Diolch, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddechrau drwy ddiolch i fy mhlaid am gyflwyno'r ddadl bwysig hon heddiw, ac rwy'n gwneud ein cynnig yn enw Darren Millar.

Mae'n warthus, mewn gwirionedd, yn dilyn pythefnos o ofyn am ddatganiad llawn i'r Siambr hon a chael y ceisiadau hynny wedi eu gwrthod gan y Llywodraeth, yn ogystal â chael cwestiwn amserol wedi'i wrthod, er gwaethaf pwysau canfyddiadau adolygiad Cass, parhaodd y Llywodraeth Lafur Cymru i gladdu eu pennau yn y tywod yn enw ideoleg. Bu'n rhaid i'r Ceidwadwyr Cymreig gyflwyno dadl heddiw, Ddirprwy Lywydd, er mwyn gorfodi Llywodraeth Cymru i roi datganiad llawn i ni o'r diwedd ac ymrwymiad, gobeithio, i adolygu ei pholisïau a'i chynlluniau yng ngoleuni canfyddiadau'r adroddiad pwysig gan Dr Cass, a ganfu fod gofal rhywedd y GIG i blant wedi bod yn seiliedig ar dystiolaeth wan.

Mae gan bob un ohonom ddyletswydd i ddiogelu iechyd a lles pob plentyn a pherson ifanc yng Nghymru, ac fel mam, rwyf i, yn un, o ddifrif ynghylch y cyfrifoldeb hwnnw. Dyna pam ei bod mor hanfodol trafod hyn heddiw a bod y Llywodraeth yn gweithredu. Nid yw hyn yn ymwneud â sgorio pwyntiau gwleidyddol na rhyfeloedd diwylliant—rwy'n gweld hwnnw'n ymateb hynod siomedig a gwan i bwysigrwydd trafod y rhai sy'n aml yn fwy agored i niwed na ni ein hunain efallai. Mae'n ddyletswydd arnom i gymryd y cyfrifoldeb hwn a pheidio â chwarae gemau ag ef.

Cafodd adolygiad Cass i wasanaethau hunaniaeth rhywedd GIG Lloegr ar gyfer plant a phobl ifanc ei gyhoeddi fis diwethaf. Daeth i'r casgliad fod plant sy'n ddryslyd ynglŷn â'u rhywedd wedi cael cam yn sgil diffyg ymchwil a thystiolaeth. Canfu ymchwil a gynhaliwyd gan Brifysgol Efrog a gyflawnwyd ochr yn ochr â'r adroddiad fod tystiolaeth o effaith meddyginiaeth atal y glasoed a thriniaethau hormonau yn ddifrifol o brin, a chanfuwyd nad oedd mwyafrif y canllawiau clinigol wedi dilyn safonau rhyngwladol.

Fel y dywedais o'r blaen yn y Siambr hon, y tro cyntaf imi dynnu sylw at fy mhryderon gwreiddiol am adolygiad Cass oedd pan welsom yr adroddiad interim, ond yn anffodus, syrthiodd hwnnw ar glustiau byddar. Fe wnaethom alw am adolygiad penodol i Gymru, ac eto mae'r Llywodraeth hon wedi bwrw ymlaen ar ei llwybr ideolegol ac wedi penderfynu gwneud dim. Yna rhyddhawyd adroddiad terfynol Dr Cass, y mae ei ganlyniad wedi troi pennau ac ysgwyd rhai sefydliadau i'w craidd. Mae'n bwysig parhau i ailadrodd bod y canfyddiadau hyn yn hynod arwyddocaol i Gymru yn ogystal â Lloegr, ac mae'r Llywodraeth hon yn gwbl ymwybodol o hynny.

Mae ein llwybrau rhywedd yng Nghymru, fel y gwyddoch, yn dod i ben yn Lloegr, dan reolaeth GIG Lloegr a GIG Cymru, dan Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru, a'r unig wahaniaeth yw bod Llywodraeth y DU wedi cynnal dadl a chyflwyno datganiad ar hyn ac wedi cymryd camau pendant eisoes i ddiogelu plant a phobl ifanc. Mae'n hanfodol fod pob plentyn sy'n cael trafferth gyda dysfforia rhywedd yn cael mynediad at y driniaeth gywir a thriniaeth ddiogel.

