Part of the debate – Senedd Cymru am 6:21 pm ar 14 Mai 2024.
A gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am ei ddatganiad, ond nid am ei ddatganiad yn unig? Mae'r bobl rwy'n siarad â nhw ym Mhort Talbot—fy nghymdogion, ffrindiau, cydweithwyr—yn ddiolchgar i chi fynd allan i Mumbai a dangos arweinyddiaeth oherwydd, hyd yma, nid ydym ni wedi gweld hynny gan Lywodraeth y DU. Felly, diolch yn fawr iawn am hynny ac yn fawr iawn am ddadalu'n gryf dros gadw gwneud dur cynradd yma yng Nghymru, ac yn benodol ym Mhort Talbot, oherwydd ymddengys bod hynny'n rhywbeth y mae Llywodraeth y DU wedi colli golwg arno.
Rwyf wedi clywed rhai sylwadau y prynhawn yma, ond gadewch imi fod yn glir: mae pobl ym Mhort Talbot, gweithwyr dur Port Talbot, yn croesawu eich gweithredoedd a gweithredoedd y Llywodraeth hon. Maen nhw'n siomedig ym methiannau Llywodraeth y DU, ac maen nhw'n ddig wrth Tata eu hunain am wneud y penderfyniad i gau'r ffwrneisi chwyth hynny heb gyfiawnhad. Nid agenda werdd yw hon; penderfyniad ariannol gan Tata yw hwn. A gaf i fod yn glir ynglŷn â hynny? Maen nhw'n edrych ar ochr arianol y peth, nid ar ochr gymunedol y peth, ddim yn edrych ar ochr y bobl. Ac mae'n bwysig atgoffa pobl o hynny.
Rydym ni i gyd yn gwybod effaith ddinistriol hyn ar y gweithlu—mae'r ffigwr o 2,800 wedi ei grybwyll. Gadewch i ni ei gwneud hi'n glir: fel y dywedodd rhywun, mae tua 9,000 gyda'r gadwyn gyflenwi a'r contractwyr. Mae rhai contractwyr eisoes yn diswyddo pobl nawr, cyn i'r ffwrneisi chwyth gau hyd yn oed. Mae hynny'n bwysig. Ond, i'r Llywodraeth hon, gadewch i ni feddwl yn ôl am yr hyn y gallwn ni fod yn ei wneud. Diolch i chi am y cyfrif dysgu personol, oherwydd rwy'n gwybod fy mod i wedi gwthio'r agenda o ran y cyfrif dysgu personol, a sicrhau bod gweithwyr Tata a chontractwyr yn gallu cael hynny nawr a chael gafael ar y cyllid hwnnw, oherwydd mae'n ymwneud â hyfforddi a datblygu lle gallwn ni eu helpu i fynd i rywle arall. Y siom yw bod pobl eisoes yn gadael nawr. Maen nhw nawr yn gweithio yn Lloegr. Rydym ni'n colli'r economi honno nawr. Mae hyn yn niweidiol iawn i'n heconomi leol.
Nawr, dim ond ychydig o gwestiynau cyflym, oherwydd rwy'n gwybod bod fy amser ar ben. Y bwrdd pontio, roeddech chi'n sôn am hynny. A wnewch chi sicrhau bod y Trysorlys yn rhyddhau'r £80 miliwn hwnnw? Oherwydd hyd yn hyn nid yw'n mynd i unman. Rydym ni wedi cael gwybod am gyfraniad Tata o £20 miliwn, ac maen nhw eisoes wedi dweud ble y byddant yn ei wario, sut y byddant yn ei wario, a sut y byddant yn ei reoli. Nid wyf wedi clywed hynny gan Lywodraeth y DU eto, felly mae angen ymrwymiad yn y bwrdd pontio nesaf, oherwydd rwy'n eistedd arno, fel y mae rhywun arall yn y Siambr hon yn ei wneud, a rhywun arall yn y Siambr hon. Mae angen yr ymrwymiad hwnnw arnom ni y byddan nhw yn ei wario, nid dim ond siarad amdano, a'i wario'n gyflym, oherwydd mae'r gweithlu'n mynd o fewn mis o amser, ac fel rydych chi wedi dweud, ym mis Medi, y rhan fwyaf ohono. Dydyn ni ddim eisiau bod yn dal i siarad ym mis Medi, gan ddweud, 'O, lle byddwn ni'n gwario hyn?' Mae arnom ni eisiau ymrwymiadau nawr. Felly, a allwch chi sicrhau y rhoddir yr ymrwymiad hwnnw?
Ac, yn ail, a wnewch chi sicrhau bod Tata yn cyflwyno'r cais cynllunio ar gyfer y ffwrnais bwa trydan? Oherwydd, fel y dywedwch, mae yna weithwyr yn y gwaith dur nad ydyn nhw'n credu y daw'r ffwrnais bwa trydan. Mae angen i ni weld cyflwyno cais cynllunio, fel y gallwn ni fod yn hyderus y byddant yn darparu'r ffwrnais bwa trydan mewn gwirionedd.