Grŵp 11 yw'r grŵp olaf o welliannau, sy'n ymwneud â refferendwm ar Ddeddf Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau) 2024. Gwelliant 37 yw'r prif welliant. Darren Millar sy'n cyflwyno'r gwelliant.

Cynigiwyd gwelliant 37 (Darren Millar).

Diolch, Llywydd. Rwy'n cynnig gwelliannau 37 a 38, y ddau ohonyn nhw wedi'u cyflwyno yn fy enw i, ac, wrth gwrs, rydym ni wedi cyrraedd Cyfnod 3, tua diwedd Cyfnod 3, o drafodion y Bil hwn, ond gwyddom i gyd nad yw cynnydd ym maint y Senedd a newid yn y system bleidleisio yn fwy poblogaidd nawr ymhlith y cyhoedd nag yr oedden nhw pan ddechreuon ni'n gynharach y prynhawn yma, neu yn wir, rai wythnosau'n ôl, ar y daith hon. Ac nid oes rheswm i feddwl nad yw'r farn gyhoeddus yn dal i adlewyrchu canfyddiadau ymgynghoriad y Pwyllgor Biliau Diwygio ynghylch y Bil, oherwydd dangosodd hynny fod gwrthwynebiad llethol gan y cyhoedd i'r cynigion hyn.

Nawr, rwy'n gwybod bod Llafur a Phlaid Cymru wedi hawlio llawer, lawer gwaith bod eu maniffestos o etholiad diwethaf y Senedd yn rhoi mandad iddyn nhw wthio'r mesurau penodol hyn drwodd. Rwyf wedi darllen eich maniffestos i chi, gan eich atgoffa o'r hyn a roesoch ynddyn nhw, ac mae'n amlwg iawn, iawn o'r dyfyniadau hynny yr ydw i wedi eu darllen nad oes yr un o'r cynigion sydd o'n blaenau yn cyd-fynd â'r ymrwymiadau clir a oedd ym maniffesto Plaid Cymru ar gyfer y bleidlais sengl drosglwyddadwy, neu'r ymrwymiadau gan y Blaid Lafur, a oedd mor aneglur na fyddai'n deg dweud bod hynny'n gyfystyr ag unrhyw fath o fandad gan y cyhoedd i gyflwyno'r cynigion o'n blaenau. Roedd gennym ni un addewid i weithredu rhaglen o ddiwygio etholiadol, nad oedd yn dweud nac yn datgan beth oedd y diwygiad etholiadol hwnnw. Ni ddywedodd y byddent yn dileu rhai elfennau o ddewis pleidleiswyr. Ni ddywedodd beth fyddai cost y newidiadau hynny. Ni ddywedodd y byddai cynnydd yn nifer Aelodau'r Senedd, o ran y blaid Lafur. Fe gawsom ni addewid gan Blaid Cymru i gynyddu nifer Aelodau'r Senedd, ond i weithredu system etholiadol gwbl wahanol i'r un sydd o'n blaenau.

Ac wrth gwrs, mae'r ddwy blaid yn rhagdybio, hyd yn oed os oedd yna ymrwymiadau clir—nad oedd yna, fel rydw i newydd ei egluro—y byddai'r etholwyr wedi eu darllen nhw, ie. Fe ddywedais i wrthych chi, fel Arthur Daley yn ceisio gwerthu car amheus ac, yn y print bach yn rhywle, rhywun yn llofnodi ac yn dweud, 'Ydw, ydw, ydw, rwy'n cytuno â'r holl delerau ac amodau nad ydych chi wedi'u rhoi i mi yn fanwl.' Dyna beth rydym ni'n ei weld gan Llafur a Phlaid Cymru.

