwdsmon Carchardai a Phrofiannaeth yn edrych ar y rhain a bydd yn cyhoeddi adroddiadau maes o law, ond wrth gwrs, cadarnhaodd yr heddlu ym mis Mawrth eu bod yn credu bod rhai o'r marwolaethau'n gysylltiedig â chamddefnyddio sylweddau.

Clywais yr alwad gan Beth Winter yn Senedd y DU, ddoe rwy'n credu, y dylai'r Weinyddiaeth Gyfiawnder redeg y carchar yn lle G4S. Ar hyn o bryd, yr hyn sy'n bwysig iawn yw ein bod i gyd yn dod at ein gilydd i gydweithio i sicrhau diogelwch carcharorion a staff yng ngharchar EF y Parc, ond mae hynny'n sicr yn rhywbeth y byddaf yn siarad â'r Gweinidog yn Llywodraeth y DU yn ei gylch, ac fel y gwyddoch, mae'r Llywodraeth yn cefnogi datganoli cyfiawnder.

Sarah Murphy.

Diolch, Lywydd, am ganiatáu’r cwestiwn amserol hwn heddiw. Fel yr Aelod dros Ben-y-bont ar Ogwr, rwy'n amlwg yn cael llawer o etholwyr yn cysylltu â mi, ac rwyf hefyd eisiau cyfeirio at Chris Elmore, AS Ogwr, a ofynnodd gwestiwn brys yn San Steffan yr wythnos hon hefyd. Rwy'n cydymdeimlo, wrth gwrs, â'r carcharorion nad ydynt bellach gyda ni a chyda'u teuluoedd. Mae pob marwolaeth yn drasiedi, ni waeth beth fo'r amgylchiadau, a hoffwn ddiolch hefyd i Heather Whitehead, llywodraethwr carchar y Parc, am ymgysylltu â mi dros y misoedd diwethaf wrth i nifer y marwolaethau gynyddu.

Cyfeiriodd Gweinidog y DU yn ei araith at y sbeis yn y carchar a chwestiynau ynghylch naloxone, sydd ei angen, yn amlwg, yn yr amgylchiadau enbyd hynny i atal trasiedi. Mae pryderon hefyd o fewn cymuned Pen-y-bont fod y carchar yn gatalydd ar gyfer sbeis, oherwydd caiff ei drosglwyddo i mewn ac allan o'r carchar. Felly, Ysgrifennydd y Cabinet, a allwch chi ehangu ar y gwaith sy'n cael ei wneud gyda'r Weinyddiaeth Gyfiawnder, swyddogion Iechyd Cyhoeddus Cymru a thimau ymyrraeth Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr i sicrhau rhyw fath o reolaeth ar y camddefnyddio cyffuriau sy'n digwydd o fewn a'r tu allan i'r carchar?

Rwyf hefyd eisiau talu teyrnged i staff y carchar. Maent yn gweithio mewn amgylchiadau anodd iawn. Nid yw problemau gyda chymarebau staff/carcharorion wedi cael eu datrys o hyd, ac mae'n hanfodol ein bod yn sicrhau bod swyddogion carchar sydd wedi gorfod ymdrin â'r marwolaethau dros y naw i 10 wythnos diwethaf yn cael y cymorth iechyd meddwl y maent ei angen yn daer. Hoffwn ddweud bod yr aelodau hynny o staff yn destun llawer o ddyfalu, cyhuddiadau a chamdriniaeth ar-lein. Nid ydynt yn gallu gwneud sylw na dweud unrhyw beth yn ôl, ond rwy'n credu ei fod yn gwneud pethau'n anodd iawn iddynt hwy.

Yn olaf, a all Ysgrifennydd y Cabinet ehangu ar unrhyw waith sy'n cael ei wneud gyda'n bwrdd iechyd, Cwm Taf Morgannwg? Rwyf wedi cael cyfarfodydd adeiladol gyda'r darparwyr iechyd dros yr wythnosau diwethaf, ond mae'n ymddangos bod diffyg cysylltiad rhwng y realiti o fewn y carchar a'r hyn y mae'r Weinyddiaeth Gyfiawnder i'w weld yn ei ddweud. Byddwn yn ddiolchgar am unrhyw ddiweddariad y gallech ei roi i geisio gostegu'r dyfroedd, fel y gofynnodd fy nghyd-Aelod Chris Elmore AS amdano yn San Steffan, i'r ystad garchardai a chymuned ehangach Pen-y-bont ar Ogwr hefyd. Diolch.

