Yr eitem nesaf fydd y datganiad gan y Prif Weinidog ar Tata Steel. Vaughan Gething, felly, i wneud y datganiad.

Diolch, Llywydd. Fel y gŵyr yr Aelodau, teithiais i Mumbai ddydd Iau 9 Mai i gwrdd â rheolwr gyfarwyddwr a phrif swyddog ariannol Tata Steel. Yn y pen draw, nhw fydd yn penderfynu dyfodol cyfleusterau Tata yng Nghymru.

Buom yn trafod arwyddocâd y sector dur i Gymru a gweddill y DU, ynghyd â'i gyfraniad hanfodol at dwf economaidd a'n diogelwch ar y cyd. Yn ystod sgyrsiau helaeth, pwysleisiais yn gryf yr angen i osgoi diswyddiadau gorfodol ar draws safleoedd Cymru a phwysigrwydd cynnal eu gweithgarwch sy'n diwallu cwsmeriaid. Fe hoffwn i sicrhau bod lefelau cynhyrchu yn cael eu cynnal yn llawn, gyda dyfodol tymor hwy yn Nhrostre, Shotton, Llanwern a Chaerffili.

Gan y gallai etholiad cyffredinol yn y DU fod ar ein gwarthaf mor fuan â'r haf hwn, ailadroddais alwad Llywodraeth Cymru ar i'r cwmni beidio â gwneud dewisiadau na ellir eu gwrthdroi cyn etholiad a allai newid dyfodol y diwydiant yn sylweddol. Rydym ni wedi dadlau'n gyson ac yn falch o du Llywodraeth Cymru bod Cymru'n haeddu'r fargen orau ar gyfer dur, nid y fargen rataf.

Mae'n siomedig bod yr ymgynghoriad ffurfiol bellach wedi dod i ben, ac, o ganlyniad, mae'n rhaid i ni gynllunio ar y sail y bydd ffwrnais chwyth 5 yn cau ym mis Mehefin, ac i baratoi ar gyfer ffwrnais chwyth 4 yn cau erbyn diwedd mis Medi. Mae trafodaethau ar faterion ehangach sy'n effeithio ar y gweithlu gyda'r undebau llafur dur yn parhau.

Bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi, Ynni a'r Gymraeg a minnau yn trafod y mater hwn mewn manylder gyda chydweithwyr undebau llafur. Mae Ysgrifennydd y Cabinet yn trefnu ymweliad â Llanwern i drafod yn fanylach sut y gallwn ni gefnogi blaenoriaethau'r gweithlu orau wrth i'r trafodaethau barhau. Yn ogystal ag annog dull sy'n osgoi diswyddiadau gorfodol, mae'n bwysig bod gweithwyr sy'n aros gyda'r cwmni yn cael eu gwobrwyo â'r cyflog sy'n cydnabod eu sgiliau, eu dawn a'u hymroddiad. Mae Llywodraeth Cymru yn parhau i ymgysylltu â'r bwrdd pontio. Byddwn yn pwyso am weithredu cyflym gan bartneriaid dros y misoedd nesaf.

Er mwyn canolbwyntio ein mesurau cymorth, mae angen gwybodaeth fanwl arnom ni am y rhai y mae cynlluniau pontio yn effeithio arnyn nhw er mwyn sicrhau y gellir darparu cymorth yn gyflym i weithwyr a chyflenwyr. Mae'r gadwyn gyflenwi yng Nghymru yn sylweddol ac yn ymestyn y tu hwnt i gymunedau dur yn uniongyrchol. Mae'r cwmni bellach wedi cytuno i rannu'r wybodaeth hon, ac edrychaf ymlaen at weld Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda nhw a'n partneriaid ehangach ar y manylion hollbwysig hyn a fydd yn effeithio ar fywydau miloedd o weithwyr a busnesau.

Yn ystod ein trafodaethau, amlygais hefyd yr anawsterau o ymdrin yn effeithiol â Llywodraeth bresennol y DU a phwysleisio unwaith eto nad ydym ni'n gwybod amodau'r grant o £500 miliwn gan Lywodraeth y DU. Mae hon yn sefyllfa annerbyniol i unrhyw Lywodraeth Cymru fod ynddi. Rwy'n dal yn synnu bod Ysgrifennydd Busnes Llywodraeth y DU wedi gwrthod cyfarfod â mi ar unrhyw adeg yn fy nghyfnod fel Gweinidog yr economi, ac yn fwy diweddar wedi methu â chymryd rhan yn y broses drosglwyddo.

Rwy'n cydnabod effaith fawr y trawsnewid arfaethedig hwn os bydd Tata yn gweithredu eu cynllun a nodwyd yn gyhoeddus. Bydd yn effeithio ar gymunedau a phobl ledled Cymru. Dyna pam rydym ni wedi annog y busnes i feddwl eto. Os ydyn nhw'n benderfynol o weithredu cyn etholiad cyffredinol, yna mae'n rhaid iddyn nhw sicrhau y caiff lefelau cynhyrchu cyfredol eu cynnal o ran yr holl weithgarwch darparu cwsmeriaid. Croesewir bod y cwmni, yn ystod ein sgyrsiau, yn nodi bod ganddyn nhw ac y bydd ganddyn nhw ddigon o gronfeydd wrth gefn o goil a slabiau wedi eu poeth-rolio i warantu bod eu holl weithgarwch darparu cwsmeriaid yn parhau ar lefelau heddiw. Bydd hynny'n hynod bwysig i'r gweithlu yn Nhrostre, Shotton, Llanwern a Chaerffili.

Rwyf hefyd wedi gofyn am eglurder ynghylch cynlluniau Tata ar gyfer adeiladu ffwrnais bwa trydan, gan gynnwys, wrth gwrs, pwysigrwydd defnyddio cwmnïau o Gymru gymaint â phosibl, gan gefnogi swyddi lleol, i adeiladu a datblygu'r broses. Byddwn yn gweithio gyda busnesau i archwilio sut y gall Llywodraeth Cymru annog y gwaith brys sydd ei angen i wneud y mwyaf o'r buddsoddiad a'r gyflogaeth bosibl y gallai hyn ei gynnig i gymunedau dur a Chymru gyfan.

Mae'n ffaith bod pryder cymunedol o hyd na chaiff y ffwrnais bwa trydan ei hadeiladu. Dywedais yn glir wrth Tata fod eglurder ar y broses gynllunio, felly, yn bwysig. Soniais am bryderon ynghylch ansawdd y dur a gynhyrchir gan ffwrnais bwa trydan a thrafodais yr angen i sicrhau y gall cwsmeriaid ddibynnu ar ddur a gynhyrchir trwy'r broses hon. Rwy'n deall y bydd prosiectau ymchwil, datblygu ac arloesi ar waith i sicrhau y gellir cefnogi'r holl weithgarwch presennol, a byddwn, wrth gwrs, yn monitro cynnydd ar y mater hwn yn ofalus iawn.

Buom yn trafod meysydd pwysig o ddiddordeb cyffredin, gan gynnwys cyfleoedd buddsoddi ym Mhort Talbot a'r cyffiniau a chydweithio â phrifysgolion Cymru, yn enwedig Abertawe, ar bob maes o gynhyrchu dur gwyrdd. Mae hyn yn cynnwys prosesu sgrap ac adeiladu, ymhlith blaenoriaethau eraill. Llwyddais i dynnu sylw at y cyfle buddsoddi a swyddi sylweddol a gynrychiolir gan y Ganolfan Ragoriaeth Rheilffyrdd Byd-eang yn Onllwyn, ac rwy'n falch o gadarnhau bod y cwmni wedi cytuno i ystyried memorandwm cyd-ddealltwriaeth gyda GCRE. Mae swyddogion Llywodraeth Cymru ac uwch swyddogion gweithredol Tata yn cyfarfod yn Onllwyn heddiw i drafod y Memorandwm hwn. Rwy'n gobeithio y gall y gwaith hwn arwain at gyfleoedd cyflogaeth o safon i weithwyr a fydd yn cael eu heffeithio'n uniongyrchol gan y cyfnod pontio.

Y mater olaf a godais oedd fy mhryder ynghylch cyllid ar gyfer y Sefydliad Dur a Metelau yn Abertawe, sydd mor hanfodol o ran canfod ffyrdd arloesol o gefnogi cynhyrchu dur gwyrdd. Rwy'n falch o gadarnhau bod y cwmni wedi cytuno i ystyried ariannu nifer sylweddol o swyddi. Bydd fy swyddogion yn bwrw ymlaen â'r gwaith hwn dros yr wythnosau nesaf, wrth gwrs, ynghyd ag ysgrifennydd yr economi ac ynni, sef y Gweinidog arweiniol yn y Llywodraeth o ran ein gwaith gyda Tata.

Llywydd, barn y Llywodraeth hon o hyd yw bod modd atal y canlyniad yr ydym ni'n ei wynebu a'r golled y mae'n ei chynrychioli, ac y gellir ei atal. Ers blynyddoedd lawer, mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno'r achos dros strategaeth ddiwydiannol lawn yn y DU sy'n gwobrwyo ein hasedau sofran ac yn cysylltu buddsoddiad busnes â thwf hirdymor y tu hwnt i Lundain a'r de-ddwyrain. Dyma'r newid sylfaenol sydd ei angen i gyflawni potensial ein diwydiant dur, a'r hyn y dylem ni i gyd ei ddisgwyl gan ba lywodraeth bynnag sydd gan y DU—lefel o uchelgais a chefnogaeth ymarferol y mae ein gweithwyr dur yn ei haeddu ac y credaf sydd ar ein gwlad eu hangen.

Dur yw'r edau a fydd yn rhedeg trwy economi heddiw ac yfory. Gofynnwyd i Lywodraeth y DU a oes ganddi'r uchelgais i wneud Cymru a'r DU yn ganolbwynt i'r dyfodol mwy gwyrdd hwnnw. Hyd yn hyn, mae'n amhosib disgrifio'r ateb fel unrhyw beth heblaw 'na'. Mae gweithwyr dawnus o Gymru yn cynhyrchu dur Cymreig o ansawdd uchel, ac mae eu gwaith yn dda ar gyfer twf ac yn dda ar gyfer diogelwch. Maen nhw'n haeddu cefnogaeth Llywodraeth uchelgeisiol gyda'r arfau i'w cefnogi. Diolch yn fawr, Llywydd.

Prif Weinidog, diolch am eich datganiad y prynhawn yma. Os oes ar unrhyw un eisiau ceisio deall difrifoldeb y sefyllfa, bydd pennawd y BBC y bore yma ynghylch y 2,000 o swyddi a gollir gan effeithio ar gymunedau Aberafan a'r cyffiniau, nid dim ond y gweithwyr dur, ond hefyd yr isgontractwyr, y cyfleusterau cymunedol sy'n dibynnu, yn amlwg, ar gyflogwr mor fawr, yn drawsnewidiad enfawr, niweidiol, byddwn i'n ei awgrymu, yn y tymor byr. Rwyf wedi rhoi ar y cofnod safbwynt y Ceidwadwyr Cymreig y byddem ni wedi hoffi gweld o leiaf un o'r ffwrneisi chwyth hynny'n aros ar agor nes bod y ffwrneisi bwa wedi dod i fodolaeth ac yn cynhyrchu'n broffidiol.