Felly, nid yw'r darnau yn eich maniffestos sy'n cyfeirio at ddiwygio'r Senedd yn fandad clir i gynyddu nifer Aelodau'r Senedd, i newid system bleidleisio'r Senedd, nac i wario'r hyn sy'n gyfystyr â degau o filiynau o bunnoedd bob blwyddyn pan gaiff y newidiadau hyn eu gweithredu. Nawr, nid wyf yn argyhoeddedig, na chwaith unrhyw un o'm cyd-Aelodau yn y Blaid Geidwadol, bod y rhain yn gyfystyr ag unrhyw beth a fyddai'n neilltuol o boblogaidd gyda'r cyhoedd pe caent y cyfle i fynegi barn yn eu cylch. Nawr, rydym ni'n gwybod, yn ôl yn 2011, fod Llywodraeth y DU gyda'r Ceidwadwyr wrth y llyw wedi cynnal refferendwm ar newidiadau posibl i system bleidleisio Senedd y DU. Fe awgrymon nhw y dylem ni gael system bleidleisio AV—pleidlais amgen—cael gwared ar y system cyntaf i'r felin, y mae pawb yn dweud ei fod yn erchyll yn y Siambr hon, gyda llaw, ar y meinciau hynny, ac yn dweud ei fod yn amhoblogaidd iawn, ac nad yw'r cyhoedd yn ei hoffi, ac mae angen i ni ei newid, ond eto, o fwyafrif enfawr, roedd ar y cyhoedd eisiau cadw'r drefn cyntaf i'r felin yn y refferendwm hwnnw yn ôl yn 2011. Dyna'r hyn y gwnaethon nhw bleidleisio i'w gadw. Pam? Oherwydd ei fod yn glir, mae'n hawdd ei ddeall, mae'n eich gwneud yn atebol yn uniongyrchol i'r etholwyr, ac mae ar yr etholwyr eisiau pobl sy'n uniongyrchol atebol iddyn nhw.

Cafwyd refferendwm hefyd ynghylch mwy o bwerau i'r Senedd yn 2011. Rwy'n cofio'r refferendwm hwnnw; roeddwn i'n ymgyrchu dros bleidlais 'ie' yn y refferendwm hwnnw, fel yr oedd llawer o fy nghyd-Aelodau yma a llawer o bobl ar y meinciau eraill. A hynny oherwydd bod newid sylweddol yn nhrefniadau'r Senedd yr oedd arnom ni eisiau eu cyflwyno i'r bobl, iawn, o'r gorau. Rydym ni eisoes wedi gosod cynsail, felly, onid ydym ni, o ran newid sylweddol i'r system bleidleisio, lle rydych chi'n dileu rhywfaint o'r atebolrwydd a lle rydych chi'n newid cyfrifoldebau'r Senedd mewn ffordd sylweddol. Mae hynny, yn fy marn i, yn gosod cynsail i ni yma nawr, a dyna pam rwy'n credu bod angen i ni gael refferendwm ar y newidiadau mawr hyn, gan roi cyfle i'r cyhoedd ddweud eu barn fel bod yna fandad uniongyrchol i weithredu unrhyw un o'r newidiadau. Dyna pam rwyf wedi cyflwyno gwelliannau 37 a 38.

Felly, bydd gwelliant 37 yn syml iawn yn mewnosod adran newydd yn y Bil. Bydd angen cynnal refferendwm cyn y gellir gweithredu unrhyw ddiwygiadau ynghylch Aelodau ychwanegol o'r Senedd neu newidiadau i'r system bleidleisio. Mae gwelliant 38 yn welliant canlyniadol i 37. Nawr, rydym ni wedi clywed llawer—[Torri ar draws.]  Byddaf yn hapus i dderbyn ymyriad, ie, wrth gwrs.

Diolch. O ran y cwestiwn pryd y mae refferendwm yn briodol ai peidio, a nododd refferendwm 2011, ar ôl hynny, cyhoeddodd Pwyllgor Cyfansoddiad Tŷ'r Arglwyddi adroddiad swmpus iawn a ddywedodd, yn eu barn nhw, y dylem ni osod y safon yn llawer uwch. Rwyf wedi sylwi, bob tro mae yna gynnig i newid y setliad datganoli, mae'r Ceidwadwyr wastad yn awgrymu refferendwm. Wnaethon nhw ddim awgrymu refferendwm ar gyfer creu meiri newydd yn Lloegr, dydyn nhw ddim wedi awgrymu refferendwm ar gyfer cynyddu maint Tŷ'r Arglwyddi yn sylweddol, lle mae pobl yn gwneud deddfau ac nad ydyn nhw'n atebol. Mae hynny i gyd yn ymddangos yn iawn. Ond mae'n rhyfedd iawn, bob tro y mae datganoli eisiau cael ei newid neu ei ddatblygu, mae'r alwad am refferendwm, ac, fel y dywedais i, mae Tŷ'r Arglwyddi yn meddwl eu bod wedi cael eu cynnal ar ormod o chwarae bach.

