Part of the debate – Senedd Cymru am 4:09 pm ar 14 Mai 2024.
Jenny, diolch yn fawr iawn am y cwestiwn hwnnw. Wyddoch chi, mae gennyf i, fel chithau, ddiddordeb mawr mewn iechyd pridd, a'r ffordd y mae hynny'n sicrhau nifer o fanteision? Ac rydyn ni'n ei weld pan fydd yn mynd o'i le hefyd, pan nad oes gennych chi bridd, pan fydd gennych chi fwd yn unig, ac mae gennych chi gaeau lle mae'r dŵr ffo yn mynd â hynny i lawr i'r nentydd islaw. Bydd iechyd pridd, gallaf ddweud wrthych, yn rhan o'r trafodaethau a fydd yn mynd ymlaen nawr yn y cyfnod paratoi hwn.
Rwyf wedi dod bore 'ma o ymweld â fferm heb fod ymhell o'r fan hon—Sealands Farm, fferm deuluol. Peth o'r gwaith maen nhw'n ei wneud y maen nhw'n frwdfrydig iawn amdano fel teulu yw'r ffordd maen nhw eisoes yn gweithio—gan ragweld, mewn rhai ffyrdd, ble y dylen ni fod yn mynd—gyda nifer o gnydau amrywiol a system gylchdro, er mwyn darparu nid yn unig nitrogen a bwydo'r pridd a'i gyfoethogi, ac yn y blaen ac yn y blaen, ond ei wneud mewn ffordd wyddonol a deallus iawn, ac maen nhw wedi bod yn gwneud hyn ers rhai blynyddoedd. Mae hefyd yn lleihau eu costau ar y fferm oherwydd yr hyn maen nhw'n ei wneud yw defnyddio eu cnydau eu hunain i fwydo. Maen nhw'n ei ddefnyddio nid yn gyfan gwbl mewn system fferm gaeedig, ond maen nhw'n lleihau eu dibyniaeth ar ddod â dewisiadau amgen drud iawn o'r tu allan a dewisiadau amgen petrocemegol i mewn, neu orddosio eu fferm eu hunain. Mae'n eithaf gwyddonol, yr hyn maen nhw'n ei wneud. A'r hyn ddywedon nhw wrthyf i oedd nad yw hyn yn anarferol nawr ym maes ffermio; mae mwy a mwy o ffermydd yn gwneud hyn.
Felly, yr hyn y mae angen i ni ei wneud fel rhan o'r cynllun ffermio cynaliadwy a'r dull ehangach o ymdrin â ffermio cynaliadwy da yng Nghymru yw gwneud y dull hwnnw'n llawer mwy normal, oherwydd rydyn ni'n gwybod bod rhannau o Gymru neu ffermydd unigol lle nad yw hynny'n digwydd. Felly, sut ydyn ni wedyn yn eu codi ac yn eu hysbysu, yn eu helpu, yn eu mentora, yn eu haddysgu, yn rhoi'r cyngor cywir iddyn nhw, fel y gallan nhw wneud hynny hefyd?
Mae iechyd pridd yn mynd i fod yn hanfodol i'r ffordd rydyn ni'n symud ymlaen, ac yn anad dim oherwydd yr hyn rydych chi wedi'i ddweud: mae'n rhoi'r gwytnwch hefyd. Felly, yn hytrach na chael mwd sy'n cael ei olchi i ffwrdd, mae gennych chi bridd da sy'n dal y dŵr, sy'n dal y maetholion, ac sy'n llai costus i'w gynnal yn yr hirdymor. Ond yr hyn y bydd ffermwyr yn ei ddweud wrthyf yw bod angen y gefnogaeth arnyn nhw i wneud i hynny ddigwydd, nid yn unig o ran y cyngor, ond o ran y ffordd yr ydyn ni'n dylunio'r cynllun hefyd. Mae iechyd pridd yn allweddol, mae'n cael ei anghofio'n aml gan y gymdeithas sifil ehangach allan yna, ond mae'n hanfodol o ran y ffordd y byddwn ni'n bwrw ymlaen â ffermio da yng Nghymru.