Rwy'n anghytuno â'ch pwynt chi nad oes gan Lywodraeth y DU uchelgais o ran dur. Drwy gynnig £500 miliwn a gweithio gyda Tata Steel, mae hynny'n sicrhau y bydd Cymru'n aros ar flaen y gad o ran cynhyrchu dur yma yng Nghymru. Ond dyw hynny ddim yn tanbrisio canlyniadau tymor byr difrifol iawn cyhoeddiad Tata yn ôl ym mis Medi. Rwy'n credu i mi eich clywed yn dweud, Prif Weinidog, eich bod yn edifar nad yw'r Ysgrifennydd busnes erioed wedi ymweld â'r ffatri. Roedd hi yno ym mis Medi gyda'r Ysgrifennydd Gwladol pan, yn anffodus, y cyhoeddwyd y newyddion siomedig am gau'r ffwrneisi chwyth, a hefyd yn tynnu sylw at y newyddion am y £500 miliwn o fuddsoddiad gan Lywodraeth y DU, ynghyd â'r £100 miliwn sydd wedi'i gynnig ar gyfer y bwrdd pontio. Byddai'n werth ceisio deall—rydych chi'n porthi'n helaeth am yr etholiad cyffredinol sy'n dod yn ystod y misoedd nesaf—os ydych chi wedi cael trafodaethau gyda'r fainc flaen yn San Steffan o'ch plaid eich hun, ac a ydych chi wedi gofyn am sicrwydd gan y fainc flaen honno? Dyw'r sicrwydd hynny yn amlwg ddim yn ddigon cryf i argyhoeddi'r cwmni i oedi mewn gwirionedd ac yn y pen draw aros, pe bai newid llywodraeth, a dwi'n gobeithio na fydd yna—gobeithio mai'r Ceidwadwyr fydd yn ennill yr etholiad cyffredinol hwnnw. Ond, yn amlwg, fe aethoch chi i Mumbai gyda chyfres o gynigion. A nodwyd y cynigion hynny fel cynigion Keir Starmer, y byddai'n eu mabwysiadu pe bai'n Brif Weinidog? Pam nad oedd Tata Steel yn teimlo'n ddigon hyderus i ddweud, 'Iawn, fe rown ni goel ar eich gair, Prif Weinidog Cymru. Mae dewis arall yma', yn hytrach na bwrw ymlaen â'r hyn sydd ar y bwrdd—£500 miliwn o arian Llywodraeth y DU, gyda dwy ffwrnais fwa, diogelu swyddi a sicrhau y bydd Cymru ar flaen y gad o ran cynhyrchu dur?

Clywais chi hefyd, mewn ymateb i Aelod Plaid Cymru dros Orllewin De Cymru yn gynharach y prynhawn yma, yn holi am strwythur y bwrdd pontio. Dyma'r tro cyntaf i mi eich clywed yn codi pryderon am y bwrdd pontio a'r ffordd y cafodd ei strwythuro. Roeddech chi'n is-gadeirydd y bwrdd hwnnw, rwy'n credu, pan oeddech chi'n Weinidog dros yr economi. Credaf mai'r Gweinidog newydd yw is-gadeirydd presennol y bwrdd. Rwy'n ei chael hi'n anodd gweld pam, os oedd gennych chi swyddogaeth mor flaenllaw wrth sefydlu'r bwrdd pontio hwnnw, eich bod chi bellach yn bwrw amheuaeth ar ei allu i gyflawni ar gyfer y gweithwyr a fydd, yn anffodus, yn colli eu swyddi ym Mhort Talbot, ac, yn amlwg, yn gwneud y defnydd gorau o'r arian hwnnw y mae Llywodraeth y DU wedi'i gynnig.

Fe hoffwn i hefyd geisio deall o'ch datganiad y prynhawn yma pa fath o ddata rydych chi'n ceisio ei sicrhau gan Tata Steel i geisio deall am y gweithwyr a gyflogir yn uniongyrchol y mae'r cyhoeddiad hwn yn effeithio arnyn nhw, yn amlwg, ond, yr un mor bwysig, yr isgontractwyr, sydd yn ôl pob tebyg yn cyfateb i'r un nifer â'r rhai sy'n cael eu cyflogi'n uniongyrchol, sydd yn anffodus yn mynd i golli eu bywoliaeth. Felly, a allwn i geisio deall—? Rwy'n eich cefnogi chi a'r Llywodraeth yn eich ymdrechion i geisio cael gafael ar y data hwn i deilwra'r gefnogaeth y gall y Llywodraeth o bosibl ei chynnig ac, yn enwedig ar hyn o bryd, rwy'n credu fy mod i'n gywir wrth ddweud, nid oes arian wedi'i ddyrannu gan Lywodraeth Cymru i gefnogi dibenion ailhyfforddi; daw'r holl ailhyfforddi hwnnw'n o arian y Bwrdd Pontio a glustnodwyd gan Lywodraeth y DU.

Fe wnaethoch chi dynnu sylw at Y Ganolfan Ragoriaeth Fyd-Eang ar gyfer Rheilffyrdd a'r memorandwm cyd-ddealltwriaeth rydych chi'n gobeithio y gellid ei saernïo rhwng Tata Steel a'r ganolfan ragoriaeth fyd-eang. A allech chi sôn ychydig mwy ynghylch pa fuddion diriaethol yr hoffech chi eu gweld yn dod o'r memorandwm cyd-ddealltwriaeth hwnnw? Rwy'n gobeithio y caiff ei roi ar waith yn gyflym a bod manteision uniongyrchol i'r ddwy gymuned leol a allai elwa'n uniongyrchol o fuddsoddiad uniongyrchol gan Tata os ydynt yn mynd i roi arian i'r ganolfan ragoriaeth fyd-eang honno.

A hefyd, rydych chi'n siarad am y sefydliad dur a'r cynigion rydych chi'n eu rhoi gerbron cynrychiolwyr Tata y gwnaethoch chi gwrdd â nhw ym Mumbai ynglŷn â buddsoddi yn y sefydliad. A allech chi ymhelaethu ychydig yn fwy ar beth yn union oedd eich cynigion a beth maen nhw'n ystyried sicrhau y bydd ar gael i'r sefydliad, fel y gallwn ni gael y cyfle gorau posibl i gadarnhau safle de Cymru fel un sydd ar flaen y gad o ran gwneud dur gwyrdd? Rwy'n deall bod trafodaeth wleidyddol yma, ond, yn yr un modd, bydd y buddsoddiad hwnnw yn y safle ym Mhort Talbot. Bydd sicrwydd o ran gwneud dur, yn y dyfodol, ac yn anffodus, yn y tymor byr, bydd yn heriol iawn, ond bydd yn dibynnu ar gydweithio i sicrhau y newidir i'r ffwrneisi bwa mor esmwyth ac mor amserol â phosibl i sicrhau'r gallu gwneud dur hwnnw yma yn ne Cymru.

Edrychwch, byddaf yn ceisio ymateb yn adeiladol i ystod o'r pwyntiau a wnaed. Yr her sy'n ein hwynebu yw un lle rydym ni'n gwneud y gorau o'r undod yn y Siambr hon, gan helpu i'n rhoi ni mewn sefyllfa gryfach. Mewn sgwrs gyda Llywodraeth y DU ac, yn wir, gyda'r cwmni, dyna lle cafodd ei groesawu mewn gwirionedd—pleidleisiodd y Ceidwadwyr o blaid y cynnig pan, i fod yn deg, Paul Davies oedd llefarydd yr economi ar ran y Ceidwadwyr Cymreig, o blaid cynnig ynglŷn â bod eisiau gweld ffwrnais chwyth yn cael ei chadw ar y safle. Mae llawer o ddadleuon da dros hynny, effaith economaidd uniongyrchol y colledion swyddi a allai fod yn anferthol yn ogystal â'n buddiannau sofran a pham nad wyf yn credu mai dyma'r peth iawn i unrhyw Lywodraeth y DU o unrhyw liw dderbyn dyfodol lle gallem ni fod yr unig wlad G7 na all wneud dur sylfaenol. Yna rydym yn dibynnu ar economïau cystadleuwyr i ddarparu'r dur hwnnw sydd ei angen arnom ni o hyd, ac, hyd y gellir rhagweld, mae hynny'n debygol o fod yn wir. Mae hynny'n golygu bod y gwerth economaidd yn cael ei gynhyrchu yn rhywle arall, yn ogystal â natur y perthnasoedd sy'n cyd-fynd â hynny. Felly, roedd croeso i'r ffaith bod y Ceidwadwyr Cymreig yn cytuno gyda phob plaid arall yn y fan yma mai dyna'r peth iawn i'w wneud. 

Mae arnom ni eisiau ymgysylltu'n adeiladol â'r bwrdd pontio. Yr her yw, er bod y bwrdd pontio yn cael nifer o bartneriaid i'r ystafell, mae rhai o'r pwyntiau a wneir yma ac yn syth ar ôl cyfarfodydd pontio'r bwrdd yn ein tynnu oddi wrth ein meysydd ymgysylltu mwyaf adeiladol a chadarnhaol. Bydd angen bwrdd arnom ni a all weithredu'n gyflym a chydnabod nad yw'r bwrdd yno i reoli pawb arall. Ac rwyf wedi gwneud y pwynt hwn o'r blaen, pan fo achosion o ddiweithdra sylweddol, fod Llywodraeth Cymru, ein swyddogion ar draws ystod o dimau, wedi gweithio mewn ffordd wirioneddol ystwyth a rhagweithiol gyda chydweithwyr yn y Ganolfan Byd Gwaith. Felly, ni fu gwahaniaeth rhwng y ddwy Lywodraeth wahanol, ac rydym ni bob amser wedi gweithio gyda phwy bynnag sy'n arwain yr awdurdod lleol hwnnw. A bu hynny'n gryfder gwirioneddol. Dyna'n union sydd angen i ni ei weld yn digwydd yma, ond mae graddfa'r her hyd yn oed yn fwy. Os nad yw'r bwrdd pontio yn ddigon ystwyth i wneud hynny, yna mewn gwirionedd ni fyddwn yn gweld y gefnogaeth y dylid ei rhoi yn y modd y gellid ac y dylid gwneud hynny. Mae'r arian y mae Llywodraeth y DU wedi'i roi ar y bwrdd i'w groesawu, ond os ydym yn mynd i weld y senario waethaf posibl, yna rwy'n ofni na fydd yn ddigon, ac nid yw'r amserlen a ragwelir yn mynd i ymdrin â'r hyn sydd ei angen arnom ni.

Mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi nodi, yn sawl un o'n hardaloedd, y dulliau y gallwn ni eu defnyddio: y newidiadau a wnaed eisoes i'r trothwy ar gyfer cymorth o gyfrifon dysgu personol—mae wedi cael ei newid yn benodol i ystyried gweithlu Tata; y ffaith bod gennym ni arian ReAct sydd wedi cael ei ail-weithio; y ffaith bod yna arian Cymunedau am Waith; y ffaith ein bod yn parhau i gefnogi'r fframwaith prentisiaethau. Ac un o'n cwestiynau allweddol yw sicrhau bod gan brentisiaethau'r sicrwydd cyhoeddus y gellir gorffen y prentisiaethau. Mae'r rhain yn bethau ymarferol, wedi'u hategu gan adnoddau gwirioneddol gan Lywodraeth Cymru, ar adeg pan fo pawb yn gwybod bod ein hadnoddau dan bwysau arbennig, ar ôl 14 mlynedd o'n cyllideb yn cael ei lleihau mewn termau real, a dyna'r gwirionedd na ellir ei wadu. Ac eto, rydym yn barod i wneud popeth y gallwn ni ac y dylem ni ei wneud, o fewn y cyllidebau sydd ar gael, i gefnogi'r gweithlu hwnnw. Ac mi fyddai hi yn beth da petai gan Lywodraeth Cymru gefnogaeth y Ceidwadwyr Cymreig i sefyll dros y gweithlu hwn yn hytrach na cheisio dod o hyd i ffordd o ymosod ar Lywodraeth Cymru a'n hawydd i weld y gweithwyr hynny yn cael y dyfodol gweddus y maen nhw'n ei haeddu.

Rwy'n ofni nad wyf yn rhannu ei farn mai dim ond cyfnod pontio tymor byr yw hwn. Ac os yw Andrew R.T. Davies yn anghytuno, dylai fynd i siarad â phobl o Shotton, dylai fynd i siarad â phobl sy'n cofio Glyn Ebwy yn dref ddur a beth ddigwyddodd pan ddigwyddodd y trawsnewid hwnnw. Mae'r holl heriau hynny'n dangos bod hon yn her tymor hwy, nid digwyddiad tymor byr yn unig. Gallai nifer o weithwyr medrus ddod o hyd i waith ar unwaith. Yr her fydd a all hynny fod ar yr un gyfradd ac a fyddant yn gallu aros yn eu cymunedau er mwyn i'r gwaith hwnnw ddigwydd. Yr her nesaf yw'r grŵp ehangach yna o weithwyr, a dyna pam mae Ysgrifennydd yr economi a minnau wedi bod yn glir iawn ynghylch yr angen i gael gafael ar y wybodaeth am y gweithlu presennol cyn gynted â phosibl, ond, yn hollbwysig, gweithlu'r contractwyr. Ac rwyf ychydig yn rhwystredig am y ffaith nad oes gennym ni fynediad at yr wybodaeth honno, hyd yn oed nawr. Mae yna gontractwyr sy'n gwneud dewisiadau nawr am eu gweithlu presennol. Mae Tata yn gwybod pwy yw eu contractwyr ac fe allen nhw rannu'r wybodaeth honno gyda ni. Nid ydym ni erioed wedi datgelu gwybodaeth gyfrinachol a ddarparwyd i ni, ac rydym ni bob amser wedi llwyddo i weithio mewn ffordd adeiladol iawn. Fe allem ni ac fe ac fe ddylem ni allu gweithio gyda'r awdurdodau lleol—lluosog—sy'n cael eu heffeithio fwyaf uniongyrchol, gyda'r contractwyr hynny, gyda'r Ganolfan Byd Gwaith, a chyda'r cwmni, i helpu'r gweithwyr hynny sy'n cael eu heffeithio'n uniongyrchol nawr. Nid ydym yn gallu gwneud hynny oherwydd nad yw'r wybodaeth wedi'i darparu i ni. Rwyf wedi cael y sicrwydd y caiff ei ddarparu o fewn dyddiau, a bydd hynny'n ein galluogi i geisio gwneud y peth iawn i weithwyr nawr yn ogystal â'r rhai a fydd yn cael eu heffeithio, o bosibl, yn y dyfodol.

Yna bydd gennym her lawer ehangach am yr effaith ar weithlu ehangach—y bobl hynny sy'n dibynnu ar y gwariant sylweddol. Dyna pam nad y gweithlu uniongyrchol yn unig, ond, o bosibl, 7,000 i 9,000 o swyddi ychwanegol sy'n cael eu heffeithio gan y newid yr ydym ni'n sôn amdano. Ac os bydd Tata yn bwrw ymlaen â'u cynlluniau presennol, mae angen i ni fod yn glir y bydd y diswyddiadau mwyaf yn digwydd ar ôl i'r ail ffwrnais chwyth gau, a gallai'r swyddi hynny gael eu colli yn y cyfnod cyn diwedd y flwyddyn galendr. Felly, mis Hydref, Tachwedd a Rhagfyr yw'r tri mis gyda'r colledion swyddi mwyaf, yn y cyfnod cyn y Nadolig a'r flwyddyn newydd. Rwy'n credu bod hon yn sefyllfa y dylem ni ei hosgoi, os yw hynny'n bosibl. Dyna pam rwy'n parhau i gyflwyno'r achos dros gyfnod pontio hirach a dadlau'r achos dros aros am etholiad cyffredinol sy'n anorfod. Ac fe wnes i siarad â Keir Starmer cyn hedfan yno, ac rydym ni'n glir iawn mai safbwynt Llafur y DU yw bod y £0.5 biliwn sydd ar y bwrdd nawr yn cael ei ychwanegu at £2.5 biliwn mewn cronfa trawsnewid dur gwyrdd. Buddsoddiad ychwanegol sylweddol sydd ar gael i'r cyfalaf, a maniffesto hefyd y credaf y bydd angen buddsoddi yn nyfodol gwneud dur; mae angen mwy o ddur, nid llai, arnom ni yn y dyfodol.

Y gwir amdani, serch hynny, yw fy mod yn credu bod y cwmni'n dewis bod eisiau gweithredu eu cynllun cyn etholiad cyffredinol. Ac nid ydyn nhw'n mynd i gefnu'n gyhoeddus ar hynny. Gan nad oes etholiad cyffredinol, nid ydynt ar fin dweud yn gyhoeddus y byddant wrth gwrs yn newid eu meddwl. Fodd bynnag, mae'n bwysig ein bod yn parhau i gyflwyno'r achos. Os nad ydym yn barod i frwydro dros y swyddi hyn a thros y sector, pwy sy'n mynd i wneud hynny, oherwydd nid dyna'r neges rydym ni'n ei chael gan Weinidogion y DU ar hyn o bryd? Mae arna i eisiau gweld y newid hwnnw, ac mae arna i eisiau yr effaith fwyaf gan bobl ar draws y Siambr hon i geisio sicrhau'r canlyniad gorau i weithwyr Cymru ac, rwy'n credu, y canlyniad gorau i'r DU wrth gadw'r ased sofran allweddol hwn.

Yn wir, roeddwn i'n lled-obeithiol y byddech chi'n dychwelyd gyda rhywbeth sylweddol, Prif Weinidog. Ac rwy'n dweud 'sylweddol' oherwydd, i fod yn deg, rydych chi wedi tynnu sylw at rai pethau yn eich datganiad. Hynny yw, y posibilrwydd y byddai Tata yn ariannu rhai ymchwilwyr ym Mhrifysgol Abertawe, ond oedd hynny i ystyried cyllid; nid oedd yn cyflawni unrhyw beth mewn gwirionedd, onid oedd? Gadewch i ni fod yn onest yn y fan yma, roedd yr amser i fynd i India wedi hen basio.

Clywsom sibrydion am y posibilrwydd o gau'r ffwrneisi chwyth a cholli swyddi ym Mhort Talbot y llynedd. Lle oedd y brys bryd hynny? Roedd penaethiaid Tata yn y DU bythefnos yn ôl. Pam na wnaethoch chi gyfarfod â nhw bryd hynny? Wnaethoch chi ofyn am gyfarfod? Hyd y gwelaf i nawr, fe aethoch chi i'r India heb unrhyw ofynion, heb unrhyw argoel gan Tata y byddai unrhyw beth yn newid o ganlyniad i'ch ymweliad, felly beth oedd y diben? Os rhywbeth, yn seiliedig ar eich datganiad, rydych chi wedi gwastraffu amser, i fod yn hollol onest. Yr hyn sy'n digwydd ym Mhort Talbot erbyn hyn yw methiant polisi enfawr ar lefel Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru dros sawl blwyddyn, os nad degawdau. Wedi'r cyfan, rydym ni wedi bod yn y sefyllfa hon o'r blaen, yn do? Cwmni rhyngwladol yn dal y ddwy Lywodraeth yn wystlon, yn chwilio am arian y Llywodraeth. I Tata, mae wedi bod yn ddigwyddiad lled-reolaidd.

Fy ddywedoch chi yn eich datganiad y dylai Tata aros tan ar ôl yr etholiad cyffredinol nesaf. Caiff hynny ei ailadrodd dro ar ôl tro. Wel, bydd adeg yr etholiad yn rhy hwyr. Fe ddywedoch chi eich hun: cau ffwrnais chwyth 5 erbyn mis Mehefin, 4 ym mis Medi. Mae angen gweithredu nawr. A beth yw cynnig Llafur yn union? £3 biliwn ar gyfer dur, nid yn unig i Bort Talbot, ond i'r DU gyfan. Efallai y gallai'r Prif Weinidog egluro'r £2.5 biliwn neu'r £2.6 biliwn a grybwyllodd wrth arweinydd yr wrthblaid ar hyn o bryd, oherwydd y tro diwethaf i mi wirio, nid dyna oedd polisi Llafur. Roeddem ni'n ddigon cyflym i feirniadu'r swm a gynigwyd gan Lywodraeth y DU. Hynny yw, o grafu wyneb y £3 biliwn a byddwch yn sylweddoli'n gyflym nad yw'n llawer gwell, pe baem ni'n rhannu hynny ymhlith holl safleoedd dur y DU. Felly, £3 biliwn i'r DU gyfan, tra, ar y cyfandir, maen nhw yn buddsoddi dros £2.6 biliwn mewn safleoedd unigol.

Nawr, gadewch i ni fod yn glir: unwaith y bydd y ffwrneisi chwyth wedi'u diffodd, dyna ni, ni allwch chi eu tanio nhw eto; dydyn nhw ddim fel y cyfrifiaduron sydd gennym ni o'n blaenau yma. Ni fydd Tata yn aros am yr hyn a allai fod yr un lefel o gymorth ariannol, ac ni fyddan nhw chwaith yn aros am etholiad nad oes neb yn gwybod pryd y bydd yn digwydd mewn gwirionedd. Byddaf yn ailadrodd yr hyn a ddywedais yr wythnos diwethaf: mae pob plaid yn y Siambr hon wedi dweud y dylai'r ffwrneisi chwyth aros ar agor; ailadroddwyd hynny gan arweinydd yr wrthblaid, bod angen cyfnod pontio gwirioneddol, felly beth ydym ni'n mynd i'w wneud?