Felly, pan fo ymrwymiadau clir mewn maniffesto, mae gennych chi fandad—[Torri ar draws.] Rwyf newydd ddangos i chi na wnaethoch chi ymrwymiad clir yn eich maniffesto i ddatblygu'r pecyn penodol hwn o newidiadau. Gallaf weld y cyn Brif Weinidog, a byddaf yn hapus i dderbyn ymyriad gennych chi, Prif Weinidog, ond nid wyf yn cofio i chi wneud unrhyw sylwadau wrth ymgyrchu ynghylch unrhyw un o'r manylion sydd yn y pecyn hwn o ddiwygiadau. Byddaf yn hapus i dderbyn yr ymyriad.

Gadewch imi ddim ond sicrhau'r Aelod nad yw'r ffaith nad yw'n cofio rhywbeth yn dystiolaeth nad yw wedi digwydd. [Chwerthin.] Dro ar ôl tro yn ystod yr etholiad, dywedais i yn glir mewn cyfweliadau, mewn darllediadau, mewn dadleuon, fod fy mhlaid yn sefyll dros ddiwygio'r Senedd hon yn unol â'r hyn sydd o'i blaen bellach. Nid oes angen refferendwm o unrhyw fath.

Wel, bydd yn rhaid i chi—. Os nad ydw i'n dilyn eich geiriau, a rydw i'n berson sydd â diddordeb brwd mewn gwleidyddiaeth, gan gynnwys yr hyn roedd y Prif Weinidog yn ei ddweud yn ystod ymgyrch yr etholiad, sut ydych chi'n meddwl y byddai aelod o'r cyhoedd—? Sut ydych chi'n meddwl y byddai aelod o'r cyhoedd yn gwybod ac yn credu popeth rydych chi wedi'i ddweud wrth ymgyrchu ynglŷn â gwneud newidiadau? Nid wyf yn cofio clywed sôn erioed y byddai 96 Aelod o'r Senedd. Nid wyf yn cofio clywed siw na miw y caent eu hethol ar system rhestr gaeedig. Dydw i ddim yn cofio hyn byth—[Torri ar draws.] Dydw i ddim yn cofio hyn byth yn cael ei grybwyll. Rydych chi'n dweud eich bod chi'n colli'r un yma. Beth oes arnoch chi ofn ei golli? Rydych chi'n ofni colli refferendwm, Rhun ap Iorwerth, oherwydd eich bod yn gwybod—[Torri ar draws.] Oherwydd eich bod yn gwybod bod y cynigion hyn—[Torri ar draws.] Rydych chi'n gwybod bod y cynigion hyn yn amhoblogaidd ar y naw gydag unrhyw un rydych chi'n eu trafod ar garreg y drws. Dyna'r gwir amdani. Nid yw pobl eisiau'r diwygiadau hyn, byddent yn pleidleisio yn eu herbyn pe bai refferendwm, ac rydych chi'n gwybod yn iawn. Felly, gadewch i ni gael refferendwm a gweld pwy sy'n iawn. Af atoch chi yn gyntaf, ac yna dof atoch chi. Mike Hedges

Roeddwn i'n mynd i ddweud am refferenda y gwelsom ni gyflwyno'r bleidlais amgen ar gyfer meiri a chomisiynwyr heddlu a throseddu, yna fe gafodd y bleidlais amgen ei dileu ar gyfer meiri a chomisiynwyr heddlu a throseddu, heb un bleidlais o gwbl. Dim ond bod y Blaid Geidwadol wedi gweld nad oedd y bleidlais amgen yn gwneud llawer o les iddyn nhw.

