5. Pa effaith y mae'r Prif Weinidog yn disgwyl i Fil Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau) ei chael o ran meithrin ymddiriedaeth mewn gwleidyddiaeth a gwleidyddion? OQ61106

Bydd Bil Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau) yn gwella gallu craffu'r Senedd yn sylweddol. Gosododd y cyhoedd eu hymddiriedaeth ym mhob Aelod wrth gael eu hethol, gan gynnwys y rhai sy'n dal swydd weinidogol, a'r rhai a fydd yn dwyn Gweinidogion i gyfrif hyd yn oed yn fwy effeithiol trwy graffu ar ddewisiadau polisi, deddfwriaeth a chynlluniau gwariant, gyda Senedd fwy ac addas i'r diben.

Diolch yn fawr, Prif Weinidog. Yr wythnos diwethaf, nododd y Llywydd, ar ôl nodi 25 mlynedd o ddatganoli, mai Senedd y bobl oedd hon ac nid Senedd i wleidyddion. Yn wir, dywedodd hi nad Senedd Sam Kurtz oedd hi, ac rwy'n cytuno â hynny. [Chwerthin.] Nawr, mae llawer o bobl sydd wedi codi materion yn ymwneud â'r Bil hwn gyda mi wedi sôn nid yn unig, yn amlwg, am y cynnydd yn nifer y gwleidyddion, ond nifer o newidiadau y maen nhw'n teimlo sy'n cymryd, os mynnwch chi, y teimlad hwnnw i ffwrdd oddi wrth bobl Cymru ac yn ei gwneud hi'n llai tebyg i Senedd y bobl y dylai fod, p'un a yw'n newid i'r system bleidleisio, a yw'n gweithredu'r newidiadau heb refferendwm, neu, yn wir, y gwahanol welliannau na chawsant eu cefnogi gan y Llywodraeth i gyflwyno system adalw ar gyfer Aelodau lle mae etholwyr yn teimlo na ddylai eu mandad barhau. Nawr, rwy'n deall o'r hyn a ddywedodd y Cwnsler Cyffredinol yr wythnos diwethaf ei bod yn ymddangos bod rhywfaint o gefnogaeth drawsbleidiol i'r system adalw. A allwch chi sicrhau'r Senedd y bydd hynny ar waith cyn etholiadau nesaf y Senedd yn 2026?

Wel, y man cychwyn yw fy mod yn anghytuno â honiad yr Aelod y bydd y Bil yr ydym wedi'i basio i ddiwygio'r Senedd hon yn tynnu ein Senedd oddi ar y bobl. Rwy'n credu'n sicr y bydd pobl yn dal i weld Senedd sy'n gweithio iddyn nhw a gyda nhw. Mae'n ymwneud â'r gwaith a wnawn fel Aelodau etholedig i sicrhau bod pobl yn teimlo bod croeso iddyn nhw yn yr hyn a fydd yn digwydd. Ac os edrychwch chi o gwmpas yr oriel, rydych chi'n gweld llawer o bobl o rannau o Gymru sydd wedi dod yma i weld y trafodion hyn yn uniongyrchol eu hunain—yn union beth fyddech chi'n ei ddymuno. Ac, mewn gwirionedd, mae ein cydweithwyr yn San Steffan yn cael eu cadw ymhellach ar wahân i bobl yn y ffordd y mae'r Senedd honno'n gweithredu. Rydyn ni'n sefydliad llawer mwy agored, ac rwy'n gobeithio y gallwn ni gynnal hynny yn y dyfodol wrth i ni ehangu a chyflawni'r mandad a ddaeth mewn sawl maniffesto o'r etholiad diwethaf.

O ran eich pwynt ehangach am adalw, bydd y Llywodraeth yn gweithio'n adeiladol gyda phob plaid ac, yn wir, y comisiwn safonau, ar y gwaith y maen nhw'n ei wneud, gan ystyried, wrth gwrs, y sylwadau a wnaed yng ngwelliannau Adam Price, ac rwy'n falch na symudodd i bleidlais, oherwydd rwyf am weithio gyda phobl, ynghylch y pwyntiau ar dwyll a gonestrwydd. Mae'n rhaid i'r rheini fod yn bethau sy'n cymryd i ystyriaeth y broses safonau, rwy'n credu. Mae'n ddigon posibl nad deddfwriaeth y Llywodraeth sy'n sicrhau newid, ond rydym wedi ymrwymo i weithio'n adeiladol gyda phob plaid i geisio datrys y mater hwn cyn etholiad nesaf y Senedd, felly mae ar waith fel bod pobl yn deall y mesurau a fyddai'n weithredol pe bai'r Aelodau'n disgyn yn sylweddol is na'r safonau ymddygiad y dylem ni i gyd eu disgwyl gan ein gilydd.

Mae ymddiriedaeth mewn gwleidyddiaeth sy'n gostwng yn sylweddol yn broblem i Seneddau mewn sawl rhan o'r byd, ond rwy'n credu ei bod yn bwysig cydnabod nad ydym yn ddiogel o bell ffordd rhag y cwestiynau hynny o onestrwydd, hygrededd ac atebolrwydd yn y Siambr hon. Os yw'r Prif Weinidog yn derbyn hynny, yn fy marn i, onid y dasg frys yw nid yn unig cynnal, ond adfer ymddiriedaeth mewn gwleidyddiaeth? Nid yw'n rhywbeth, siawns, y gallwn ni ei ohirio, neu, yn wir, ei ddirprwyo i Senedd yn y dyfodol. Mae'n rhaid i ni ddangos arweinyddiaeth a chymryd cyfrifoldeb am wneud pethau'n iawn yn y Senedd hon. Felly, y cwestiwn i'r Prif Weinidog yw hyn: a yw'n barod i ymrwymo i gyflwyno neu hwyluso deddfwriaeth i fynd i'r afael â'r prif newidiadau deddfwriaethol sydd eu hangen mewn perthynas ag adalw a thwyll bwriadol, nid mewn Senedd yn y dyfodol, ond yn hon?

Rwy'n credu mai dyna ddywedais i, ac rwy'n hapus i'w ailddatgan: byddwn yn gweithio gyda phob plaid yn y lle hwn i geisio cael ateb ymarferol y gallwn ni ei ddefnyddio a'i weithredu. Rwy'n credu ei bod yn fwy tebygol, ar y mater hwn, y dylai fod yn Fil pwyllgor yn hytrach na Bil Llywodraeth, ond byddwn yn gweithio ochr yn ochr â phobl i geisio sicrhau bod hynny'n cael ei gyflawni, ei gyflawni'n briodol a'i gyflawni yn y Senedd hon a'i weithredu yn y Senedd nesaf. Rwyf eisiau hyn ar waith cyn i bobl fynd i bleidleisio, fel bod pawb yn deall y rheolau sydd ar waith a'r disgwyliadau mae'n rhaid i bobl eu bodloni. Pecyn yw hwn, rwy'n credu, a fydd yn cyd-fynd â diwygio'r Senedd. Felly, ydw, rwyf eisiau iddo gael ei wneud yn y Senedd hon, rwyf eisiau iddo gael ei wneud yn iawn, ac rwyf eisiau iddo gael ei wneud ar sail lle mae cefnogaeth drawsbleidiol wirioneddol i'r mesurau y credwn y byddwn yn eu rhoi ar waith. Ac rwy'n gobeithio, fel y dywedais i, cael cefnogaeth Aelodau o bob plaid i wneud hynny.