Mae tri dewis, hyd y gwelaf i, sydd ar y bwrdd, yn union fel yr wythnos diwethaf: gwladoli, cadw neu ddirywiad wedi ei reoli. Gyda llaw, byddwn yn croesawu dewisiadau eraill os oes rhai i'w hystyried. Dyna pam y cyflwynais gynnig heb ddyddiad trafod; Gadewch i ni drafod y dewisiadau hyn, a gadewch i ni ddod i benderfyniad, oherwydd hyd yn hyn, y cyfan rydw i wedi'i glywed gan y ddwy Lywodraeth yw derbyn yn llywaeth y golled sydd ar ddod o hyd at 10,000 o swyddi yn fy rhanbarth, ac nid yw hynny'n dderbyniol. Dim ymladd, dim awydd, dim angerdd, dim ond ofn troi'r drol. Yn y cyfamser, nid yw Tata yn troi'r drol, maen nhw'n ei chwalu hi.

Nid wyf yn derbyn bron popeth y mae'r Aelod wedi'i ddweud, ac rwy'n gwarafun dull ac ysbryd ei ddadl. Mae'r Llywodraeth hon wedi brwydro dros y sector dur dros nifer o flynyddoedd. Ers i'r cynigion gael eu gwneud, rydym ni wedi gweithio ochr yn ochr ag undebau llafur a'u cynrychiolwyr, nid yn unig ar lefel genedlaethol, ond hefyd y cynrychiolwyr yn y gweithle. Mae'r gweithwyr dur eu hunain yn arbenigwyr gwirioneddol ar sut i redeg y safle. Pe byddech yn siarad â grŵp o weithwyr dur a'u cynrychiolwyr, nid wyf yn credu y byddent yn dweud nad yw'r Llywodraeth hon wedi ymladd drostyn nhw ac nad yw'n parhau i frwydro drostyn nhw; Nid wyf yn credu y canfyddech eu bod yn credu bod yr amser i fynd i'r India wedi hen basio.

Rydym ni wedi bod yn gweithio gydag undebau llafur dur i ddeall natur y trafodaethau y maen nhw'n eu cael a phryd y gallai ymyrraeth weinidogol wneud gwahaniaeth. Ac, mewn gwirionedd, pan oedd arweinyddiaeth Tata yma am ddeuddydd, roedden nhw mewn trafodaethau gyda'r undebau llafur dur; dyna beth roedden nhw'n ei wneud. Ac mae angen i ni ddeall beth sy'n digwydd yn y trafodaethau hynny, sut rydym ni'n defnyddio ein dylanwad. Dyna pam y cafodd Ysgrifennydd yr economi ac ynni sgwrs gyda'r undebau llafur dur yr wythnos diwethaf, i ddeall hyd a lled pethau. Dyna pam roedd yn rhaid i ni wneud dewisiadau ar unwaith ynghylch a ddylid mynd i Mumbai ai peidio. Rwy'n credu y byddai, ac y dylai a bod rheidrwydd ar unrhyw Brif Weinidog yma yng Nghymru o unrhyw blaid, i fod wedi mynd i Mumbai yn yr amserlen a wneuthum. Dyma oedd y peth iawn i'w wneud, ac rwy'n falch fy mod i wedi gwneud hynny, ac yn fwy balch o ddal ati i gyflwyno'r achos ac ymladd dros y buddsoddiad y credaf a allai wneud gwahaniaeth.

Rwy'n gwrthod y ffordd iddo gategoreiddio buddsoddiad mewn sectorau allweddol o'r economi fel abwyd i ddiwydiant preifat. Ni fydd y math yna o iaith wrth fodd y gweithlu sy'n gweithio yno. Gallech ddweud yr un peth am lawer o'n cyflogwyr mawr eraill. Fyddech chi ddim yn siarad am y buddsoddiad mewn sgiliau yn Airbus fel abwyd i'r cwmni aros yma. Mae'n rhan o'r berthynas aeddfed y mae angen i ni ei chael ynghylch sut rydym ni'n tyfu ein heconomi a sicrhau gwaith a buddsoddiad yma ar gyfer y cymunedau y mae'n fraint i ni eu cynrychioli.

O ran dyfodol y ffwrnais bwa trydan, rwy'n credu ei bod hi'n bwysig iawn ein bod yn cydnabod bod ffwrneisi bwa trydan yn rhan o'r dyfodol. Bydd mwy o gynhyrchu gyda'r ffwrneisi hyn, ac rwy'n credu mai dyna'r peth iawn i'w weld yn digwydd. Fel Llywodraeth, mae'n rhaid i ni bob amser allu a pharatoi i wneud mwy nag un peth ar yr un pryd. Mae hynny'n golygu dadlau'r achos dros y dyfodol mae arnom ni ei eisiau, a pharatoi ar gyfer y dyfodol a allai ddod i'n rhan. Ni fyddai unrhyw un yn maddau i ni pe na baem ni'n gwneud paratoadau i Tata weithredu'r cynllun y maen nhw'n sôn amdano yn gyhoeddus. Dyna'n union beth rydym ni'n ei wneud. Nid derbyn yw hynny y bydd hynny'n digwydd yn ddiofyn, a'n bod derbyn hynny neu'n plygu i'r drefn. Mae ein brwydr yn un wirioneddol ar gyfer y dyfodol, a byddwn yn gobeithio, o fewn a thu allan i'r Siambr, y gallwn ni gael ymateb mor gydgysylltiedig â phosibl i sicrhau'r effaith fwyaf posibl y gall y Senedd hon a'r Llywodraeth hon ei chael ar gyfer dyfodol y credaf y mae ein gweithwyr dur yn ei haeddu.

A gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am ei ddatganiad, ond nid am ei ddatganiad yn unig? Mae'r bobl rwy'n siarad â nhw ym Mhort Talbot—fy nghymdogion, ffrindiau, cydweithwyr—yn ddiolchgar i chi fynd allan i Mumbai a dangos arweinyddiaeth oherwydd, hyd yma, nid ydym ni wedi gweld hynny gan Lywodraeth y DU. Felly, diolch yn fawr iawn am hynny ac yn fawr iawn am ddadalu'n gryf dros gadw gwneud dur cynradd yma yng Nghymru, ac yn benodol ym Mhort Talbot, oherwydd ymddengys bod hynny'n rhywbeth y mae Llywodraeth y DU wedi colli golwg arno.

Rwyf wedi clywed rhai sylwadau y prynhawn yma, ond gadewch imi fod yn glir: mae pobl ym Mhort Talbot, gweithwyr dur Port Talbot, yn croesawu eich gweithredoedd a gweithredoedd y Llywodraeth hon. Maen nhw'n siomedig ym methiannau Llywodraeth y DU, ac maen nhw'n ddig wrth Tata eu hunain am wneud y penderfyniad i gau'r ffwrneisi chwyth hynny heb gyfiawnhad. Nid agenda werdd yw hon; penderfyniad ariannol gan Tata yw hwn. A gaf i fod yn glir ynglŷn â hynny? Maen nhw'n edrych ar ochr arianol y peth, nid ar ochr gymunedol y peth, ddim yn edrych ar ochr y bobl. Ac mae'n bwysig atgoffa pobl o hynny.

Rydym ni i gyd yn gwybod effaith ddinistriol hyn ar y gweithlu—mae'r ffigwr o 2,800 wedi ei grybwyll. Gadewch i ni ei gwneud hi'n glir: fel y dywedodd rhywun, mae tua 9,000 gyda'r gadwyn gyflenwi a'r contractwyr. Mae rhai contractwyr eisoes yn diswyddo pobl nawr, cyn i'r ffwrneisi chwyth gau hyd yn oed. Mae hynny'n bwysig. Ond, i'r Llywodraeth hon, gadewch i ni feddwl yn ôl am yr hyn y gallwn ni fod yn ei wneud. Diolch i chi am y cyfrif dysgu personol, oherwydd rwy'n gwybod fy mod i wedi gwthio'r agenda o ran y cyfrif dysgu personol, a sicrhau bod gweithwyr Tata a chontractwyr yn gallu cael hynny nawr a chael gafael ar y cyllid hwnnw, oherwydd mae'n ymwneud â hyfforddi a datblygu lle gallwn ni eu helpu i fynd i rywle arall. Y siom yw bod pobl eisoes yn gadael nawr. Maen nhw nawr yn gweithio yn Lloegr. Rydym ni'n colli'r economi honno nawr. Mae hyn yn niweidiol iawn i'n heconomi leol.

Nawr, dim ond ychydig o gwestiynau cyflym, oherwydd rwy'n gwybod bod fy amser ar ben. Y bwrdd pontio, roeddech chi'n sôn am hynny. A wnewch chi sicrhau bod y Trysorlys yn rhyddhau'r £80 miliwn hwnnw? Oherwydd hyd yn hyn nid yw'n mynd i unman. Rydym ni wedi cael gwybod am gyfraniad Tata o £20 miliwn, ac maen nhw eisoes wedi dweud ble y byddant yn ei wario, sut y byddant yn ei wario, a sut y byddant yn ei reoli. Nid wyf wedi clywed hynny gan Lywodraeth y DU eto, felly mae angen ymrwymiad yn y bwrdd pontio nesaf, oherwydd rwy'n eistedd arno, fel y mae rhywun arall yn y Siambr hon yn ei wneud, a rhywun arall yn y Siambr hon. Mae angen yr ymrwymiad hwnnw arnom ni y byddan nhw yn ei wario, nid dim ond siarad amdano, a'i wario'n gyflym, oherwydd mae'r gweithlu'n mynd o fewn mis o amser, ac fel rydych chi wedi dweud, ym mis Medi, y rhan fwyaf ohono. Dydyn ni ddim eisiau bod yn dal i siarad ym mis Medi, gan ddweud, 'O, lle byddwn ni'n gwario hyn?' Mae arnom ni eisiau ymrwymiadau nawr. Felly, a allwch chi sicrhau y rhoddir yr ymrwymiad hwnnw?

Ac, yn ail, a wnewch chi sicrhau bod Tata yn cyflwyno'r cais cynllunio ar gyfer y ffwrnais bwa trydan? Oherwydd, fel y dywedwch, mae yna weithwyr yn y gwaith dur nad ydyn nhw'n credu y daw'r ffwrnais bwa trydan. Mae angen i ni weld cyflwyno cais cynllunio, fel y gallwn ni fod yn hyderus y byddant yn darparu'r ffwrnais bwa trydan mewn gwirionedd.