Roedd hwn yn ymrwymiad maniffesto clir. Fyddech chi'n hoffi gwneud—?

Mae yna etholiad comisiynwyr heddlu a throseddu yn cael ei gynnal yr wythnos hon gyda system bleidleisio newydd. Fe wnes i fethu'r addewid hwnnw mewn maniffesto i newid y pleidleisio ar gyfer y tro yma. Fe wnes i golli'r refferendwm hefyd. Dywedwch wrthyf pryd oedd o.

Roedd yn ymrwymiad maniffesto clir.

Wel, welais i mohono. Welais i mohono.

O leiaf imi ddarllen eich maniffesto. [Torri ar draws.] O leiaf imi ddarllen eich maniffesto chi. Lle mae'r bleidlais sengl drosglwyddadwy?

Does gen i ddim cof ohono.

Roedd yn ymrwymiad clir.

Does gen i ddim cof ohono.

Roedd yn ymrwymiad clir i newid. [Torri ar draws.] Roedd yn ymrwymiad clir a roddwyd gan arweinyddiaeth y blaid yn ystod ymgyrch yr etholiad diwethaf. Byddaf yn hapus i dderbyn ymyriad.

Darllenais yr adran yn llythrennol—. Ar ôl i chi wneud yr union un pwynt yng Nghyfnod 2, darllenais yr adran yn llythrennol o'ch maniffesto Ceidwadol, nad oedd ymrwymiad clir ynddo. Dydych chi ddim yn cofio hynny?

Edrychwch, rwyf wedi ei gwneud hi'n glir, pe baech yn rhoi ymrwymiadau clir wrth ymgyrchu, na wnaethoch chi, am system rhestr gaeedig, tua 96 Aelod, am gael gwared ar y drefn cyntaf i'r felin, yna byddwn yn cydymdeimlo'n fawr â'r dadleuon rydych chi'n eu cynrychioli. Ond wnaethoch chi ddim. Dydych chi ddim wedi gwneud yr ymrwymiadau pendant hynny. Fe ddywedoch chi, 'Gadewch i ni gael y bleidlais sengl drosglwyddadwy a mwy o Aelodau', a dywedodd y blaid hon, 'Byddwn yn gwneud peth diwygiadau Seneddol.' Dywed y Prif Weinidog iddo wneud sylwadau manylach, helaethach ynghylch—. Hoffwn wybod yn union beth oedden nhw, oherwydd nid wyf yn cofio erioed eich gweld chi'n sôn am restrau caeedig, 96 Aelod, degau o filiynau o bunnoedd. A dyna pam rwy'n credu ei bod hi'n ddyletswydd arnom ni i gyd i ddweud bod y cyhoedd yn haeddu dweud eu dweud, iawn. Beth ydym ni'n ofni wrth ganiatáu i'r cyhoedd ddweud eu dweud? Y rheswm eich bod yn ofni gadael i'r cyhoedd ddweud eu dweud yw oherwydd y byddant yn dweud wrthych chi beth maen nhw'n ei feddwl, ac maen nhw'n meddwl hyn: does arnyn nhw ddim eisiau mwy o wleidyddion, mae arnyn nhw eisiau mwy o feddygon, deintyddion, nyrsys ac athrawon. Dyna mae arnyn nhw ei eisiau. Ac os oes arian dros ben lawr cefn eich soffa, hoffent iddo gael ei wario ar y GIG a'n hysgolion, dydyn nhw ddim am iddo gael ei wario ar fwy o swyddfeydd moethus ac nid ydyn nhw am iddo gael ei wario ar gynyddu nifer yr Aelodau o'r Senedd. Dyna'r gwirionedd. Felly, gadewch i ni gael refferendwm, cefnogi'r gwelliannau hyn, rhoi cyfle i bobl ddweud eu dweud, ac, os ydyn nhw'n pleidleisio 'ie', byddaf yn cefnogi'r newidiadau hyn.

