2. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gynyddu nifer y plant oedran ysgol gynradd sy'n gallu nofio? OQ61121

Diolch am y cwestiwn. Ar draws Llywodraeth Cymru, mae swyddogion yn gweithio'n agos gyda Nofio Cymru a Diogelwch Dŵr Cymru i godi proffil nofio o fewn y Cwricwlwm i Gymru ac i gynorthwyo dysgwyr ysgol gynradd gyda sgiliau nofio ac addysg diogelwch dŵr.

Prif Weinidog, efallai eich bod chi wedi gweld y data gan Nofio Cymru, sy'n dangos mai dim ond un o bob chwech neu 16 y cant o blant sy'n gallu nofio. Mae hwn yn fater difrifol iawn i'm hetholwyr, yn enwedig i fyny ym Mhen-twyn, lle mae gennym ni lyn defnyddiol y gall plant foddi ynddo, ond nid oes pwll nofio wedi bod ar gael iddyn nhw ers COVID. Dydyn ni byth wedi gweld yr awdurdod lleol yn comisiynu gwaith ailwampio'r pwll, a'r cynharaf y mae'n mynd i ailagor allai fod haf 2025. Yn y cyfamser, mae ysgolion yn gorfod talu symiau mawr iawn o arian—hyd at £4,000—er mwyn sicrhau bod plant yn cael eu hawl cwricwlwm i ddysgu sut i nofio. Felly, meddwl oeddwn i tybed beth ydych chi'n ei feddwl y gall y Llywodraeth ei wneud i gyflymu'r angen i sicrhau bod pob plentyn yn gallu nofio, yn enwedig yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig, lle nad yw pobl yn cael eu cymryd ar wyliau, gan nad oes gan deuluoedd, yn syml, yr arian i fynd ar wyliau, ac, yn yr haf, maen nhw mewn perygl enfawr o ddŵr sydd ar gael i foddi ynddo.

Ceir pwynt difrifol y mae'r Aelod yn ei godi. I lawer o bobl, mae nofio yn weithgaredd hamdden neu'n weithgaredd ar gyfer ymarfer corff. Mae hefyd yn sgìl am oes. Felly, rwy'n falch iawn bod fy mab fy hun wedi manteisio ar y gwersi a ddarparwyd drwy ei ysgol. Mae'n gadarnhaol iawn gweld y sgìl am oes hwnnw y mae plant yn ei ddysgu'n gynnar. Ac rwy'n meddwl yn benodol am fy enghraifft fy hun. Dysgais i nofio fel oedolyn. Roeddwn i yn fy 30au pan ddysgais sut i nofio, ac roeddwn i'n poeni am y ffaith, pe bawn i mewn dŵr na allwn i sefyll ar fy nhraed ynddo, na allwn i symud dau neu dri metr i gael fy hun i ddiogelwch. Felly, dysgais sut i nofio yn hen bwll Sblot yng Nghaerdydd, sydd bellach wedi cael ei ailwampio. Ceir pwll newydd â llyfrgell a chanolfan o wasanaethau cyngor ychwanegol o gwmpas. Ac fy nealltwriaeth i yw mai dyna y mae Cyngor Caerdydd yn bwriadu ei wneud gyda phwll Pen-twyn, lle maen nhw'n ymgysylltu â'r cyhoedd nawr ar y dyluniad ar gyfer nid yn unig pwll newydd, ond y gwasanaethau i fynd o'i gwmpas. Mae hynny'n rhan o'r ateb, ynghyd â'r gwaith yr ydym ni'n ei wneud gydag ysgolion ledled y wlad, gan gynnwys yng Nghaerdydd, i wneud yn siŵr bod y canllawiau statudol ar gyfer y cwricwlwm newydd ynghylch gwneud yn siŵr y gall plant fod yn ddiogel o gwmpas dŵr yn cael eu mabwysiadu, ynghyd â'r cyllid yr ydym ni'n ei ddarparu i awdurdodau lleol i wneud yn siŵr bod gwersi nofio am ddim ar gael. Rwy'n credu bod tua chwech o bob 10 ysgol gynradd yng Nghaerdydd yn darparu gwersi nofio am ddim, a byddai gen i ddiddordeb mewn cael sgwrs gyda'r awdurdod lleol ynghylch ble mae'r ysgolion hynny a sut mae hynny'n cael ei gyflwyno i ddarparu'r cyfleoedd hynny yn raddol i grŵp ehangach o blant oedran cynradd. Mae hon yn wers allweddol am oes, a hoffwn weld plant eraill yn manteisio ar y cyfle hwnnw a pheidio gorfod dysgu fel oedolyn, fel y bu'n rhaid i mi.

Prif Weinidog, fel yr amlygodd Jenny Rathbone, mae'r hyfedredd isel ymhlith plant sy'n nofio yng Nghymru, rwy'n credu, yn beryglus o isel. Ac rydym ni'n gweld ac yn clywed yn y cyfryngau am bobl ifanc sy'n colli eu bywydau yn ddiangen gan nad ydyn nhw'n gallu nofio, neu nad ydyn nhw'n gwybod unrhyw dechnegau diogelwch pan fyddan nhw'n syrthio i mewn i ddŵr ac yna maen nhw'n mynd i drafferthion, ac yn anffodus maen nhw'n boddi. Felly, Prif Weinidog, pa gynlluniau sydd gan Lywodraeth Cymru i wneud nofio yn orfodol o fewn y cwricwlwm i wneud yn siŵr bod ein pobl ifanc yn cael eu haddysgu sut i nofio, ac i wneud yn siŵr nad oes yr un person ifanc yn marw yn ddiangen mewn dŵr oherwydd nad oes ganddo unrhyw dechnegau i roi'r gallu iddo achub ei fywyd ei hun?