Diolch am y sylwadau a'r cwestiynau. Rwy'n cytuno'n llwyr â David Rees: ni ddylem ni fod yr unig wlad G7 sy'n ildio ein gallu i wneud dur sylfaenol. Mae hynny'n fater sofran i Lywodraeth y DU. Ac roedd bargen ar y bwrdd a oedd ar gael dair blynedd yn ôl, a byddai wedi bod yn well bargen ar y pryd, gyda chyfres well o ganlyniadau ac, mewn gwirionedd, rwy'n credu y byddai gennym ni fwy o weithwyr yn dal mewn gwaith gyda dyfodol gwahanol, ac fe allem ni fod wedi cymryd cam ymlaen o ran cael mwy o gynhyrchu mewn ffwrnais bwa trydan ochr yn ochr â dyfodol mwy diogel ar gyfer cynhyrchu mewn ffwrnais chwyth hefyd.

Fy mhryder gyda hynny oedd—. Rwy'n cydnabod y pwynt y mae'r Aelod wedi'i wneud am y dicter yn y gymuned sy'n real, ac nid yn unig o fewn y gweithlu ond ar lefel ehangach, ac fe wn i fod hynny wedi'i gyfeirio at Lywodraeth y DU a'r cwmni. Nid wyf erioed wedi colli golwg ar y bobl yn uniongyrchol yng nghanol hyn i gyd: y gweithlu yn Tata, y contractwyr sy'n gwybod eu bod yn dibynnu ar y busnes yn parhau, a phobl yn y gymuned ehangach sy'n gwybod, os byddwch yn cymryd llawer o weithwyr â chyflog da o'r economi honno, y bydd yn cael effaith ar bob un ohonyn nhw. Soniais yn gynharach am realiti gwahanol drefi gwneud dur a'r dyfodol y gadawyd nhw gydag o. Does arnaf i ddim eisiau gweld hynny ar gyfer Port Talbot nac yn wir ar gyfer gweddill y gwaith yn Llanwern, ac fe hoffwn i weld dyfodol iach i Trostre a Shotton gyda'r gweithrediadau sydd ganddyn nhw, a dyna pam ei bod hi mor bwysig gwneud y pwynt ynglŷn â darparu'r slab a'r coil ar gyfer eu dyfodol.

Ond o ran eich sylw ynglŷn â chontractwyr, rwy'n credu fy mod in glir iawn bod angen yr wybodaeth arnom ni am hynny, ac mae pobl yn cael eu diswyddo nawr. Dyna pam mae'r wybodaeth mor bwysig ac felly amser yn hanfodol. Rwyf hefyd eisiau bod yn glir ynghylch pecynnau hyfforddi yn y dyfodol a sut y gallent edrych. Bydd gan rai gweithwyr sgiliau yn y busnes nad ydynt wedi'u hachredu, felly ni allant fynd i gael swydd gyda chyflogwr gwahanol os nad oes ganddyn nhw'r achrediad ar gyfer hyn. Bydd yr hyfforddiant yn bwysig iawn er mwyn galluogi pobl i symud ymlaen, ac unwaith eto, gallai a dylai rhywfaint o hynny fod yn waith da sydd ar gael.

Nid oes gennym ni gynllun eto ar gyfer yr £80 miliwn, ac rwyf wedi gweld bod Tata wedi nodi sut maen nhw am wario eu £20 miliwn maen nhw wedi'i roi ar y bwrdd. Mae'n rhan o'r rheswm pam y dywedais yr hyn a ddywedais o'r blaen, am yr ystwythder a chyflymder y bwrdd pontio yn gallu gwneud dewisiadau. Bydd angen rhai o'r dewisiadau hynny yn y dyfodol agosach ac ar gyflymder na fydd yn aros am gyfarfod misol. Bydd angen i ni gael rhywbeth sy'n dylunio ac yn dwyn ynghyd y gwahanol randdeiliaid sydd â phwerau a chyfrifoldeb gwneud penderfyniadau, er mwyn deall sut gaiff yr adnodd hwnnw'n ei ddefnyddio—nid bwriadu ei ddefnyddio, ond y caiff ei ddefnyddio mewn gwirionedd—ac mae angen i'r bwrdd pontio gydnabod na all wneud hynny i gyd drwy'r patrwm presennol o gyfarfodydd. Mae hynny'n bwynt ymarferol nad yw'n wleidyddol ddadleuol, rwy'n credu. Mae arnoch chi naill ai eisiau i'r arian gael ei ddefnyddio'n dda, ochr yn ochr â'r adnodd sydd gennym ni a phartneriaid eraill, neu does arnoch chi ddim eisiau hynny, ac rwy'n credu mai'r peth anghywir fyddai ceisio cadw at batrwm sy'n gyfleus os ydych chi'n mynd i'r cyfarfod, ddim yn gyfleus os ydych chi am weld y canlyniadau cywir i'r gweithlu.

Ac rwy'n derbyn sylw'r Aelod ynghylch cais cynllunio ar gyfer ffwrnais bwa trydan. Hyd yn oed ar ffurf amlinellol, byddai'n arwydd defnyddiol i'r gymuned ehangach yr adeiledir y ffwrnais bwa trydan, oherwydd os daw cynhyrchu gyda ffwrnais chwyth i ben, bydd bwlch o sawl blwyddyn cyn y gallwch chi gynhyrchu gyda ffwrnais bwa trydan, ac os ydych chi'n mewnforio dur i'w rolio, bydd pryderon bob amser ynghylch p'un ai, a dweud y gwir, a ystyrrir y cynhyrchiad ehangach. Po gynharaf yr anfonir y neges gadarn honno, y gorau.

Dywed y Prif Weinidog na chollodd olwg erioed ar y gweithlu ym Mhort Talbot ac rwy'n falch o glywed hynny, ond gadewch i ni atgoffa'n hunain o'i record. Mae Llywodraeth y DU wedi cynnig £80 miliwn ar gyfer y bwrdd pontio hwnnw i gefnogi gweithwyr. Mae Tata eu hunain wedi rhoi £20 miliwn. Nid yw ef a'i Lywodraeth, Llywydd, wedi rhoi dim—dim dimai goch i gefnogi gweithwyr drwy'r bwrdd pontio hwnnw. Dyna ei record o ran cefnogi gweithwyr dur ym Mhort Talbot. Nawr, ei unig ateb—. Mae wedi mynd i Mumbai, a dweud y gwir nid yw'n swnio fel ei fod wedi sicrhau unrhyw beth o'r cyfarfod hwnnw. Mae wedi bod ar y daith honno. Felly, ymddengys mai'r unig beth y gall gyfeirio ato fel ateb posibl yw etholiad cyffredinol, a'r £3 biliwn hwn, sy'n iawn, ond gofynnwyd i'r Prif Weinidog ddwywaith yn awr gadarnhau cyfran y £3 biliwn hwnnw a fyddai'n cael ei wario'n benodol ym Mhort Talbot, oherwydd os na all wneud hynny'n glir i ni yn y Senedd, yn sicr ni wnaeth hynny'n glir ym Mumbai i Tata. Felly, a allwch chi gadarnhau union gyfran y £3 biliwn hwnnw a glustnodwyd ar gyfer Port Talbot?

Wel, rwy'n credu y bydd naws y cyfraniad hwnnw'n dân ar groen teuluoedd sy'n ei chael hi'n anodd cysgu'r nos a deall a oes pobl ar eu hochr yn y frwydr am eu dyfodol. Rwy'n credu y dylai'r Aelod bob hyn a hyn ystyried nid yn unig a oes clipiau diddorol ar gyfer cyfryngau cymdeithasol y Ceidwadwyr Cymreig, ond eich cyfrifoldebau ehangach mewn gwirionedd. Dydw i ddim yn meddwl eich bod chi'n dod yn agos at y rheini.

Nid yw'n wir o gwbl dweud nad yw Llywodraeth Cymru wedi cefnogi Tata yn ariannol, er nad ydym ni'n barod i fuddsoddi yn nyfodol y gweithlu os collir yn wir y swyddi y rhagwelir eu colli. Rwyf wedi sôn amdano fwy nag unwaith: cyfrifon dysgu personol, rhaglen ReAct, Cymunedau am Waith, yr hyn rydym ni'n ei wneud gyda phrentisiaethau. Mae yna ystod eang o fesurau yr ydym ni'n barod i'w gweithredu i gefnogi'r gweithlu hwnnw, fel yr ydym ni wedi'i wneud ym mhob achos o ddiweithdra sylweddol arall a'r ffordd yr ydym ni wedi gweithio'n fwriadol gyda'n rheolwyr lleol a'r Ganolfan Byd Gwaith i wneud hynny, ac yn wir awdurdodau lleol o unrhyw arweinyddiaeth wleidyddol.

Rwy'n credu o ran y galw yr amlinellais i rannu'r gronfa trawsnewid dur gwyrdd gwerth £3 biliwn—mae hynny'n £2.5 biliwn, ynghyd â'r £0.5 biliwn sydd ar y bwrdd ac nad yw wedi ei wario hyd yn hyn—ni fydd unrhyw un yn y sector yn credu'n ddifrifol y gallech chi neu y dylech chi geisio dosrannu hynny nawr heb y sgwrs y mae angen i chi ei chael gyda'r busnes ynglŷn â sut y gallen nhw ddefnyddio peth o'r arian hwnnw ar gyfer Trawsnewidiad dur gwyrdd. Os yw'r Aelod am wneud cyfraniad difrifol, caiff ymateb difrifol. Rwy'n credu bod ei arddull anterliwtiol yn adlewyrchu'n wael iawn arno, ac mae'r gweithlu a'r cymunedau yr effeithir arnyn nhw yn uniongyrchol yn cydnabod ac yn deall hynny i'r dim. Dylai feddwl eto.

Rwy'n siomedig o glywed nad yw'r Prif Weinidog wedi dychwelyd gydag unrhyw newyddion da diriaethol i weithwyr a thrigolion Port Talbot, a gwn y bydd llawer o'r bobl rwy'n eu cynrychioli yn hynod ddigalon. Mae gweithwyr eisoes yn cael eu gorfodi i adael eu cymunedau, ac weithiau eu teuluoedd, oherwydd ansicrwydd y misoedd diwethaf a chynlluniau torri swyddi trychinebus Tata. Yn sgil dinistr economaidd, caiff bywyd cymunedol ei ddistrywio. Mae cynghorydd sir Plaid Cymru dros Aberafan, Andrew Dacey, yn is-gadeirydd clwb rygbi nerthol Aberafan Quins, y mae gan fwy na hanner ei dîm swyddi naill ai yn y gwaith dur neu'n gysylltiedig ag ef. Yn ogystal â'i ofnau, yn amlwg, ar gyfer dyfodol y clwb, ei hyfywedd a'i nawdd, mae'r Cynghorydd Dacey wedi sôn mai siom yw'r prif emosiwn a deimlir a'r ffaith bod ei aelodau'n teimlo mor isel, ni allant hyd yn oed siarad am yr hyn sy'n digwydd. Felly, beth fydd yn cael ei wneud i fynd i'r afael â'r agwedd hon, yn benodol, y gost economaidd, gymdeithasol a diwylliannol y bydd unrhyw un a fagwyd mewn cymuned lofaol yn hynod gyfarwydd â hi? Oherwydd mae colli swyddi nid yn unig yn effeithio ar y gweithlu, ond yr holl gwmnïau sy'n dibynnu arnyn nhw, a'r holl bobl hyn sy'n rhan o'r sefydliadau, clybiau a chymdeithasau sy'n gwneud Port Talbot a'r cymunedau cyfagos yr hyn ydyw. Felly, sut fyddwch chi'n sicrhau y caiff pawb y mae hyn yn effeithio arnynt eu hystyried a'u cefnogi dros y misoedd nesaf, a sut fyddan nhw'n rhan o unrhyw gynlluniau cefnogaeth sydd gan y Llywodraeth? Sut allwn ni amddiffyn ffabrig cymdeithasol hanfodol bwysig Port Talbot?