Dyna'ch clip cyfryngau cymdeithasol wedi'i wneud, felly. Mae'n siomedig iawn gweld democratiaeth yn cael ei throi'n bantomeim. Does arnaf i ddim eisiau ichi fod yn bygwth pethau nac yn dweud, wel, pethau nad ydynt yn wir nac yn ffeithiol gywir, fel y clywsom gan fy nghyd-Aelod, Adam Price. Rydych chi'n ceisio wfftio maniffestos; rydych chi'n dweud eu bod yn brint mân. Mae'n ddrwg gen i; mae'r dadleuon hyn yn wan iawn. A pheidiwch â dweud eich bod yn siarad ar ran holl bobl Cymru. Rwy'n siarad â phobl ac maen nhw eisiau gwybod pryd y bydd etholiad cyffredinol yn y DU oherwydd y difrod a wnaed gan bolisïau Torïaidd olynol nad ydyn nhw'n ariannu Cymru'n iawn. Rydych chi'n ceisio cynnwys Cymru mewn rhyw flwch lle rydych chi am ein rheoli ni yn hytrach na seilio'r ddadl ar ffeithiau mewn gwirionedd, ble, dro ar ôl tro, mae hyn wedi'i gyflwyno i bobl, rydym ni wedi cael mwyafrif o ran pleidiau a gynrychiolir yma yn y Senedd sydd eisiau gweld newidiadau, sy'n credu mewn datganoli. Felly, rwy'n siomedig gyda'r naws a'r ffordd rydych chi'n ymgysylltu â hyn, oherwydd nid wyf yn credu ei fod mewn gwirionedd yn adlewyrchu eich safbwyntiau personol, fel unigolion yma yn y Senedd.

Mae'n rhaid inni edrych ar sylwedd y gwelliannau yn y grŵp. Fel roeddwn i'n ei ddweud, mae dros 63 y cant o gyfanswm y pleidleisiau yn ystod yr etholiad diwethaf i'r Senedd hon wedi mynd at bleidiau a oedd ag ymrwymiadau maniffesto penodol i ddiwygio’r Senedd hon. Mae’n werth nodi hefyd bod y Bil hwn, yn rhannol, yn ymateb i ganlyniad refferendwm 2011, pan oedd cyfran debyg o’r pleidleisiau o blaid atgyfnerthu pwerau datganoledig Cymru. Mae o y tu hwnt i unrhyw amheuaeth resymol, felly, fod mandad democrataidd llethol ar gyfer y mesurau sydd wedi’u cynnwys yn y Bil hwn. Ac felly, ni fyddwn ni'n cefnogi gwelliannau 36 a 37, a fyddai’n diystyru ewyllys sefydlog etholwyr Cymru. At hynny, pan fyddwn ni yn ystyried eich hanes chi fel grŵp Torïaid ar faterion cyfansoddiadol sy’n effeithio ar Gymru, mae’n amlwg nad oes gennych chi hygrededd o gwbl.

Rydym eto i'ch clywed yn cynnig refferendwm ar y penderfyniad i dorri nifer Aelodau seneddol Cymru yn San Steffan o 40 i 32, ac fe wnaethoch chi wrthsefyll pob galwad am bleidlais gyhoeddus ar delerau'r fargen Brexit galed drychinebus, a na wnaeth, yn wahanol i’r cynigion a amlinellwyd yn y Bil hwn, ymddangos ar unrhyw bapur pleidleisio neu faniffesto. A phob tro pan fydd llais Cymru yn lleihau o ganlyniad i benderfyniadau San Steffan, mae’r Aelodau Torïaidd yma wedi bod yn amlwg yn eu distawrwydd. Ac eto pan ddaw’n fater o Fesur hanesyddol a fydd yn cryfhau seiliau ein democratiaeth, mae gennych chi y Torïaid ar eu traed yn ceisio dal ein democratiaeth yn nôl. Mae hefyd yn drawiadol iawn fod Mesur sydd wedi’i gynllunio’n bennaf i hybu craffu seneddol—rhywbeth y byddai unrhyw wrthblaid yn ysu i’w gweld—yn achosi cymaint o bryder ymhlith rhengoedd y Torïaid.

