Part of the debate – Senedd Cymru am 4:10 pm ar 1 Mai 2024.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Y flaenoriaeth i Blaid Cymru wrth drafod y mater hwn—ac fe ddylai fod i ni i gyd—yw bod lles ein plant a'n pobl ifanc, eu barn a'u profiadau, yn gwbl greiddiol ac yn ganolbwynt i'w gofal, ac unrhyw newid i'r gofal hwnnw. Rydym ni fel plaid yn cydsefyll yn gadarn gyda phobl draws o bob oed sydd wedi dioddef yn enbyd dros y blynyddoedd diwethaf yn sgil cael eu defnyddio gan rai gwleidyddion a sylwebwyr fel arf mewn rhyfel diwylliant, a does dim gwadu hynny. Mae'n gwbl warthus ac yn gwbl annerbyniol. Mae ein gwelliant ni yn tynnu sylw at y ffaith bod angen gwell cefnogaeth ar bobl ifanc yng Nghymru o ran gwasanaethau hunaniaeth rhywedd arbenigol, ac rŷn ni'n galw ar Lywodraeth Cymru i ddatblygu gwasanaeth hunaniaeth rhywedd i bobl ifanc yng Nghymru.
Mae'r adolygiad ei hun yn nodi bod angen gwell dealltwriaeth o'r gofal a'r gefnogaeth sydd eu hangen ar bobl ifanc, ac yn tynnu sylw at ddiffyg mynediad cyfartal pobl ifanc dros Gymru i wasanaethau rhywedd. Yng Nghymru, mae absenoldeb gwasanaethau rhywedd arbenigol ar gyfer ein pobl ifanc yn rhwystr i gymorth amserol a phriodol i bobl ifanc, a heb y mynediad hwnnw, mae'r unigolion hyn mewn perygl o brofi niwed corfforol a seicolegol. Ac nid mater o fynd i'r afael ag anghenion uniongyrchol yn unig yw sefydlu'r fath wasanaeth; mae'n fuddsoddiad yn llesiant a gwytnwch ein hieuenctid, ac felly ein cymunedau, i'r dyfodol. Trwy ddarparu cymorth amserol a phriodol, gallwn rymuso pobl ifanc i lywio eu taith hunaniaeth rhywedd gyda hyder a chyda urddas.
At hynny, mae gwasanaeth hunaniaeth rhywedd penodol ar gyfer pobl ifanc yn cyd-fynd ag ymrwymiad ein cenedl i gydraddoldeb a hawliau dynol. Mae'n anfon neges bwerus bod pob unigolyn, waeth beth fo'i hunaniaeth o ran rhywedd, yn haeddu parch, dealltwriaeth a mynediad at wasanaethau cymorth a gofal iechyd. Ein gôl ni oll ddylai fod helpu ein pobl ifanc i ffynnu. Rhaid i bob cynrychiolydd warchod rhag creu rhagfarn yn eu herbyn, ond yn hytrach meithrin diwylliant a chymdeithas sy'n amlygu agweddau cynhwysol, goddefgar a thrugarog ac sy'n dathlu ac yn annog amrywiaeth.
Mae Plaid Cymru yn cefnogi gwelliant y Llywodraeth, ond hoffwn godi y pwyntiau penodol canlynol. Mae yna achosion o bobl ifanc yng Nghymru yn hunan-niweidio yn sgil methu cael y gofal maen nhw ei angen a'r gefnogaeth sydd angen arnyn nhw i drawsnewid. Felly, sut bydd y Llywodraeth yn sicrhau bod y bobl ifanc yma a'u teuluoedd nawr yn cael eu cefnogi—y rhai sy'n aros i gael mynediad i wasanaethau, y rhai sydd wrthi yn derbyn gwasanaethau a'r rhai sydd wedi gweld eu mynediad at rai triniaethau yn cael ei atal?
Sut mae'r Llywodraeth yn sicrhau nad yw'r adolygiad yn cael ei gamddefnyddio fel arf yn erbyn y gymuned draws, a phryd yn union bydd y canllawiau i ysgolion y sonnir amdanynt yn y gwelliant yn cyrraedd athrawon? Mae hwn yn fater rwyf wedi codi sawl tro yn y Siambr, ac mae'n fater brys er mwyn sicrhau bod ein staff ysgol—