Yn ôl yn 2009, ychydig iawn o bobl a fyddai wedi clywed am hunaniaeth rhywedd hyd yn oed, a byddai llai fyth yn gwybod bod gwasanaeth iechyd Cymru wedi dechrau gwneud atgyfeiriadau at wasanaeth datblygu hunaniaeth rhywedd y GIG yn Lloegr, a leolir yn Tavistock—sy'n enwog nawr am yr holl resymau anghywir—sef yr unig glinig rhywedd arbenigol i bobl ifanc yng Nghymru a Lloegr. Cafodd 9,000 o gleifion ifanc driniaeth yn y gwasanaeth sydd bellach wedi cau. Datgelodd ymchwiliad gan gwmni cyfryngau Cymreig y gallai 230 o bobl o Gymru a gafodd driniaeth yno gael eu hargymell i gymryd rhan yn yr astudiaeth o'r canlyniadau hirdymor i gleifion sy'n derbyn gofal rhywedd ar oedran mor ifanc. Hoffwn glywed mwy o fanylion gan y Llywodraeth ar hyn heddiw.

Yn 2009, cafodd yr ymddiriedolaeth lai na 60 o atgyfeiriadau ar gyfer plant a phobl ifanc o bob rhan o Gymru a Lloegr, ond cynyddodd y galw'n fawr, ac erbyn 2022, roedd mwy na 5,000 o blant a phobl ifanc yn cael eu hatgyfeirio at glinigau hunaniaeth rhywedd a oedd wedi ymddangos ledled Lloegr. Beth oedd yn digwydd? O ble y deuai'r galw? Pam fod tri chwarter yr atgyfeiriadau hyn yn fenywod? Pam fod cynifer o blant? Ers blynyddoedd, mae rhieni, athrawon, clinigwyr, grwpiau hawliau menywod ac eraill yn y DU wedi ymgyrchu i ofyn y cwestiynau hyn a mwy.

Yng Nghymru, roeddent yn aml yn cael eu tawelu—roedd gweithwyr proffesiynol a rhieni fel ei gilydd yn cael clywed bod eu hofnau'n ddi-sail, yn rhagfarnllyd a hyd yn oed yn atgas. Fe wnaeth Llywodraeth Cymru anwybyddu pryderon a gwreiddio'r egwyddorion hyn yn eu cynlluniau swyddogol a'u cwricwlwm ysgol eu hunain. Diolch i waith grwpiau fel Merched Cymru, rydym bellach yn gweld yr effaith yng Nghymru. Mae yna blant sydd wedi dechrau ar y daith i newid eu rhywedd mewn ysgolion heb gydsyniad rhieni, ac mae hyn yn dal i ddigwydd mewn ysgolion yng Nghymru heddiw. Diolch i adolygiad Cass, mae gennym atebion clir i'r cwestiynau a ofynnwyd ers blynyddoedd lawer, ac mae'n bryd bellach i lunwyr polisi ymateb.

Mae'r adroddiad 398 tudalen yn tynnu sylw at beryglon presgripsiynu meddyginiaethau atal y glasoed heb eu trin ac na ellir eu gwrthdroi i bobl ifanc. Canfu'r adroddiad nad yw gweithwyr gofal iechyd proffesiynol wedi gofyn y cwestiynau cywir; yn hytrach, maent wedi ceisio lledaenu ideoleg wleidyddol beryglus ar draul diogelu a thystiolaeth, yn hytrach na lleddfu gofid seicolegol, sef yr hyn y dylem i gyd fod eisiau ei gyflawni. Mae'n dod i'r casgliad ei bod yn amlwg fod methiannau sylweddol wedi bod yn ein gwasanaethau gofal iechyd i ddiogelu'r cleifion mwyaf agored i niwed.

Mae adolygiad Cass hefyd yn rhybuddio athrawon i beidio â gwneud penderfyniadau cynamserol sy'n glinigol i bob pwrpas am y plant y maent i fod i'w diogelu. Mae'n glir yn ei ganfyddiadau fod trawsnewid cymdeithasol mewn ysgolion yn rhagflaenydd i ymyrraeth feddygol na ellir ei gwrthdroi, ac eto yma yng Nghymru mae ymagwedd gadarnhaol tuag at ddysfforia rhywedd yn cael ei blethu drwy god a chanllawiau addysg cydberthynas a rhywioldeb gorfodol Llywodraeth Cymru ei hun.

Felly, beth sydd angen digwydd? Yn gyntaf, mewn ysgolion, mae Llywodraeth y DU yn datblygu ei chanllawiau trawsryweddol ei hun, a bydd yn ystyried y canfyddiadau diweddaraf hyn nawr. Rwy'n annog Llywodraeth Cymru i dynnu ei chanllawiau ei hun ar gyfer ysgolion yn ôl ar unwaith a chynnal adolygiad ohonynt. Rhaid i'r Llywodraeth hon hefyd dynnu elfennau perthnasol gorfodol o'r cwricwlwm cydberthynas a rhywioldeb ar rywedd a hunaniaeth rhywedd yn ôl i'w hadolygu. Yn yr un modd, rhaid cyfarwyddo ysgolion yng Nghymru i gynnal adolygiad brys o ddeunyddiau, gweithgareddau a pholisïau sy'n berthnasol i addysg cydberthynas a rhywioldeb a chanllawiau ar gyfer disgyblion trawsryweddol; rhaid iddynt fod yn ganllawiau cywir. Rhaid inni sicrhau bod plant a'u rhieni'n cael eu cefnogi gan ganllawiau sy'n seiliedig ar ffeithiau a synnwyr cyffredin, fel y mae ein cynnig yn galw amdano.

O ran iechyd, mae GIG Lloegr hefyd wedi gwneud penderfyniad pwysig i atal presgripsiynu rheolaidd ar gyfer meddyginiaethau atal y glasoed i blant â dysfforia rhywedd. Cyhoeddodd y byddai hefyd yn atal pobl ifanc dan 18 oed rhag cael mynediad at wasanaethau rhywedd oedolion ac mae wedi galw am adolygiad brys o bolisi clinigol ar hormonau trawsrywiol. Mae Llywodraeth yr Alban wedi cyhoeddi saib ar feddyginiaethau atal y glasoed i blant. Mae'r ddau beth yn digwydd ar unwaith ac yn ddi-oed. Eich tro chi nawr, Lywodraeth Cymru, er nad wyf am ddal fy ngwynt, oherwydd mae eich gwelliant yn dileu popeth ac ond yn nodi, heb unrhyw gamau gweithredu i'w gweld o gwbl, sy'n gywilyddus, oherwydd mae pobl Cymru eisiau gweld gweithredu ar hyn. Rhaid i GIG Cymru gynnal adolygiad ar unwaith, fel y gelwir amdano ym mhwynt 4 ein cynnig.

Yn drydydd, mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i ystyried opsiynau ar gyfer datblygu gwasanaeth i bobl ifanc yng Nghymru yn ei chynllun gweithredu LHDTC+, a lansiwyd ym mis Chwefror 2023. Rwyf wedi clywed gan gyd-Aelodau, gweithwyr proffesiynol a rhieni ledled Cymru sy'n pryderu'n fawr ynglŷn ag ymrwymiad o'r fath i ehangu'r gwasanaeth rhywedd i oedolion, rhywbeth a oedd y tu allan i gwmpas adolygiad Cass ar gyfer GIG Lloegr, sy'n peri pryder, a hoffem wybod, ar y meinciau hyn, beth mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu ei wneud ynglŷn â hynny i ddiogelu'r bobl hyn. Hefyd, mae pryderon ynghylch datblygu'r gwasanaeth i bobl ifanc dan 18 oed. Byddai gwneud hynny nawr, yng ngoleuni adolygiad Cass, yn anghyfrifol, yn enwedig heb newid cyfeiriad sylweddol gan y Llywodraeth hon.

Mae'n amlwg fod angen adolygu cynllun gweithredu LHDTC+ y Llywodraeth hon, ac mae'r Senedd hon angen amserlen ar gyfer hyn. Ymateb Llywodraeth Cymru hyd yma distawrwydd llwyr. Beth rydych chi'n ei ofni? Mae'n rhaid ichi weithredu ar hyn. Mae hon yn sgandal genedlaethol sy'n datblygu o'n blaenau. Dim ond un peth sydd wrth wraidd comisiwn Cass: datblygu pobl ifanc i ffynnu a chyflawni eu huchelgeisiau. Mae pob plentyn a pherson ifanc yn haeddu hynny. Yr athrawon, y rhieni—