Byddwn yn annog Aelodau’r Torïaid yma i ymgysylltu’n adeiladol â’r mesurau sydd ger ein bron heddiw, ac i gysoni eu hunain â’r realiti, ar ôl dau refferendwm a chwe etholiad, fod datganoli yng Nghymru yma i aros. Canolbwyntiwch eich egni ar wneud i ddatganoli gweithio i bobl Cymru, yn hytrach na chanolbwyntio eich egni ar soundbites ar gyfer ein proffiliau ar blatfformau cyfryngau cymdeithasol. Cymru a phobl Cymru fydd yn elwa o gael Senedd wedi ei diwygio, a dyna pam dwi a fy nghyd-Aelodau yn cefnogi’r camau sy’n cael eu cymryd i ddiwygio’r Senedd hon.

Y Cwnsler Cyffredinol nawr.

Diolch, Llywydd. Wel, Darren, roedd pethau wedi bod yn mynd mor dda tan rŵan—[Chwerthin.]—ac rydych chi wedi llwyddo i greu ymladdfa. Mae'n rhaid i chi fy atgoffa i byth fynd gyda chi i gêm bêl-droed, dyna'r cyfan y gallaf ei ddweud. Gan mai hon yw'r ddadl derfynol yn nhrafodion Cyfnod 3, a gaf i ddiolch yn gyntaf i'r holl Aelodau sydd wedi cyfrannu atyn nhw, yn yr hyn sy'n ddeddfwriaeth hanesyddol? Yn benodol, fel y cyfeiriais ato yn gynharach, rwy'n ddiolchgar am yr ymgysylltiad adeiladol, a bu cryn dipyn o ymgysylltu adeiladol â chi, ond hefyd gydag Aelodau eraill, drwy gydol y gwaith craffu ar y Bil hwn. Mae hwn yn ddarn sylweddol o ddeddfwriaeth, y math sy'n ymddangos unwaith mewn cenhedlaeth, ac yn un yr wyf yn credu'n gryf sydd wedi'i wella drwy i'r holl Aelodau graffu arno.

Gan droi at y gwelliannau, ni fydd yn syndod i chi, Llywydd, na fyddaf yn cefnogi'r gwelliannau yn y grŵp hwn. Etholwyd mwyafrif yr Aelodau yn etholiadau diweddaraf y Senedd, yn 2021—y rhai o Lafur Cymru, Plaid Cymru a Democratiaid Rhyddfrydol Cymru—ar faniffestos a ymrwymodd i ddiwygio'r Senedd. Roedd hyn yn dilyn Deddf Cymru 2017 yn rhoi pwerau i'r Senedd newid ei maint heb fod yn destun refferendwm. Pe bai San Steffan wedi bwriadu, er mwyn arfer y pŵer hwn, fod angen refferendwm, yna byddai wedi cynnwys hynny o fewn y ddeddfwriaeth. Nid yw wedi ei gynnwys—nid dyna'r sefyllfa a fwriadwyd erioed gan San Steffan.

Nid oes angen refferendwm chwaith ar gyfer lleihau Aelodau Seneddol Cymru o 40 i 32, un o'r newidiadau mwyaf hanesyddol a mawr i gynrychiolaeth Cymru yn San Steffan mewn canrif, o ganlyniad i newidiadau diwygio ffiniau a gyflwynwyd yn San Steffan a fydd yn digwydd yn yr etholiad cyffredinol hwn, neu, yn wir, ar gyfer y newid i'r system etholiadol a ddefnyddir ar gyfer y comisiynwyr heddlu a throseddu, neu, yn wir, am newidiadau yn y system ddiwygio etholiadol ar gyfer ethol meiri Lloegr, a newidiwyd er mwyn newid canlyniad yr etholiadau hynny heb unrhyw refferendwm, neu i gynyddu nifer aelodau Tŷ'r Arglwyddi.

