1. Pa drafodaethau y mae Llywodraeth Cymru wedi'u cael gyda Llywodraeth y DU ynghylch cyllid teg i Gymru? OQ60924

Rwyf wedi dadlau'r achos dro ar ôl tro i Lywodraeth y DU dros gyllid teg i Gymru drwy gyfarfodydd rheolaidd â Phrif Ysgrifennydd y Trysorlys a thrwy ohebiaeth â Changhellor y Trysorlys.

Diolch am yr ateb. 

Rydym wrth gwrs yn gweld canlyniadau cyllid annigonol a chamalinio ag anghenion pobl yn y ffyrdd llymaf yma yng Nghymru. Mae’r achos dros gael gwared ar fformiwla Barnett a chyflwyno system sy’n seiliedig ar anghenion yn aruthrol o gryf ac wedi’i atgyfnerthu gan y ffaith bod consensws trawsbleidiol ynghylch yr angen i edrych yn fanwl iawn ar y dirwedd ariannol. Nawr, er bod pawb yma yn cydymdeimlo â’r ddadl, ymddengys nad yw Llywodraeth Cymru wedi bod yn arbennig o ddylanwadol o ran annog Llywodraeth Geidwadol y DU i newid y polisi. Pam felly, ym marn Ysgrifennydd y Cabinet? A chydag etholiad cyffredinol ar y gorwel, pa warantau a geir y byddai Llywodraeth Lafur yn darparu cyllid teg?

Rwy’n ddiolchgar am eich cwestiwn ac am y gydnabyddiaeth i’r gefnogaeth drawsbleidiol sydd yma yn y Senedd o ran yr annhegwch a gawn yng Nghymru mewn perthynas â chyllid, a’r ffaith bod gennym ddiddordeb cyffredin yn yr hyblygrwydd ariannol a fyddai’n ein helpu i reoli’r gyllideb mewn ffordd well.

Wrth edrych ymlaen, gwn fod rhai gwahaniaethau bach yn y gwahanol ffyrdd y mae ein pleidiau'n gweld Cymru'n cael ei chyllido yn y dyfodol, ond yn sicr, o ran Llywodraeth Cymru, fe wnaethom nodi ein gweledigaeth yn 'Diwygio ein Hundeb’, sef y dylai Llywodraeth y DU gyflwyno dull newydd sy'n seiliedig ar egwyddorion o ymdrin â chyllid a rhwydweithiau cyllidol y DU, gan ystyried angen cymharol, yn lle fformiwla Barnett, sydd wedi hen ddyddio. A dyna, yn sicr, yw'r ffordd y byddem yn gweld pethau'n symud ymlaen a'r ffordd y byddwn yn sicr yn pwyso ar Lywodraeth y DU i symud ymlaen.

Rwy'n credu efallai mai un o’r rhesymau pam nad ydym wedi gwneud y cynnydd y byddem wedi hoffi ei wneud gyda Llywodraeth y DU yw oherwydd bod y bobl yr ydym yn trafod gyda hwy'n newid yn gyson. Felly, erbyn i Weinidogion, yn enwedig Prif Ysgrifenyddion y Trysorlys, ymgyfarwyddo â’r materion hyn, mae un arall yn dod drwy’r drws i gymryd eu lle. Felly, credaf y byddai lefel o sefydlogrwydd yn ein helpu yn y trafodaethau hynny. Ac a dweud y gwir, efallai fod diffyg diddordeb ar ran Llywodraeth y DU hefyd mewn perthynas ag ymgysylltu o ddifrif â’r cwestiynau hyn ynglŷn â chyllid. Ond byddwn yn parhau i ddadlau'r achosion hynny. Credaf fod y consensws trawsbleidiol aeddfed iawn sydd gennym yma yn y Senedd yn bwysig, a bod y meysydd hynny o gytundeb sydd gennym â rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig hefyd yn ddefnyddiol iawn wrth ddadlau'r achosion hynny.