Dyma un o'r prif ysgogwyr yng ngweithred y Llywodraeth hon o ran deall nad darlun economaidd yn unig yw hwn. Nid dim ond adleoliad tymor byr ydyw. Os collir y swyddi ar y raddfa a'r cyflymder sy'n cael ei gynnig, gwyddom, yn anffodus, o rannau eraill o Gymru, trefi dur eraill, cymunedau eraill, y bydd effaith hirhoedlog i hynny. Dyna'n union yr ydym ni wedi bod yn ceisio ei osgoi, yr effaith gymdeithasol honno rwy'n clywed gan bawb, pan fyddaf wedi bod i'r dref, pan fyddaf wedi cwrdd â chynghorwyr lleol. Ac, wrth gwrs, nid yw David Rees byth yn colli cyfle i siarad am hyn, na chwaith cynrychiolwyr eraill yr ardal yn wir, ac ni fyddwn yn disgwyl i bobl beidio â gwneud hynny.

Nid yr effaith economaidd a chymdeithasol yn unig yw fy mhryder i, ond am y ffaith bod gennych chi gynllun, ac os yw pobl yn credu bod y bwrdd pontio gyda £100 miliwn yn mynd i ddatrys hyn i gyd, nid wyf yn credu bod hynny'n bodloni graddfa'r her mewn gwirionedd. Nid wyf yn credu bod hynny'n ymwneud yn onest â'r cyhoedd. Felly, mae'n rhaid i ni fod yn glir y bydd hyn yn gofyn am gymorth ac ymyrraeth gan y Llywodraeth i ddarparu'r hyfforddiant, y sgiliau a'r cyfleoedd i'r gweithlu bontio, a chyflymder y pontio. Roedd yn un o'r pwyntiau y cês i sgwrs reolaidd gyda'r cyn-Brif Weinidog amdano—nid yn unig a fydd yna golledion, ond mae'r amser y mae'n digwydd yn gwneud gwahaniaeth enfawr, oherwydd bydd llawer o bobl yn gadael yr ardal. Gall pobl fynd i rannau eraill o'r byd, fel y dywedodd David Rees, ac os ydyn nhw wedi mynd allwch chi ddim gwarantu y dôn nhw yn ôl. Mae hefyd yn golygu bod y gefnogaeth y gallwch ei threfnu yn y tymor byrrach mewn gwirionedd yn llawer anoddach i'w rheoli i roi'r math o obaith y bydd ei angen ar bobl, yn ogystal â'r profiad ymarferol, go iawn.

Hoffwn grybwyll un o'r pwyntiau a wnaeth yr Aelod, sef y pwynt ehangach am lesiant, am sut mae pobl yn teimlo, eu bod yn teimlo eu bod yn gallu siarad amdano. Mae'n bwysig iawn ein bod yn dod o hyd i ffyrdd i bobl siarad. Yn aml, mae mannau cyffredin lle mae pobl wedi arfer siarad â'i gilydd am bopeth ac mae unrhyw beth yn ffordd ddefnyddiol i hynny ddigwydd. Rwyf bob amser wedi bod yn poeni am yr effaith bosibl ar iechyd meddwl. Mae yna lawer o dystiolaeth bod achosion diweithdra mawr yn arwain at heriau gwirioneddol iawn ym maes iechyd meddwl a lles, gyda chanlyniadau anodd iawn. Felly, dyna pam, yn ystod ein hamser—ac fe wn i fod Jeremy Miles yn parhau i ddadlau'r achos hwn—mae angen ymgysylltu â'r bwrdd iechyd ynghylch hynny. Ond i wneud hynny, bydd angen i ni ddeall yn fwy eglur y cynlluniau, y cynigion a'r effaith ar gontractwyr, oherwydd byddai'r bobl hynny fel arall yn cael eu colli, a byddwn ond yn eu gweld os ydynt yn cymryd rhan yn ein gwasanaethau, yn hytrach nag ymgysylltu'n rhagweithiol â nhw.

Felly, nid mater o golli swyddi yn unig yw hwn; mae'n llawer mwy na hynny. Fe hoffwn i weld dyfodol i Bort Talbot sy'n un balch, sy'n adeiladu ar y gwaddol sydd ganddyn nhw, yn hytrach na dweud, 'Rydym ni wedi gwneud ein rhan', ac ar ddiwedd y flwyddyn, nid ydym ni yno mwyach. Dyna, rwy'n ofni, yw'r hyn a allai ddigwydd os mai dim ond proses y bwrdd pontio sydd gennym ni i weithio drwyddo, gyda swm cyfyngedig o arian a'r amserlen y mae Tata yn ei disgrifio ar hyn o bryd i gyflawni'r holl ddiswyddiadau sylweddol hynny.

Prif Weinidog, rwy'n gwybod eich bod yn gwbl ymwybodol o bwysigrwydd Llanwern i'r economi ranbarthol, y bobl a gyflogir yn uniongyrchol yn y ffatri, y contractwyr, y cyflenwyr a'r gwariant yn yr economi leol. Yr oedran cyfartalog yn Llanwern erbyn hyn yw, rwy'n credu, y tridegau cynnar, wrth gwrs, mae nifer o brentisiaid yno. Felly, mae'n hawdd deall pam y mae llawer iawn o bryder yn lleol am ddyfodol y gwaith, o ystyried y colledion swyddi a ragwelir a ddaw yn y dyfodol. Mae wedi'i integreiddio â Phort Talbot, fel y gwyddoch chi, wrth gwrs, Prif Weinidog. Rwy'n credu bod hynny'n creu llawer o bryder ynghylch gwaith y bwrdd pontio, dim ond i sicrhau bod Llanwern yn cael ei ystyried yn llawn, wedi'i ystyried yn briodol yng ngwaith y bwrdd hwnnw a'r penderfyniadau a wneir.

Roedd yn dda eich clywed yn siarad am fonitro ymchwil a datblygu o ran ansawdd y dur y byddai ffwrnais arc trydan yn ei gynhyrchu, oherwydd, yn amlwg, mae agwedd fodurol cynhyrchu yn Llanwern yn gysylltiedig yn gryf ag ansawdd y dur hwnnw. Ac mae'n dda iawn clywed y byddwch chi'n ymweld â Llanwern yn fuan, hefyd. Ond tybed a allech roi rhywfaint o sicrwydd ynghylch gwaith y bwrdd pontio, yn benodol o ran y problemau sydd gan Lanwern.

Rwy'n hapus iawn i roi'r sicrwydd i'r Aelod ein bod yn parhau i gymryd diddordeb nid yn unig ym Mhort Talbot, ond ym mhob un o'r busnesau eilaidd, a Llanwern yn arbennig, oherwydd yn y cynigion y mae Tata wedi'u cyhoeddi, maent yn disgwyl y bydd swyddi uniongyrchol yn cael eu colli yn Llanwern o fewn dwy i dair blynedd. Mewn gwirionedd, mae'r busnes yn Llanwern, yn enwedig ei ymgysylltiad â'r sector ceir, yn uchel ei barch ac mae'n faes lle, os edrychwch ar anghenion economi'r DU yn y dyfodol a'r ffordd y bydd cerbydau'n newid, bydd angen y cerbydau hynny arnom o hyd a bydd angen dur arnom o hyd ynddynt hefyd. Felly, rwy'n credu bod achos i'w wneud a oedd yn rhan o'r drafodaeth ynghylch sut olwg fydd ar fuddsoddiad yn y dyfodol ym mhob un o'r busnesau eilaidd hynny. A dyna pam ei bod mor bwysig gwneud y cais a chael yr ymrwymiad i ddarparu coiliau a slabiau ar gyfer busnesau eilaidd. Os ydych chi'n aros am arc trydan a'ch bod o bosibl yn aros am ddwy neu dair blynedd, neu fwy na thair blynedd o bosibl, mewn gwirionedd, o ble mae'r cyflenwad hwnnw'n dod i'r gweithrediadau eilaidd a'r cannoedd o swyddi ar bob un o'r safleoedd hynny sy'n cael eu cyflogi'n uniongyrchol, yn ogystal â'r holl rai anuniongyrchol?

Ac yna hefyd, beth ydych chi'n ei wneud—a dyna pam mae'r pwynt am ymchwil yn bwysig—wrth gynhyrchu'r math cywir o ddur? Dyna pam rwy'n credu hefyd nad y DU ddylai fod yr unig wlad o'r G7 na all wneud dur sylfaenol. Rydych chi'n dibynnu ar rannau eraill o'r byd, o bosibl ar gwmnïau dur eraill o safbwynt Tata, oherwydd os bydd mecanwaith ffin garbon yn dod i mewn ar ryw adeg yn 2027, ni fydd ganddyn nhw'r opsiwn o fewnforio o India, bydd yn rhaid i hwnnw i gyd ddod o'r Iseldiroedd, ac a fydd ganddyn nhw'r gallu i wneud hynny? Mae honno'n her ymarferol rwy'n credu y mae angen gweithio drwyddi fel bod gwir hyder na fydd y busnesau hynny'n cael eu symud i ffwrdd. Oherwydd bod parch mawr i ansawdd yr hyn sy'n dod o Shotton, Caerffili, Trostre a Llanwern. Mae'r cwmni'n cydnabod hynny ac, yn hollbwysig, mae eu cwsmeriaid yn gwneud hefyd.