Llywydd, mae'r achos dros ddiwygio'r Senedd wedi'i wneud mewn cyfres o adroddiadau arbenigol ac mae'n argyhoeddi. Mae mwyafrif Aelodau'r Senedd wedi pleidleisio drosto hefyd. Bydd y newidiadau a gyflwynwyd gan y Bil hwn yn creu Senedd fodern sy'n gallu cynrychioli pobl Cymru yn well, gyda mwy o gapasiti i graffu, i ddeddfu, ac i ddwyn y Llywodraeth i gyfrif. Bydd yn gwella democratiaeth yng Nghymru. Diolch yn fawr, Llywydd.

Darren Millar nawr i ymateb.

Wel, cefais fy siomi o glywed sylwadau Heledd Fychan, yn awgrymu fy mod yn berson oedd yn ceisio tanseilio datganoli mewn rhyw ffordd. Rwyf newydd egluro i chi yn gynharach, Heledd, fy mod yn falch o gynnal ymgyrch yn ôl yn 2011 i roi mwy o bwerau i'r Senedd hon. Rwy'n ddatganolwr ymroddedig, fel y mae Aelodau Ceidwadwyr Cymreig y Senedd hon a'r blaid yn ehangach. Dyna'n sefyllfa ni, a dydw i ddim yn ystyried—. Efallai y credwch chi fod y Senedd hon yn dipyn o bantomeim, ond yn sicr nid wyf yn gwneud hynny. Rwy'n cymryd y Senedd hon yn gwbl o ddifrif. 

Dywedais fod eich sylwadau yn ei wneud yn bantomeim. Ni alwais y Senedd hon, y mae gennyf barch enfawr ati, yn bantomeim; fyddwn i byth yn gwneud hynny.

A fyddwn i byth yn ystyried eich sylwadau fel pantomeim, ac rwy'n siomedig eich bod yn ystyried fy sylwadau i fel pantomeim, gan nad oedden nhw; roedden nhw'n gwbl ddiffuant. Rwy'n credu bod y cyhoedd yn haeddu cael cyfle i ddweud eu dweud am y pethau difrifol iawn hyn, y pecyn manwl iawn hwn o newidiadau i'n system etholiadol ac i faint y Senedd hon, oherwydd nad ydyn nhw wedi cael y cyfle i ddweud hynny. Ni allwch chi guddio y tu ôl i linell ynglŷn â diwygio'r Senedd mewn maniffesto nad yw'n rhoi unrhyw fanylion neu sy'n cynnig pecyn hollol wahanol o ddiwygiadau, fel y gwnaeth eich un chi ar dudalen 117 o'r ddogfen swmpus iawn y gwnaethoch chi benderfynu ei chyhoeddi cyn etholiadau diwethaf y Senedd.

Clywais yr hyn a ddywedodd yr Aelod wrth y llyw am etholiadau comisiynwyr heddlu a throseddu a newidiadau i systemau maerol Lloegr, ond, wrth gwrs, roedd hynny'n ymwneud â'r drefn cyntaf i'r felin. Rydym yn sôn am gael gwared ar y cyntaf i'r felin. Dyna'r gwahaniaeth yma: rydych chi'n cael gwared ar y drefn cyntaf i'r felin. Pryd bynnag y cynigiwyd hynny yn y gorffennol, bu refferendwm o hyd. Rydych chi'n cwyno am Gymru yn colli seddi o ganlyniad i'r newid yn y boblogaeth a'r ddemograffeg yma. Mae gen i ofn mai dyna hanfod bod yn llais cyfartal; mae'n rhaid i chi fod yn deg yn eich democratiaeth ac yn eich system. Ac rwy'n synnu na wnaethoch chi gefnogi fy ngwelliannau yng Nghyfnod 2 felly i sicrhau bod cynrychiolaeth deg yng Nghymru, gyda nifer cyfartal o bleidleiswyr ym mhob etholaeth, oherwydd eich bod wedi pleidleisio i amddiffyn un ardal rhag hynny fel y gallent gael hyd at 30,000 yn llai yn yr etholaeth benodol honno nag mewn mannau eraill, sydd hefyd yn ymddangos yn hynod annheg.