Diolch. Rwy'n credu eich bod chi'n codi pwyntiau pwysig iawn, ac rwyf hefyd eisiau rhoi teyrnged i'r staff yn y carchar sy'n gorfod ymdrin â sefyllfa anodd iawn, ac rwy'n credu mai dyna roeddwn i'n ceisio ei ddweud yn fy ateb i Luke Fletcher—mae llawer o hyn yn ymwneud â dyfalu. Mae'n bwysig iawn nad yw pobl yn dyfalu ac mae'n bwysig ein bod yn aros i'r adroddiadau gael eu cyhoeddi gan yr ombwdsmon, a hefyd i achosion y marwolaethau gael eu cyhoeddi gan y crwner.

Fel y dywedais, mae llawer iawn o waith yn cael ei wneud. Rwy'n credu ei bod yn bwysig iawn fod Llywodraeth y DU yn canolbwyntio ar sicrhau eu bod yn casglu gwybodaeth ynglŷn â lle mae cyffuriau'n mynd i mewn. Rwy'n credu bod hwnnw'n waith pwysig y mae angen ei wneud. Symudiadau o fewn y carchar—bu chwiliadau helaeth, rwy'n gwybod, o garcharorion a staff, ac maent wedi cynnal amnestau cyffuriau, er enghraifft, ac wedi ehangu'r defnydd o naloxone yn y carchar. Fel Llywodraeth, yn amlwg, rydym yn edrych ar yr hyn y gallwn ei wneud i gefnogi'r bwrdd iechyd i ddarparu gofal iechyd yn ein carchardai. Fel y gwyddoch, fel Llywodraeth, rydym yn gwneud gwaith ar strategaethau iechyd meddwl a chamddefnyddio sylweddau, mae gennym hefyd fframwaith triniaethau camddefnyddio sylweddau newydd ar gyfer ein carchardai yma yng Nghymru. Felly, byddaf yn hapus iawn i ddarparu'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau wrth i ni fynd drwy'r broses hon nawr.

Diolch am y diweddariad, Ysgrifennydd y Cabinet. Rwy'n gwybod bod cymheiriaid yn San Steffan, fel y dywedoch chi, wedi mynegi pryderon wrth y Weinyddiaeth Gyfiawnder a'r Gweinidog carchardai. Mae nifer y marwolaethau yng ngharchar y Parc yn peri pryder mawr, a cheisiais godi cwestiwn amserol ar y pwnc yr wythnos diwethaf. Rwy'n cydymdeimlo â theuluoedd y rhai a fu farw. Er nad ydym yn gwybod beth yw'r darlun llawn ar hyn o bryd, mae'n ymddangos bod llawer o'r marwolaethau hyn yn gysylltiedig â chyffuriau, ac er mai Llywodraeth y DU sy'n gyfrifol am redeg yr ystad garchardai, mae gan Lywodraeth Cymru rôl i'w chwarae yn sicrhau iechyd a llesiant y rhai sydd ar yr ystad. Felly, Ysgrifennydd y Cabinet, pa drafodaethau a gawsoch gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros iechyd ynglŷn â sicrhau bod digon o wasanaethau adsefydlu cyffuriau ar gael i garcharorion y Parc a nifer y carcharorion sydd ar gofrestri camddefnyddio sylweddau?

Diolch. Rwy'n ailadrodd nad wyf eisiau clywed unrhyw ddyfalu, ond rwy'n derbyn rhan Llywodraeth Cymru yn llwyr yn y gwaith o ddarparu gofal iechyd yng ngharchar EF y Parc. Nid wyf wedi cael cyfarfod penodol gydag Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, ond yn amlwg, mae ein swyddogion yn gweithio'n agos iawn gyda'i gilydd, gyda phartneriaid eraill—Iechyd Cyhoeddus Cymru, er enghraifft—i sicrhau bod staff y carchar yn gallu cael mynediad at y gofal iechyd y mae'r carcharorion ei angen. Pan fydd yr ombwdsmon wedi cyhoeddi'r adroddiadau, pan fydd adroddiadau'r crwner gennym hefyd, rwy'n credu y bydd gwir angen inni edrych ar ddysgu gwersi, nid ni yn unig, ond Llywodraeth y DU hefyd, a bydd gwir angen inni fanteisio ar arbenigedd yr ombwdsmon.

Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet am yr atebion yna.