Mae yna bwynt olaf rwy'n credu sy'n werth ei wneud. Eich pwynt chi ynghylch y bobl sydd â chyfrifoldebau. Rwy'n credu bod llawer o bobl yn credu bod y gweithlu dur yn weithlu sy'n heneiddio, ond mewn gwirionedd nid yw hynny wedi bod yn wir ers amser maith. Felly, os gwneir y newidiadau hyn, gallai llawer o bobl sydd â chyfrifoldebau a rhwymedigaethau ariannol parhaus a real golli eu swyddi. Os ydych yn eich tridegau, mae'n gwbl bosibl bod gennych dŷ, gyda rhent neu gyda morgais, gyda phlant, gyda biliau eraill i'w talu, ac os byddwch yn colli'r gyflogaeth honno, pa mor hir y gall pecyn diswyddo sicrhau eich bod yn dal i allu cyflawni'r cyfrifoldebau hynny? Mae'r dadleoli, yn gymdeithasol ac yn economaidd, yn wirioneddol arwyddocaol. A dyna hefyd pam ein bod wedi dadlau'r achos yn gyson yn y bwrdd pontio i sicrhau bod yna lwybr i gyngor ariannol priodol gan ffynhonnell sydd ag enw da os yw pobl yn cael eu diswyddo. Oherwydd ein bod wedi gweld yn y gorffennol, pan fydd pobl yn cael taliadau diswyddo mawr, nid yw hyn yn creu'r ymddygiad gorau ymhlith pobl sy'n gweld hynny fel cyfle i wneud arian mewn modd diegwyddor. Felly, rydym yn parhau i wneud yr achos hwnnw. Dyna pam, mewn achosion eraill, mae'r cwmni wedi talu mewn gwirionedd am gyngor ariannol gan ffynhonnell ag enw da. Mae'n sgwrs barhaus y mae'n rhaid i ni allu ei chael. Ac unwaith eto, ailadroddaf, mae angen i ni allu cyflwyno'r prif achos dros y canlyniad gorau posibl ac yna bob cam arall o amgylch hynny, os na chawn y canlyniad yr ydym yn ei ddymuno, yna rhaid ceisio sicrhau bod gennym y canlyniad gorau posibl i'r bobl y mae'n fraint i ni eu cynrychioli.

Gellir osgoi'r golled drychinebus hon o swyddi, fel y dywedoch chi, Prif Weinidog. Mae gennym ni yn y Senedd hon y pŵer i gyflwyno deddfwriaeth frys a fyddai'n ein galluogi i osod gorchymyn prynu gorfodol ar ffwrnais chwyth 4 a'r pen trwm sy'n gysylltiedig â hi, a fyddai'n caniatáu i ni atal datgomisiynu'r ffwrnais chwyth honno. Byddai'n caniatáu i ni adeiladu pont i'r newid yn y Llywodraeth a pholisi diwydiannol newydd ym mis Hydref a mis Tachwedd, a fyddai'n caniatáu i'r pontio teg gael ei weithredu bryd hynny. Faint fyddai'n costio? Wel, mae gennym ni'r ffigurau. Faint fyddai'n costio i gynnal ffwrnais chwyth segur? Pan wnaeth ThyssenKrupp hynny yn Duisburg, roedd yn costio tua £500,000 y mis. Pan wnaeth US Steel yr un peth yn Fairfield, Alabama yn 2015, fe gostiodd tua'r un peth. Pan wnaeth Tata hynny—fe wnaethant wneud ffwrnais chwyth yn segur ym Mhort Talbot rhwng 2009 a 2013—roedd yn costio tua'r un swm. Felly, dau fis, £2 filiwn. Oni fyddai hwnnw y buddsoddiad gorau a wnaeth Llywodraeth Cymru erioed ar ran gweithwyr Cymru ac economi Cymru?

Rwy'n parchu'r ffaith bod yr Aelod eisiau meddwl am syniadau ac atebion, ond mae'n rhaid i ni feddwl a allwn eu gweithredu ac a fyddant yn cyflawni'r hyn y mae ei eisiau mewn gwirionedd. Nid wyf yn credu y byddai'r bil terfynol fel y mae'n ei awgrymu. Mae'n rhaid i ni wedyn gael trafodaeth ynghylch beth sy'n digwydd nawr gyda'r hyn sy'n digwydd, beth ddaw nesaf ac, pe baem yn ceisio ymyrryd, a fyddai'r gweithrediad hwnnw'n parhau o gwbl. Nid wyf yn argyhoeddedig mai dyma'r llwybr i'w gymryd i atal y colledion swyddi trychinebus a fyddai fel arall yn digwydd. Rwy'n gwybod bod yr Aelod yn llawn ewyllys da wrth wneud yr awgrym hwnnw.

Mae'n gwneud pwynt pwysig, serch hynny, sef bod dull y datgomisiynu yn bwysig. Gallwch ddatgomisiynu'r ffwrnais mewn ffordd a fyddai’n golygu na ellid byth ei hailgychwyn, byddai'n cael ei difrodi yn y broses ddatgomisiynu, neu fe allech chi ei wneud yn y fath fodd fel y byddai'n bosibl, er y byddai golygu costau i ailgychwyn, i sicrhau mewn gwirionedd bod ffwrnais chwyth yno ar ôl i unrhyw newidiadau gael eu gwneud. Fodd bynnag, mae hynny'n gofyn am ddealltwriaeth o'r buddsoddiad mewn cyfalaf ac mewn cymorth gweithredol er mwyn i hynny ddigwydd, ac yn wir y farchnad ar gyfer dur yn y DU ac yn ehangach hefyd.

Felly, mae yna bethau ymarferol i ni barhau i siarad amdanyn nhw. Rwyf wedi ymrwymo, fel yr wyf yn gwybod yn wir fod Ysgrifennydd yr economi hefyd, i gael unrhyw sgwrs synhwyrol, unrhyw sgwrs realistig, ynghylch yr hyn y gallwn ei wneud i geisio cynnal y dyfodol y mae ein gweithwyr yn ei haeddu, ochr yn ochr â'r ffaith bod angen i ni baratoi ar gyfer yr hyn a fyddai'n digwydd pe bai cynlluniau Tata yn mynd ymlaen o fewn yr amserlen y maent yn nodi eu bod eisiau gweithredu. Ac wrth gwrs, o fewn hynny, mae sawl elfen yn dod i'r amlwg ar yr un pryd. Nid cyngor o anobaith yw hwn, mae'n gyngor llawn gonestrwydd ynghylch yr arweinyddiaeth sydd ei hangen arnom, y dyfodol y gallem ei gael, a'r cyfrifoldebau sydd gennym yn y Llywodraeth i baratoi ar gyfer mwy nag un canlyniad.

Prif Weinidog, fel cynrychiolydd cymuned ddur sydd wedi gweld effaith ddinistriol colli swyddi yn y sector hwn, a gaf i ddiolch i chi unwaith eto am eich holl waith, ac Ysgrifennydd yr economi am ei waith, wrth gefnogi'r diwydiant yng Nghymru? Mae'r ymrwymiad gan Lywodraeth Cymru, flwyddyn ar ôl blwyddyn, yn gwbl groes i ymrwymiad Llywodraeth y DU wrth iddynt anwybyddu gweithwyr dur Cymru yn gyfan gwbl a chefnu ar ddiwydiant dur Cymru.

Prif Weinidog, fe wnaethoch chi gyfeirio'n briodol yn eich datganiad at bwysigrwydd cynnal gweithrediadau eilaidd yn y diwydiant dur, gan gynnwys gwaith dur Shotton. A gaf i ofyn i chi a fyddwch chi'n parhau i frwydro dros y gweithrediadau eilaidd yng ngwaith dur Shotton gyda chynrychiolwyr yn y lle hwn a chydweithwyr yn ein hundebau llafur ni yn y safleoedd hynny ar gyfer cynhyrchu dur sylfaenol yng Nghymru, sy'n hanfodol i unrhyw wlad yn y G7?

Diolch yn fawr, a diolch unwaith eto am gyflwyno'r achos dros ddyfodol Shotton. Rwy'n gwybod bod yr Aelod yn gwneud hynny'n gyson. Mae'n gyflogwr pwysig yn yr ardal. Pe na bai'r swyddi hynny'n ddiogel, yna mewn gwirionedd nid problem i Shotton yn unig fyddai hynny, ond mewn gwirionedd i'r ardal ehangach a'r ecosystem a'r swyddi sy'n dibynnu arno o'i gwmpas. Mae dau beth, rwy'n credu. Y cyntaf yw faint o ddur arc trydan y gall Shotton ei ddefnyddio yn y dyfodol, oherwydd gallai rhai o'i weithrediadau ddefnyddio arc trydan, ac mae gan rai cwsmeriaid ddiddordeb yn ôl troed carbon y dur sydd ganddynt. Mae amrywiaeth o gynnyrch dur, ond ar hyn o bryd dim ond trwy broses sylfaenol y mae'n bosibl, a gallwn naill ai gael y dur hwnnw wedi'i wneud yng Nghymru ar gyfer y DU, neu y gellir gwneud dur mewn mannau eraill a gallwn ei fewnforio. Nawr, os aiff Tata ymlaen â'u cynlluniau, bydd angen i ni sicrhau bod y dur sylfaenol hwnnw'n cael ei fewnforio mewn niferoedd sylweddol. Mae hwnnw'n weithrediad logistaidd sylweddol iawn. Mae'n rhaid i chi feddwl am y capasiti i gael y dur hwnnw i mewn i'r wlad, ac yna ei symud o gwmpas yn ôl y gofyn. Felly, bydd her sylweddol, o ran cludo, nid yn unig cael pethau i'r dociau, ond yna ei symud o gwmpas ein rhwydwaith. Dyma'r holl bethau ymarferol y bydd angen i Tata allu eu cyflawni i sicrhau bod yr arwyddion y maent wedi'u gwneud, y bydd busnesau eilaidd yn cael eu cyflenwi, yn ymarferol. Ond, fel y dywedais i, nid wyf yn cilio rhag y ffaith fy mod eisiau gweld dull gwahanol, ac rwyf eisiau gweld realiti gwahanol, oherwydd rwy'n ystyried y pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud yn rheolaidd ynghylch yr hyn sy'n digwydd gyda diswyddiadau sylweddol ar raddfa fawr heb gynllun ar gyfer y dyfodol, a'r hyn y mae hynny'n ei olygu i gymunedau yn y tymor hwy, nid y penawdau ar hyn o bryd yn unig. 

Defnyddiwyd y geiriau 'dinistriol' a 'thrychinebus', ac mae'n anodd dod o hyd i ansoddeiriau eithaf sy'n disgrifio'r effaith y bydd hyn yn ei chael. Bydd hyn yn gwneud Cymru'n dlotach. Mae hyn yn mynd i wneud economi de Cymru yn dlotach yn sylweddol am genedlaethau i ddod. Nid wyf yn credu y dylem danbrisio maint effaith hyn ar ein heconomi a'n cymdeithas. Ac rwy'n croesawu pob cyfle y mae'r Prif Weinidog wedi'i ddefnyddio i siarad â rheolwyr Tata, er mwyn ceisio eu perswadio i newid eu penderfyniad, ond hefyd i sicrhau bod gennym rai gwarantau o'r hyn sydd ar ôl. Rwy'n credu, o'r hyn rwy'n ei ddeall gan Tata dros nifer o flynyddoedd, eu bod wedi bod yn ceisio cael sgwrs adeiladol gyda Llywodraeth y DU. Nid oes gennym ni y pŵer i ddod â'r math o fuddsoddiadau sydd eu hangen ar gyfer dyfodol cynaliadwy ar gyfer dur. A all ddweud wrthym a wnaeth drafod, yn y sgyrsiau hyn gyda'r prif weithredwyr, faint o ymdrechion yr oeddent wedi'u gwneud i ymgysylltu â Llywodraeth y DU mewn sgwrs ddifrifol, a beth oedd yr ymateb? 

