1. A wnaiff yr Ysgrifennydd Cabinet roi diweddariad ar yr ymdrechion i amrywiaethu'r gweithlu deintyddol? OQ61008

Diolch yn fawr. Mae Llywodraeth Cymru wedi bod o'r farn ers tro y dylai gweithwyr iechyd proffesiynol geisio gweithio ar frig eu trwydded, gan ganiatáu i eraill sydd â chymwysterau priodol ymyrryd lle bo hynny'n briodol. Tan yn ddiweddar, roedd mater rheoleiddio yn atal therapyddion deintyddol cymwysedig, hylenwyr a thechnegwyr deintyddol clinigol rhag dechrau a chwblhau cyrsiau triniaeth ddeintyddol y GIG. Mae'r mater hwn bellach wedi'i ddatrys, gan alluogi gweithwyr deintyddol proffesiynol i chwarae rhan lawn yn darparu gofal GIG, a fydd yn gwneud gwahaniaeth i amrywiaeth y gweithlu deintyddol.

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet. Lywydd, os meddyliwn am ymarfer cyffredinol y dyddiau hyn, cyfeiriwn fwy a mwy at y tîm clinigol ehangach, y bobl eraill sydd â sgiliau clinigol a all fod yn rhan o ymdrech i ddarparu gofal sylfaenol mewn cymunedau—nyrsys practis, ffisiotherapyddion ac yn y blaen. Pam mae'r maes deintyddol wedi bod mor araf i fabwysiadu'r un ymagwedd? Wel, yn rhannol oherwydd cyfyngiadau rheoleiddiol, fel y dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet; rwy'n ei llongyfarch ar unioni hynny. Ond mae angen iddo hefyd gael ei ategu gan ymdrech i hyfforddi mwy o bobl sy'n gallu cyflawni gwaith mwy cyffredinol ym maes deintyddiaeth.

Yn sicr, nid yw'n wir fod deintyddion yng Nghymru yn gweithredu ar frig eu trwydded glinigol; yn llawer rhy aml, maent yn cyflawni triniaethau cyffredinol nad oes angen sgiliau deintydd wedi'i hyfforddi'n llawn i'w gwneud. Felly, fy nghwestiwn i Ysgrifennydd y Cabinet yw: beth arall y gall Llywodraeth Cymru ei wneud i sicrhau bod cyflenwad digonol o aelodau eraill o'r tîm clinigol hwnnw'n cael eu hyfforddi? Sut y gallwn ni ddefnyddio hynny i fynd i'r afael â'r ffaith bod gan y proffesiwn deintyddol fonopoli ar gyflenwad yn rhy aml ac mae'n defnyddio hynny i gyfyngu ar y cyflenwad o ddeintyddiaeth y GIG er mwyn hyrwyddo'r cyfle i fanteisio ar ymarfer preifat mwy proffidiol?

Diolch yn fawr. Gwn fod y cyn Brif Weinidog wedi arwain y ffordd, pan oedd yn Weinidog iechyd, ar sicrhau ein bod yn defnyddio'r tîm cyfan o amgylch gofal sylfaenol, yn sicr o ran gwasanaethau meddygol cyffredinol, ac rwy'n ddiolchgar ichi am hynny. Ond rydych chi'n hollol gywir, nid ydym wedi gweld y patrwm hwnnw'n datblygu yn yr un ffordd yn union mewn deintyddiaeth, ac mae hynny'n rhywbeth yr ydym yn benderfynol o fynd i'r afael ag ef. Fel yr awgrymais yn fy ateb, roedd yna broblem lle roedd mater technegol yn atal therapyddion deintyddol, er enghraifft, rhag dechrau a chwblhau cyrsiau triniaeth GIG. Mae hynny bellach wedi newid, felly mae cyfle nawr o leiaf i'r drws hwnnw gael ei agor.

Felly, y broblem wedyn yw: lle mae'r therapyddion deintyddol hyn? Pwy ydynt? Sut mae eu hyfforddi? Roedd hyn yn un o'r pethau y canolbwyntiais arno'n gynnar iawn yn fy nghyfnod yn y swydd, oherwydd os ydym eisiau edrych ar y model yn sylfaenol, roeddwn yn sylweddoli na allwch chi wneud hynny heb ddarparu'r rhifau mewn gwirionedd. Os ydych chi'n gwrthdroi'r triongl, mae angen ichi sicrhau bod gennych chi ddigon o bobl yn hyfforddi. Felly, yn sicr, roedd yn gyfarwyddyd a roddais i Addysg a Gwella Iechyd Cymru ychydig flynyddoedd yn ôl, ac yn sicr, gallaf eich sicrhau ein bod wedi dyblu nifer y therapyddion deintyddol sy'n cael eu hyfforddi ers 2023. Felly, mae pethau'n gwella, ond mae gennym ffordd bell i fynd. 

