Diolch yn fawr iawn, Dirprwy Lywydd. Mae'n bleser gyda fi gynnig y ddadl hon ar ddatblygu strategaeth tlodi gwledig i Gymru, a dwi'n hapus iawn i roi munud yr un i Siân Gwenllian, i Sam Kurtz ac i Mabon ap Gwynfor.

Dwi'n credu mai'r lle amlwg i ddechrau yw gofyn y cwestiwn, 'Pam fod angen strategaeth tlodi gwledig?' Wel, i ni sy'n byw mewn ardaloedd gwledig, beth rŷn ni'n ei weld o'n cwmpas ni yw darlun o ddirywiad—banciau'n cau, ysgolion, swyddfeydd post, tafarnau, ac yn y blaen, yn cau; pobl ifainc yn gafael cefn gwlad i chwilio am waith, i chwilio am dai fforddiadwy, neu fywyd gwell a chyfleusterau hamdden gwell. Mewn ardaloedd gwledig, yn gyffredinol, dyma'r darlun mae pawb yn gyfarwydd ag ef. Mae lefelau incwm y pen yn is na chyfartaledd Cymru; lefelau GVA a lefelau cynhyrchedd hefyd yn is. At ei gilydd, mae lefelau difreintedd mewn ardaloedd gwledig yn is nag mewn ardaloedd trefol. Pwy feddyliau bod gan Geredigion, sydd â'r prisiau tai ymhlith yr uchaf yng Nghymru, 30 y cant o blant sydd yn byw mewn tlodi—yr ail uchaf yng Nghymru gyfan. A beth mae hyn yn dangos yw bod yr olwg allanol o gyfoeth cymharol yn medru cuddio tlodi enbyd dan y wyneb, a dyna, mewn gwirionedd, yw'r sefyllfa yng nghefn gwlad Cymru drwyddi draw: tlodi sylweddol yn llechu o'r golwg, ac yn anweledig, i raddau.

I ychwanegu at hyn, mae'r argyfwng costau byw diweddar wedi cael effaith niweidiol ar ein cymunedau gwledig. Mae Sefydliad Bevan wedi sôn am y wasgfa driphlyg ar ein cymunedau gwledig, sef costau uchel, incwm isel a mynediad gwael at wasanaethau cyhoeddus drwy ddiffyg cefnogaeth gan Lywodraethau o wahanol liw. Fel mae'r Athro Calvin Jones o adran economeg Prifysgol Caerdydd yn nodi, a dwi'n dyfynnu: