Dyma un o'r prif ysgogwyr yng ngweithred y Llywodraeth hon o ran deall nad darlun economaidd yn unig yw hwn. Nid dim ond adleoliad tymor byr ydyw. Os collir y swyddi ar y raddfa a'r cyflymder sy'n cael ei gynnig, gwyddom, yn anffodus, o rannau eraill o Gymru, trefi dur eraill, cymunedau eraill, y bydd effaith hirhoedlog i hynny. Dyna'n union yr ydym ni wedi bod yn ceisio ei osgoi, yr effaith gymdeithasol honno rwy'n clywed gan bawb, pan fyddaf wedi bod i'r dref, pan fyddaf wedi cwrdd â chynghorwyr lleol. Ac, wrth gwrs, nid yw David Rees byth yn colli cyfle i siarad am hyn, na chwaith cynrychiolwyr eraill yr ardal yn wir, ac ni fyddwn yn disgwyl i bobl beidio â gwneud hynny.

Nid yr effaith economaidd a chymdeithasol yn unig yw fy mhryder i, ond am y ffaith bod gennych chi gynllun, ac os yw pobl yn credu bod y bwrdd pontio gyda £100 miliwn yn mynd i ddatrys hyn i gyd, nid wyf yn credu bod hynny'n bodloni graddfa'r her mewn gwirionedd. Nid wyf yn credu bod hynny'n ymwneud yn onest â'r cyhoedd. Felly, mae'n rhaid i ni fod yn glir y bydd hyn yn gofyn am gymorth ac ymyrraeth gan y Llywodraeth i ddarparu'r hyfforddiant, y sgiliau a'r cyfleoedd i'r gweithlu bontio, a chyflymder y pontio. Roedd yn un o'r pwyntiau y cês i sgwrs reolaidd gyda'r cyn-Brif Weinidog amdano—nid yn unig a fydd yna golledion, ond mae'r amser y mae'n digwydd yn gwneud gwahaniaeth enfawr, oherwydd bydd llawer o bobl yn gadael yr ardal. Gall pobl fynd i rannau eraill o'r byd, fel y dywedodd David Rees, ac os ydyn nhw wedi mynd allwch chi ddim gwarantu y dôn nhw yn ôl. Mae hefyd yn golygu bod y gefnogaeth y gallwch ei threfnu yn y tymor byrrach mewn gwirionedd yn llawer anoddach i'w rheoli i roi'r math o obaith y bydd ei angen ar bobl, yn ogystal â'r profiad ymarferol, go iawn.

Hoffwn grybwyll un o'r pwyntiau a wnaeth yr Aelod, sef y pwynt ehangach am lesiant, am sut mae pobl yn teimlo, eu bod yn teimlo eu bod yn gallu siarad amdano. Mae'n bwysig iawn ein bod yn dod o hyd i ffyrdd i bobl siarad. Yn aml, mae mannau cyffredin lle mae pobl wedi arfer siarad â'i gilydd am bopeth ac mae unrhyw beth yn ffordd ddefnyddiol i hynny ddigwydd. Rwyf bob amser wedi bod yn poeni am yr effaith bosibl ar iechyd meddwl. Mae yna lawer o dystiolaeth bod achosion diweithdra mawr yn arwain at heriau gwirioneddol iawn ym maes iechyd meddwl a lles, gyda chanlyniadau anodd iawn. Felly, dyna pam, yn ystod ein hamser—ac fe wn i fod Jeremy Miles yn parhau i ddadlau'r achos hwn—mae angen ymgysylltu â'r bwrdd iechyd ynghylch hynny. Ond i wneud hynny, bydd angen i ni ddeall yn fwy eglur y cynlluniau, y cynigion a'r effaith ar gontractwyr, oherwydd byddai'r bobl hynny fel arall yn cael eu colli, a byddwn ond yn eu gweld os ydynt yn cymryd rhan yn ein gwasanaethau, yn hytrach nag ymgysylltu'n rhagweithiol â nhw.

Felly, nid mater o golli swyddi yn unig yw hwn; mae'n llawer mwy na hynny. Fe hoffwn i weld dyfodol i Bort Talbot sy'n un balch, sy'n adeiladu ar y gwaddol sydd ganddyn nhw, yn hytrach na dweud, 'Rydym ni wedi gwneud ein rhan', ac ar ddiwedd y flwyddyn, nid ydym ni yno mwyach. Dyna, rwy'n ofni, yw'r hyn a allai ddigwydd os mai dim ond proses y bwrdd pontio sydd gennym ni i weithio drwyddo, gyda swm cyfyngedig o arian a'r amserlen y mae Tata yn ei disgrifio ar hyn o bryd i gyflawni'r holl ddiswyddiadau sylweddol hynny.