Rwyf hefyd yn falch iawn hefyd fod y graddedigion cyntaf i gymhwyso o raglen hylendid deintyddol Prifysgol Bangor yn dechrau gweithio. Mae'n debyg mai'r her nesaf i ni yw sicrhau—yn amlwg, mae angen inni gynyddu'r niferoedd hynny, a gwneud yn siŵr hefyd, pan fyddant wedi'u hyfforddi, nad ydynt yn mynd i'r sector preifat. Mae hynny'n rhywbeth y mae'n rhaid inni ddod o hyd i ateb iddo hefyd. 

Mae'n rhaid imi ddweud bod gennyf barch mawr at y cyn-Brif Weinidog, ond rwy'n ei hystyried yn eironig ei fod bellach yn gofyn cwestiwn i'w Weinidog iechyd blaenorol ar faes polisi lle mae Llafur Cymru wedi methu'n druenus yn ystod eich cyfnod chi yn y swydd.

Nawr, blaenoriaethau'r bobl yw i'r Llywodraeth Lafur hon yng Nghymru ddarparu mwy o ddeintyddion yng Nghymru. Fodd bynnag, dan oruchwyliaeth Llywodraeth flaenorol Cymru, gwelwyd dirywiad cyflym yng ngwasanaethau deintyddol y GIG—60 y cant o ostyngiad yn y ddarpariaeth, oherwydd eich contractau newydd. Nid ydynt wedi gwneud unrhyw beth i fynd i'r afael â'r realiti yn Aberconwy fod gennym system dair haen erbyn hyn: pobl sy'n gallu cael triniaeth breifat, pobl sy'n gallu cael triniaeth y GIG a phobl sy'n methu cael mynediad at y naill na'r llall. Mae'n warth llwyr, a dyna'r rheswm dros fy sylw am yr eironi. Ychydig wythnosau sydd wedi bod ers ichi adael y swydd, Brif Weinidog, ac rydych chi'n gofyn cwestiwn y dylech chi wybod yr ateb iddo. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet gomisiynu gwaith i fodelu'r hyn y byddai ei angen arnoch chi, fel Llywodraeth Cymru, i ddarparu gwasanaethau GIG llawn i bawb sy'n byw yng Nghymru? Diolch yn fawr.

Nid ydym wedi gwneud unrhyw gyfrinach o'r ffaith bod yr heriau sy'n ymwneud â deintyddiaeth yn rhai go iawn, a thrwy newid y contract, rydym wedi ceisio mynd i'r afael â rhai o'r materion hynny, yn enwedig i bobl nad ydynt wedi gallu cael mynediad at ddeintyddiaeth y GIG ers amser maith. Ac rwy'n falch o ddweud, erbyn heddiw, fod tua 300,000 o gleifion GIG newydd wedi gallu cael mynediad at y gwasanaethau GIG hynny. Rydych chi'n hollol gywir; rwyf wedi comisiynu gwaith i edrych ar sut mae hyn yn edrych dros y tymor hir—cynllun 10 mlynedd—oherwydd ni allwch greu deintyddion dros nos, ni allwch greu therapyddion deintyddol hyd yn oed dros nos, ond hefyd mae'n rhaid ichi ystyried pethau fel y ffaith bod y boblogaeth yn newid. Mae'r boblogaeth yng ngorllewin Cymru, er enghraifft, yn debygol o fod ychydig yn hŷn ac efallai fod angen math gwahanol o ymateb deintyddol i'r rhai mewn rhannau eraill o'r wlad. Felly, mae'r holl bethau hynny'n bethau y gwyddom fod angen mynd i'r afael â nhw. Ein her bresennol, wrth gwrs, yw cyllid. Felly, rydym yn gwybod beth sydd angen ei wneud, ond yn amlwg, rydym wedi ein cyfyngu'n ariannol gan y ffaith bod eich Llywodraeth chi yn y DU wedi chwalu'r economi ac wedi rhoi bargen wael inni o ran arian ar gyfer iechyd.