2. Pa asesiad y mae'r Ysgrifennydd Cabinet wedi'i wneud o ddibynadwyedd data arolwg llafurlu'r Swyddfa Ystadegau Gwladol mewn perthynas â Chymru? OQ61009

Mae Llywodraeth Cymru wedi codi consỳrn am ansawdd data yr arolwg o ran data dros Gymru am gyfnod. Mae'r ONS wedi cyflwyno gwelliannau dros y misoedd diweddar, ond dylid defnyddio data wrth ochr trends mewn mesurau eraill er mwyn cael darlun eglur o’r farchnad lafur yng Nghymru.

Diolch i'r Ysgrifennydd Cabinet. Mae'r problemau gyda'r data wedi parhau nawr am fisoedd, ac rydyn ni newydd glywed oddi wrth yr ONS na fydd y system newydd y maen nhw'n mynd i'w rhoi yn ei lle yna tan fis Medi nesaf. Ac mae hwnna'n creu problemau mawr i'r Llywodraeth wrth drio cynllunio polisïau i helpu'r economi yma yng Nghymru am y dyfodol.

Onid yw Ysgrifennydd y Cabinet yn cytuno mai’r hyn sy'n gyfrifol am yr anawsterau hyn yw effaith cyni ar y Swyddfa Ystadegau Gwladol ei hun, sefydliad a chanddo enw da iawn, sy’n chwarae rhan bwysig iawn yn seilwaith gwasanaethau cyhoeddus de-ddwyrain Cymru, ond sydd wedi dioddef toriadau cyson gan Lywodraeth y DU? Onid enghraifft arall eto fyth yw hyn o Lywodraeth y DU yn gwario swllt er ennill ceiniog wrth adael yr economi gyfan heb y data sydd ei angen arni i wneud penderfyniadau synhwyrol ar gyfer y dyfodol?

Gaf i jest cytuno â beth ddywedodd yr Aelod ar gychwyn ei gwestiwn? Yn y cyfnod sydd ohoni, mae'n rhaid i ni sicrhau, fel Llywodraeth, fel y mae dyletswydd ar bob llywodraeth, ein bod ni'n deall yn union beth yw impact ac effaith yr holl bethau rŷn ni'n ceisio gwneud, fel bod yr arian cyhoeddus prin sydd gyda ni yn cael ei ddefnyddio yn y ffordd fwyaf effeithiol a'n bod ni'n deall hynny.

Credaf fod yr Aelod yn llygad ei le wrth ddweud, os edrychwch ar y sefyllfa y mae’r Swyddfa Ystadegau Gwladol wedi bod ynddi dros y blynyddoedd diwethaf, yn y ddwy flynedd ddiwethaf, fod ei chyllid wedi gostwng, ac mae’n wynebu gostyngiad pellach, mewn termau nominal, yn ei chyllideb rhwng y flwyddyn ariannol ddiwethaf a’r un rydym ynddi bellach. Felly, credaf fod y rhain yn amgylchiadau heriol y mae’n rhaid i’r Swyddfa Ystadegau Gwladol weithio ynddynt, ac rydym yn disgwyl iddi ddiwallu anghenion Cymru, fel y gall gefnogi’r gwaith a wnawn fel Llywodraeth.

Fel y dywed yr Aelod, mae wedi bod yn cynnal rhaglen drawsnewid. Edrychwn ymlaen at y setiau data newydd a fydd ar gael, gan eu bod mor hanfodol. Mae swyddogion Llywodraeth Cymru yn gweithio’n agos iawn ac ar y cyd â’r Swyddfa Ystadegau Gwladol, a bydd yr Aelodau wedi gweld yr hyn y mae’r prif ystadegydd wedi’i ddweud ynglŷn ag ansawdd y data yn ddiweddar. Ond ni chredaf fod angen dweud y byddai Swyddfa Ystadegau Gwladol sydd wedi’i hariannu’n briodol ac sydd â mynediad at y mathau o adnoddau y byddem yn dymuno iddi gael mynediad atynt yn gallu cyflawni’n well y cyfrifoldebau y gwn fod y prif ystadegydd yn awyddus iddynt allu eu cyflawni hefyd.

Yn union fel yr Aelod dros Orllewin Caerdydd, rwy’n deall pa mor ddibynadwy yw data ystadegol a pha mor hanfodol ydyw ar gyfer llunio polisïau. Amlinellodd cyn Weinidog yr Economi, sydd bellach yn Brif Weinidog, yn 2021 rwy'n credu, fod Llywodraeth Cymru wedi bod yn ymwneud â'r gwaith o wella data'r Swyddfa Ystadegau Gwladol ar gyfer Cymru. Felly, mae bron i dair blynedd wedi bod ers y gwaith disgwyliedig hwnnw, ac ymddengys bod pryderon dwys am y data o hyd, ac rydych chi wedi cyfeirio at rywfaint o'r gwaith sy'n mynd rhagddo, Ysgrifennydd y Cabinet. Ond o ystyried yr ateb cynharach, a allwch chi rannu pa gynnydd pellach a wnaed dros y tair blynedd diwethaf gan Lywodraeth Cymru i sicrhau bod data dibynadwy gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol ar gyfer Cymru?

Wel, mae swyddogion Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda’r Swyddfa Ystadegau Gwladol, ond mae hon yn her sydd, fel y dywed y cyn Brif Weinidog, yn deillio o bwysau ar adnoddau'r Swyddfa Ystadegau Gwladol, ac rwy’n siŵr y byddai gan bob un ohonom lawer iawn o gydymdeimlad â hynny. Ond mae angen i’r data hwnnw fod yn gyfredol ac yn ddibynadwy, ac rwy'n croesawu'r camau y mae’r Swyddfa Ystadegau Gwladol wedi’u cymryd ac wedi gallu eu cymryd. Felly, yn ystod y chwe mis diwethaf, mae wedi ailddechrau cynnal cyfweliadau wyneb yn wyneb. Mae wedi gallu cynyddu ei chyfraddau ailgysylltu. Un o’r materion sydd wrth wraidd hyn yw’r gyfradd gysylltu a’r gallu i sicrhau ymgysylltiad â hi. Mae wedi ailgyflwyno samplau manylach o'r arolwg o'r llafurlu o ddechrau’r flwyddyn hon, ac mae wedi adfer y rhan fwyaf o’i hystadegau, ond mae’n cydnabod bod heriau parhaus o hyd, a’i chyngor bellach yw y dylem fod yn ofalus wrth ddehongli newidiadau tymor byr yn y data, yn enwedig pan edrychwn ar ddadansoddiadau manylach, a fyddai’n berthnasol i genedl o faint Cymru. Mae hynny hyd yn oed yn llai dibynadwy na’r darlun ar gyfer y DU gyfan, am resymau y byddwn yn eu deall.

Felly, eu hargymhelliad yw ein bod yn parhau i ddefnyddio'r ystod lawn—yr ystod ehangach—o ffynonellau data'r farchnad lafur pan fyddwn yn ffurfio barn ar farchnad lafur y DU. Ac efallai y bydd yr Aelod yn gwybod, os edrychwch ar ddata Cyllid a Thollau Ei Fawrhydi, nifer y swyddi newydd, ac ystod o ddata arall, fod y tueddiadau yng Nghymru, yn adlewyrchu tueddiadau'r DU yn agosach nag y byddai data arolwg diwethaf y gweithlu yn ei awgrymu.