Clywais Heledd yn taranu yn erbyn refferendwm Brexit. Wel, edrychwch, rwy'n gwybod yr hoffech chi barhau i gynnal cymaint o refferenda â phosib i gael y canlyniad rydych chi ei eisiau, ond pleidleisiodd pobl Cymru i adael yr UE. Rwy'n gwybod na allwch chi ymdopi â hynny o hyd, ac rydych chi'n dal i fynd yn ôl ato fel ci yn dychwelyd at ei chwydfa, ond dyna'r gwir amdani. Fe bleidleisiodd Cymru dros adael yr UE. Gweithredodd y Llywodraeth eu penderfyniad. Nid ydych chi'n ei hoffi, rwy'n derbyn hynny. Rwy'n derbyn bod y wlad wedi'i hollti, bod llawer o bobl yn anhapus gyda'r penderfyniad hwnnw, ond mae'n benderfyniad a wnaeth y wlad, ac mae'n benderfyniad y mae Llywodraeth y DU wedi'i ddilyn, yn wahanol i Lywodraeth Cymru, a wnaeth bopeth o fewn ei gallu i frwydro yn erbyn ewyllys pobl Cymru. [Torri ar draws.] Iawn.

Yn dilyn refferendwm 1975, a bleidleisiodd i aros yn yr Undeb Ewropeaidd, neu'r Cymunedau Ewropeaidd, fel yr oedd bryd hynny, fe gawsoch chi refferendwm arall i'w newid. Nid wyf yn cwyno am hynny, ond roedd hynny'n rhywbeth a wnaed. A gaf i ddim ond dweud nad trefn y cyntaf i'r felin a barodd y newid o ran sut y cafodd comisiynwyr a meiri heddlu eu hethol gyntaf gan ddefnyddio'r bleidlais amgen?

Felly, mae gennym ni blaid sy'n cefnogi trefn y cyntaf i'r felin ac mae hi wastad wedi mynegi ei safbwynt—mai dyna yw safbwynt y Blaid Geidwadol. Rwyf wedi egluro hyn i chi yn y gorffennol. Dydyn ni ddim wedi bod yn dadlau am drefn y cyntaf i'r felin heddiw; fel mae'n digwydd, rydym ni wedi bod yn dadlau am y cynigion sydd ar wyneb y Bil penodol hwn, sy'n ddiffygiol. A dyna pam mae angen i ni sicrhau ein bod yn rhoi cyfle i bobl Cymru ddweud eu dweud, drwy refferendwm. Gadewch iddyn nhw ddewis. Beth ydych chi'n ei ofni? Rydych chi'n ofni iddyn nhw fynegi eu barn, a fydd yn rhoi terfyn ar yr holl system flêr hon rydych chi am ei chyflwyno. Dyna'r gwir amdani. Felly, o'r herwydd, rwy'n cynnig y gwelliannau hyn, ac rwy'n gobeithio y gallwch eu cefnogi.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 37? A oes unrhyw wrthwynebiad? [Gwrthwynebiad.] Oes, mae yna wrthwynebiad. Os gwrthodir gwelliant 37, bydd gwelliant 38 yn methu. Felly, fe fyddwn ni'n symud i bleidlais ar welliant 37. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 14, neb yn ymateb, 39 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 37 wedi'i wrthod.

Gwelliant 37: O blaid: 14, Yn erbyn: 39, Ymatal: 0

Gwrthodwyd y gwelliant

Methodd gwelliant 38.

Mae hynny'n golygu nad oes yna welliannau pellach ar ôl i'w trafod a phleidleisio ac, felly, rydyn ni wedi cyrraedd diwedd ein hystyriaeth o Gyfnod 3 o Fil Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau). Dwi'n datgan y bernir bod pob adran o'r Bil a phob Atodlen iddo wedi eu derbyn. Dyna ddiwedd ar ein trafodion ni ar Gyfnod 3 heddiw. Prynhawn da i chi i gyd.

Barnwyd y cytunwyd ar bob adran o’r Bil.

Daeth y cyfarfod i ben am 18:08.