Mae’n werth ailadrodd weithiau fod Llywodraeth Cymru yn cael £1.20 am bob £1 a werir yn Lloegr—difidend yr Undeb. Ac mae'n rhaid bod hyd yn oed Keir Starmer yn credu bod honno'n fargen dda, gan nad oes ganddo unrhyw gynlluniau i'w newid ychwaith. Ond efallai fod angen inni siarad mwy am y penderfyniadau y mae Llywodraeth Cymru yn eu gwneud gyda’i harian. Mae llywodraethu'n golygu dewis, ac rydych wedi dewis terfynau cyflymder o 20 mya yn hytrach nag addysg, meysydd awyr yn hytrach na phrentisiaethau, a 36 yn rhagor o wleidyddion yn hytrach na 650 yn rhagor o nyrsys. A wnaiff Llywodraeth Lafur Cymru o dan arweinyddiaeth newydd ddewis ystyried ei chyflawniad ei hun mewn grym a’r dewisiadau y mae’n eu gwneud gyda’i gwariant, yn hytrach na gwneud esgusodion a thaflu bai ar eraill?

Y peth cyntaf yr hoffwn atgoffa fy nghyd-Aelodau ohono yw’r ffaith bod y cyllid a roddir i ni yma yng Nghymru yn adlewyrchu'r ffaith bod gennym lefel uwch o angen yn gyffredinol, a’r pwynt yn hynny o beth yw ei bod yn costio mwy inni gyflawni pethau yma yng Nghymru am fod gennym boblogaeth lawer teneuach ei gwasgariad, er enghraifft, a phoblogaeth lawer hŷn a salach yma yng Nghymru. Ac mae’r cyllid hwnnw’n adlewyrchu hynny, fel y mae'n ei wneud mewn rhannau eraill o’r Deyrnas Unedig hefyd. Felly, credaf fod y ffaith bod hynny wedi’i gydnabod yn y trafodaethau diweddar y mae Llywodraeth y DU wedi bod yn eu cael â Gogledd Iwerddon yn beth cadarnhaol, ac mae’n dangos bod Llywodraeth y DU yn parhau i fod yn ymrwymedig i hynny. Ond wedi dweud hynny, rydym newydd fod yn sôn ynglŷn â sut mae angen i fformiwla Barnett adlewyrchu gwir angen ar draws y Deyrnas Unedig yn well, ac mae hynny’n rhywbeth y byddwn yn parhau i alw amdano.

O ran y dewisiadau a wneir gan y Llywodraeth hon, rydym newydd gyflwyno ein cyllideb ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf, a gallwch weld ynddi ein bod yn blaenoriaethu’r pethau sydd bwysicaf i bobl yng Nghymru. Nawr, mae’r GIG dros y ffin yn Lloegr yn cael cynnydd o lai nag 1 y cant yn ei gyllid yn y flwyddyn ariannol hon. Yma yng Nghymru, mae’n o leiaf 4 y cant, a chredaf fod hynny’n dangos y flaenoriaeth gymharol a roddwn i’r GIG, gan y gwyddom mai dyna brif flaenoriaeth pobl Cymru. Ond ochr yn ochr â hynny, fe wnaethom hefyd ddiogelu’r cyllid yr oeddem wedi’i ddyrannu drwy’r adolygiad o wariant i lywodraeth leol. Bydd llywodraeth leol yn cael cynnydd o 3.3 y cant yn ei chyllid yn y flwyddyn ariannol hon, ac unwaith eto, mae hynny’n cydnabod pwysigrwydd y gwasanaethau y mae pobl yn eu cael ar garreg eu drws, yn eu cymunedau, ledled Cymru. Byddem wedi hoffi mynd ymhellach, ond yn anffodus, nid oedd y setliad a gawsom gan Lywodraeth y DU yn caniatáu inni wneud hynny, ond roedd y blaenoriaethau a ddewiswyd gennym yn sicr yn ymwneud ag ariannu gwasanaethau cyhoeddus.