4. Datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Newid Hinsawdd a Materion Gwledig: Dyfodol ffermio yng Nghymru

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:19 pm ar 14 Mai 2024.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Huw Irranca-Davies Huw Irranca-Davies Llafur 4:19, 14 Mai 2024

(Cyfieithwyd)

Diolch yn fawr iawn, Mabon. A gaf droi, yn gyntaf oll, at y mater BVD? Gallaf roi diweddariad pellach i chi i'r cwestiwn y gwnaethoch chi ei godi y diwrnod o'r blaen. Yn gyntaf oll, rydym yn deall ac yn gwerthfawrogi effaith ddifrifol iawn BVD yn llawn, nid yn unig ar safonau iechyd a lles anifeiliaid, ond hefyd effaith y clefyd ar gynhyrchu a'r costau economaidd difrifol hefyd i fusnesau fferm. Bydd dileu BVD yng Nghymru yn dod â manteision sylweddol i gynhyrchiant ac iechyd gwartheg, ond hefyd i les gwartheg, proffidioldeb ffermydd, a hefyd, gyda llaw, ôl troed carbon. Yr haf hwn, bydd Llywodraeth Cymru yn gwneud Gorchymyn BVD Cymru; byddwn ni'n cyflwyno hynny i hwyluso dull a arweinir gan ddiwydiant o ddileu'r clefyd. Gallaf roi mwy o fanylion ar hynny yn ddiweddarach, Mabon, os yw hynny o gymorth, ond fe fyddwn ni'n cyflwyno hynny.

O ran BTB, rwyf wedi cwrdd â chymaint o ffermwyr nawr sydd wedi wynebu'r cythrwfl emosiynol—mae hynny'n ddweud cynnil—o orfod mynd drwy nid yn unig profion TB rheolaidd ac yn y blaen, ond hefyd y lladd, gan gynnwys lladd gwartheg ar y fferm. Mae'n rhaid i ni ddod o hyd i ffordd drwy hyn. Ond mae'r ymrwymiad yn y rhaglen lywodraethu yn glir iawn: gweithio ar y mathau o bethau rydyn ni wedi'u gwneud o fewn llwybr sir Benfro, gweithio mewn partneriaeth, defnyddio'r wyddoniaeth orau bosibl ac ati; archwilio'r defnydd, fel yr ydym wedi'i wneud, yn wir, o bethau fel brechu moch daear, a hefyd gefnogi'r symudiadau i gyflwyno, yn y pen draw, os gallwn ni wneud hynny, gyda'r prawf cywir i nodi ei fod yn gweithio, brechu gwartheg hefyd, yn anochel. Mae'n rhaid i hynny fod yn rhan o ddull gweithredu cyffredinol 2041.

Ond a gaf i ailadrodd yr hyn a ddywedais wrth Russell? Mae'r ymrwymiad yn ein rhaglen lywodraethu yn glir iawn, iawn, ond rydym wedi sefydlu'r TAG gyda Glyn Hewinson am reswm da iawn, oherwydd mae yna arbenigedd yno a all gyflwyno eu syniadau ar ble rydym yn mynd nesaf yng Nghymru. Rwyf am ailadrodd un peth yma, oherwydd bydd pobl yn aml yn codi eu haeliau pan fyddaf yn dweud, 'Wel, rydym yn gwneud pethau da yng Nghymru', a byddwn i'n dweud wrth Aelodau, cysylltwch â mi ac fe wnaf eich cyfeirio at rai o'r pethau rydym yn eu gwneud ar lawr gwlad, lle mae ffermwyr sy'n ymwneud â rhai o'r prosiectau hyn yn cael eu darbwyllo mai rhai o'r pethau arloesol yr ydym yn eu gwneud yng Nghymru yw'r rhai cywir. Ond, i fod yn glir, o 2012, sef y flwyddyn cyn i'r polisi rheoli moch daear gael ei gyflwyno yn Lloegr, i 2023, ar y data cyhoeddedig diweddaraf, gostyngodd nifer yr achosion mewn buchesi yn Lloegr o 9.8 i 7.3; roedd yn ostyngiad o 26 y cant.

Yng Nghymru, dros yr un cyfnod, gostyngodd nifer yr achosion mewn buchesi o 10 i 6.8. Mae'n ostyngiad o 31.3 y cant. Rwy'n rhoi hynny ar gofnod—ffigurau Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig yw'r rheini, gyda llaw—i ddweud ein bod ni'n gwneud pethau'n wahanol yng Nghymru, yn unol â'n rhaglen lywodraethu, ond rydyn ni llwyddo hefyd mewn sawl ffordd. Mae angen i'r grŵp cynghori ddweud, 'Wel, lle awn ni nesa?', 'Ble mae'r ffordd nesaf ymlaen?', a dyna'r ffordd iawn i'w wneud, rwy'n meddwl: i ddweud wrthyn nhw, 'Ewch ati i weithio gyda'r gymuned ffermio. Ewch ati i weithio gyda'r gwasanaeth milfeddygol a chydag eraill. Ewch ati i weithio gyda'r profiad eang hwnnw, mae'n rhaid i chi godi syniadau ar ble rydyn ni'n mynd nesaf.'