Rwy'n credu bod dau beth ychydig yn wahanol yma. Y cyntaf, fel y dywedais i mewn ymateb i'r Aelod dros Ganol Caerdydd, yw bod gennym ni ganllawiau eglur yn y cwricwlwm cenedlaethol mewn gwirionedd ynghylch gwneud hyn ar gael. Yr her yw gwneud yn siŵr bod hynny'n cael ei fabwysiadu yn raddol—felly, rydym ni'n darparu arian i gefnogi hynny—ac yna bod â'r cyfleuster sydd ar gael i gymunedau cyfagos, oherwydd, yn ymarferol, os bydd angen i chi deithio cryn dipyn o amser—. Rwy'n credu mai amser mwy na phellter yw'r broblem, oherwydd gallwch symud pellter byr fel mae'r frân yn hedfan yn ein dinasoedd ond gall gymryd amser hir i deithio. Felly, mae ailddatblygu Pen-twyn yn bwysig iawn i'r rhan honno o etholaeth Jenny Rathbone. Mae'n un o'r cymunedau lleiaf breintiedig yn y brifddinas. Felly, mae'r mynediad ymarferol yn rhan o hynny.

Rwy'n credu bod yr ail bwynt yn bwynt y mae'r Aelod yn ei godi'n eithaf cywir, ac nid yw hwnnw'n ymwneud â mynediad at wersi nofio yn unig; mae'n ymwneud â diogelwch dŵr ac, yn benodol, deall pan nad yw'n ddiogel mynd i mewn i ddŵr, hyd yn oed os ydych chi'n nofiwr cymwys—mae hynny'n fater o'r hyn sydd o dan y dŵr yn ogystal â'r ffaith y gall mynd i mewn i ddŵr oer fod yn beryglus i bobl o bob oed. Felly, dyna'r pwynt nid yn unig am weithio gyda Nofio Cymru, ond hefyd Diogelwch Dŵr Cymru, i geisio addysgu ein plant a'n pobl ifanc i ddeall yr hyn y mae bod yn ddiogel o gwmpas dŵr yn ei olygu mewn gwirionedd, yn ogystal â'r llawenydd o ddysgu'r sgìl bywyd o allu nofio.

Prif Weinidog, rydych chi wedi cydnabod y prynhawn yma bwysigrwydd nofio a gwersi nofio ar gyfer pob oedran, ond byddwch yn ymwybodol bod nifer o byllau mewn cymunedau ledled Cymru wedi cau, naill ai oherwydd costau refeniw neu oherwydd eu cyflwr ffisegol. Mae hwn yn gwestiwn o fynediad mewn gwirionedd, rwy'n credu. Disgwylir i bwll nofio Pontardawe yng Nghastell-nedd Port Talbot gau ym mis Awst oherwydd bod ei oes wedi dod i ben ar ôl 50 mlynedd ac mae ei gyflwr wedi dirywio i'r graddau y byddai'n beryglus parhau i weithredu. Rwy'n falch y bydd cyngor Castell-nedd Port Talbot yn comisiynu astudiaeth ddichonoldeb i adeiladu pwll newydd—nid yw ailwampio yn opsiwn. A wnaiff y Prif Weinidog nodi pa gymorth ariannol presennol sydd ar gael i awdurdodau lleol ac ymddiriedolaethau hamdden yng Nghymru ddarparu pyllau nofio? Pa gyllid cyfalaf newydd ellir ei wneud ar gael i gynorthwyo adeiladu pyllau newydd sy'n amgylcheddol gynaliadwy, sy'n hanfodol ar gyfer iechyd a llesiant a diogelwch, fel y nodwyd gennych, cymunedau fel rhai Pontardawe a chwm Tawe a dyffryn Aman?

Rydym ni'n darparu cymorth cyfalaf drwy Chwaraeon Cymru i helpu gyda rhywfaint o hyn. Ein her, fodd bynnag, yw maint y cyfalaf sydd gennym ni ar gael i ni a maint yr her sy'n ein hwynebu. Oherwydd mae'r Aelod yn iawn: mae nifer o'r asedau y mae cymunedau wedi dod i arfer eu defnyddio yn cyrraedd diwedd eu hoes, ac felly mae angen meddwl am y buddsoddiad cyfalaf sydd ei angen a'r pwynt y mae'r Aelod yn ei wneud ynghylch cynaliadwyedd yr adeiladau hynny. Byddai'r adeiladau y byddem ni'n eu hadeiladu heddiw yn dra gwahanol i adeiladau 50 mlynedd yn ôl a sut maen nhw'n cael eu gwneud yn gyffredinol gynaliadwy. Wrth gwrs, mae llawer o arloesi yn digwydd ynghylch awdurdodau lleol—mae gan Rondda Cynon Taf, er enghraifft, byllau dŵr agored ar gael. Nid yw'n rhywbeth y byddwn i'n dewis ei wneud, ond mae eraill sydd eisiau ei wneud. Mae'n ymwneud â'r mynediad at y cyfle. Byddai'n rhaid i'n gwaith gydag awdurdodau lleol gael ei rwymo gan realiti eu cyllidebau. Mae pob Aelod yn yr ystafell hon yn gwybod nad oes gennym ni'r adnodd o ran refeniw neu gyfalaf yr hoffem ni feddu arno, felly bydd hyn yn gofyn am fuddsoddiad parhaus dros gyfnod hwy o amser, bydd yn gofyn am wahanol setliad ar yr hyn y gallwn ni ei gynhyrchu mewn termau cyfalaf i gynorthwyo llywodraeth leol a chymunedau gyda'r dyheadau y gwn sydd ganddyn nhw.