Ac o ran sefyllfa Trostre yn Llanelli, roeddwn yn falch o glywed eich bod wedi cael gwybod bod digon o gronfeydd wrth gefn o goiliau rholio poeth a slabiau i warantu lefelau cynhyrchu eu gweithrediadau eilaidd. Fel y gwyddom, ar gyfer Tata rydym yn defnyddio'r gair 'eilaidd'; yn ei hanfod mae'n golygu bod cysylltiad rhwng yr holl weithfeydd ledled Cymru, ac mae tynged un yn dibynnu ar y lleill. Oherwydd mae'r arwyddion yr wyf yn eu cael gan y gweithlu yn Llanelli yn llawer mwy brawychus nag y mae'r sicrwydd hwnnw'n ei awgrymu. Maent yn dweud wrthyf nad oes digon o stociau o gynhwysion allweddol tunplat, bod y cynnydd o ran sicrhau mwy ar ei hôl hi, y gallai Tata wneud penderfyniadau i flaenoriaethu Trostre ar gyfer stocio deunydd yn lle gweithrediadau eraill yn Ewrop ac nad ydynt wedi gwneud hynny, ac nid y cyflenwad tymor byr yn unig, ond beth am y cyflenwad tymor canolig a thymor hir pan fyddant yn dibynnu ar gyflenwyr trydydd parti, ac ar gyfer ansawdd? A drafododd cadw'r ail ffwrnais chwyth ar agor yn ddigon hir i sicrhau bod digon o stoc, a pha fanylion y gall nawr eu holi amdanyn nhw i gyflawni'r ymrwymiad eang hwnnw y maen nhw wedi'i roi iddo?

Diolch am y cwestiynau. Mae'r Aelod yn gwneud pwynt yr wyf yn cytuno'n llwyr ag ef ac sydd wedi bod yn sail i'n dull o ymdrin â'r mater hwn ar hyd y ffordd, os bydd cynigion Tata yn mynd yn eu blaenau, bydd yn cael effaith genedlaethol sylweddol. Nid problem i gymunedau dur yn unig yw hyn. Mae'r ôl troed mor arwyddocaol mewn gweithgarwch economaidd a byddai'n arwain at ganlyniadau hirdymor. Rwyf wedi cael nifer o drafodaethau, gan gynnwys ym Mumbai, am ymgysylltiad Llywodraeth y DU. Nid yw'r cwmni'n rhoi rhestr o'r holl gyfarfodydd a gawsant, ac ni fyddech yn disgwyl iddynt o reidrwydd i ddweud eu barn gwbl ddi-flewyn-ar-dafod ar lefel yr ymgysylltiad y maent wedi'i gael. Ond rwy'n ymwybodol, o'r adeg y dechreuais y swydd fel Gweinidog yr economi, fod yna gynnig ar y bwrdd, a oedd yn y bôn yn barod i'w weithredu, a fyddai wedi gweld cyd-fuddsoddi yng nghyfleusterau'r dyfodol ym Mhort Talbot, ac na fyddai wedi cael y canlyniadau yr ydym yn eu trafod nawr. Efallai y byddwch yn cofio Kwasi Kwarteng am ei ymddangosiad diweddarach mewn bywyd cyhoeddus, ond, mewn gwirionedd, ar y pryd, roedd yn dadlau y dylai'r DU fod yn wlad sy'n gwneud dur, ac mai'r her mewn gwirionedd oedd deiliaid 10 ac 11 Downing Street yn cytuno ar yr hyn y dylai'r dull hwnnw fod. Pe byddem wedi llwyddo i sicrhau cytundeb bryd hynny, byddem mewn sefyllfa wahanol heddiw, byddai gweithwyr mewn sefyllfa wahanol heddiw, byddai ymrwymiad y cwmni i'r dyfodol wedi cael ei selio bryd hynny, a chredaf y byddai gan bobl lawer mwy o sicrwydd ynghylch eu dyfodol.

O ran metelau, y math a'r stoc, mae'r Aelod yn hollol gywir. Felly, y gwaith tunplat yn Nhrostre—mae pob tun Heinz ledled y wlad a llawer mwy yn dod o'r gwaith hwnnw. Mae ganddo sgôr ansawdd uchel iawn, mae'n wirioneddol ddibynadwy, yn uchel ei barch o ran yr hyn y mae'n ei wneud. Yr her, serch hynny, yw faint o fetel sydd ei angen arnynt, o ble mae'n dod, a fyddant yn dibynnu ar gystadleuwyr, ac os ydych chi'n cynhyrchu dur sylfaenol o safle yn yr Iseldiroedd, a fydd hynny'n dod i waith Trostre neu a fydd yn mynd i'r gwaith tunplat sydd drws nesaf i'r ffwrnais chwyth yn yr Iseldiroedd? A faint o ddur all ddod i mewn o rannau eraill o fusnes Tata cyn gwelir mecanwaith addasu ffin garbon a allai ddod i rym 2027? Felly, mae graddfa'r hyn sydd ei angen yn wirioneddol sylweddol ac ni ddylid ei gymryd yn ganiataol.

Fe gefais i ymrwymiad y byddai'r busnesau'n cael eu llwytho'n llawn. Nawr, rwyf eisiau gweld yr ymrwymiad hwnnw'n cael ei gadw. Os na fydd, ni fydd her o beidio â rhoi ymrwymiad i mi yn unig. Mewn termau real, beth fydd hynny'n ei olygu o ran y berthynas rhwng y cwmni a'i weithlu, a'i allu i ofalu am weithwyr—. Yn India, mae gan Tata enw da. Fodd bynnag, bydd hyn, y digwyddiad hwn, yn herio hynny'n sylfaenol o fewn cymunedau gwneud dur ledled ein gwlad.

Yn olaf, Rhianon Passmore.

Diolch, Llywydd. Prif Weinidog, rwy'n croesawu eich datganiad a'ch dymuniad clir i weld y DU yn parhau i fod yn genedl gwneud dur sylfaenol. Ni allwn fod yr unig genedl G7 heb y capasiti hwn, sy'n cael ei gorfodi i ddibynnu ar wladwriaethau cystadleuol am ddur, sy'n cryfhau'r Deyrnas Unedig neu beidio. Felly, er bod y beirniaid yn achwyn o'r cyrion, rhaid i Brif Weinidog Cymru, fel rydych chi wedi'i wneud, roi pob gewyn ar waith i refru a rhuo yn erbyn yr hyn sy'n cael ei ganiatáu i ddatblygu o flaen ein llygaid.

A heddiw mae'r byd yn cofio, yn amserol, y bardd mawr o Gymru, Dylan Thomas, ar Ddydd Dylan Thomas. Prif Weinidog, rhaid i ni i gyd yn Senedd Cymru ddweud ac ymuno gyda'n gilydd,

'Paid â mynd i'r nos heb ofyn pam', ond

'ysa, yn dy henaint, am droi’n gas / wrth y drefn a fyn ddifodi’r fflam', hynny yw, fflam diwydiannau dur Cymru a'r DU, cyn iddo ddiffodd am byth. Mae disgwyl i ddwy fil wyth cant o swyddi medrus ddiflannu, gan effeithio ar 10,000 o bobl yn anuniongyrchol.

Felly, Prif Weinidog, pa mor barod oedd cynrychiolwyr Tata i dderbyn eich galwad iddynt oedi ac aros nes bod cyfansoddiad gwleidyddol Llywodraeth y DU yn hysbys yn dilyn yr etholiad cyffredinol sydd i ddod? Beth mae eich Llywodraeth yn bwriadu ei wneud ar y cyd â Keir Starmer, arweinydd gwrthblaid Ei Fawrhydi, i wneud i Tata newid cyfeiriad ac i ddiogelu gallu Prydain i wneud dur, i ddiogelu'r swyddi medrus hynny sy'n talu'n dda i gymaint yn fy etholaeth i ac ar draws Cymru?

Diolch am y sylwadau a'r cwestiynau. Man cychwyn hyn yw a ddylai'r DU fod yr unig genedl G7 na all wneud ei dur sylfaenol ei hun. Rwy'n credu y byddai hynny'n ddewis strategol gwael i'r DU a bydd ganddo ganlyniadau gwirioneddol i weithwyr Cymru heddiw ac yn y dyfodol agos.

Nawr, rydym wedi galw dro ar ôl tro, gan gynnwys pan oedd Mark Drakeford yn Brif Weinidog, na fydd unrhyw ddewisiadau diwrthdro yn cael eu gwneud cyn etholiad cyffredinol nad yw'n bell i ffwrdd. Dyna'r alwad glir gan Keir Starmer hefyd. Ein her, serch hynny—. Fy mhryder i yw bod y cwmni wedi penderfynu eu bod am wneud y dewisiadau hynny cyn bod Llywodraeth Lafur yn ei lle, ac mae honno'n her sylweddol iawn i ni. Os gwneir y dewis diwrthdro hwnnw, byddwn yn dioddef y canlyniadau.

Nawr, mae yna bethau ymarferol y byddai angen eu gwneud cyn i ail ffwrnais chwyth stopio gweithredu mwyach, a byddai'r pwynt rydw i wedi'i wneud i Adam Price ynghylch y modd y mae honno'n cael ei datgomisiynu o bwys hefyd. Byddwn yn parhau i wneud yr achos ymarferol iawn bod Llywodraeth wahanol y credaf y gellid ac y dylid ei hethol yn y misoedd nesaf a fyddai â barn hollol wahanol ar yr hyn y mae'n barod i fuddsoddi ynddo a pham—partneriaeth wahanol iawn gyda disgwyliadau clir am sut mae'r cwmni'n ymddwyn hefyd. Rwy'n dal i feddwl bod hwnnw'n achos sy'n werth ei wneud ac ymladd drosto. Yn sicr, dyna fyddaf i'n ei wneud fel Prif Weinidog. Rwy'n gwybod bod Gweinidog yr Economi yr un mor ymrwymedig i wneud yr achos hwnnw, ac ar yr un pryd yn barod i baratoi ar gyfer Tata yn gweithredu eu cynllun cyn bod newid yn Llywodraeth y DU. Rwy'n credu na fyddai'r DU yn difaru pe na bai dewisiadau diwrthdro, o na fyddai yna bartneriaid yn Llywodraeth y DU sy'n rhannu ein huchelgais a'n dealltwriaeth o'r hyn sydd yn y fantol.

Diolch i'r Prif Weinidog.