Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr, Andrew R.T. Davies.

Diolch, Llywydd, ac a gaf innau hefyd eich llongyfarch chi, Prif Weinidog, am gymryd swydd y Prif Weinidog yma yng Nghymru? Dyma'r tro cyntaf yr ydych chi a minnau wedi bod ar draws y Siambr yn ein swyddi priodol. Nid oedd y tro cyntaf i mi gyfarfod â chi mor bell yn ôl â'r Llywydd, ond roedd yn yr ymgyrch i achub rec Tredelerch, efallai eich bod yn cofio, pan gynhaliwyd y cyfarfodydd cyhoeddus, ac rwy'n falch o ddweud bod y cyfleuster hwnnw yn dal yno hyd heddiw. 

Prif Weinidog, ar eich taith i swydd y Prif Weinidog, bu'n rhaid i chi ymgymryd ag ymgyrch etholiadol yn y Blaid Lafur, lle'r oedd Jeremy Miles yn amlwg yn wrthwynebydd yn yr ymgyrch honno. Gwnaed rhodd sylweddol i'ch ymgyrch yn ystod yr ymgyrch etholiad honno. Roedd hwnnw'n dod i'r hyn yr oeddwn i'n ei dybio oedd yn £200,000. A allwch chi gadarnhau mai dyna oedd y ffigur, ei fod yn £200,000, neu a oedd yn ffigur mwy na hynny gan y datblygwr-ailgylchwr, David Neal?

Mae'r ffigur yn gywir.

Rwy'n ddiolchgar i chi am gadarnhau eich bod wedi derbyn rhodd o £200,000 yn union. A wariwyd yr holl arian hwnnw yn ystod yr ymgyrch, neu a drosglwyddwyd arian i'r Blaid Lafur ar ddiwedd yr ymgyrch fel y gellir defnyddio'r arian hwnnw, yn amlwg, o fewn y mudiad Llafur ehangach?

Mae'r rheolau'n ei gwneud yn ofynnol, yn y gystadleuaeth Llafur Cymru fewnol hon, bod pob rhodd yn cael ei datgan a byddai angen i'r ddwy ymgyrch ffeilio eu cyfrifon ar y diwedd, ac os oes unrhyw arian dros ben, byddai hwnnw'n mynd i Lafur Cymru wedyn fel rhodd wleidyddol. Ar ôl i'r cyfrifon gael eu ffeilio, nid oes gen i unrhyw amheuaeth y bydd diddordeb parhaus, ac edrychaf ymlaen at fod yn eglur am hynny. Mae angen i mi orffen y cyfrifon ar gyfer yr holl roddion a dderbyniais, o symiau amrywiol.

O safbwynt gwleidyddol Cymru, mae hwnna'n rhodd enfawr a gawsoch chi yn ystod eich ymgyrch arweinyddiaeth. Ni lwyddoch i sicrhau mwy na dim ond traean o'r grŵp Llafur yma yn y bae i gefnogi eich cais arweinyddiaeth, ond fe lwyddoch i wneud yn siŵr bod gŵr busnes lleol wedi cyfrannu bron i £0.25 miliwn at eich ymgyrch arweinyddiaeth. Pa fesurau ydych chi wedi eu rhoi ar waith nawr eich bod chi'n Brif Weinidog i wneud yn siŵr nad oes y dybiaeth barhaus y gall arian brynu dylanwad o fewn eich Llywodraeth a sedd wrth fwrdd y Cabinet?

Rwy'n credu, pan edrychwch chi ar le'r ydym ni a'n cydymffurfiad â chod y gweinidogion a'r gofynion i wahanu buddiannau gweinidogol oddi wrth rai etholaethol a rhai personol, mae gan y Llywodraeth hon a phob fersiwn o Lywodraeth dan arweiniad Llafur Cymru hanes da o wneud y peth iawn. Lle bu heriau, cymerwyd camau. Rwy'n eglur iawn na allaf ac na fyddaf yn gwneud unrhyw fath o ddewis gweinidogol o fewn fy etholaeth, fel yr wyf i wedi ei wneud trwy gydol fy amser fel Gweinidog—er enghraifft, gwaith dur Celsa. Rwy'n credu mewn dyfodol i'r diwydiant dur, fel yn wir y mae Ysgrifennydd newydd y Cabinet dros yr Economi, Ynni a'r Gymraeg, ond ni allaf ac ni fyddaf yn gwneud dewisiadau ynghylch Celsa Steel, naill ai yn fy swydd bresennol neu, yn wir, fel yr wyf i wedi ei wneud yn y gorffennol. A dweud y gwir, rwyf i wedi bod yn ofalus wrth blismona'r rhaniad rhwng buddiannau etholaethol a gweinidogol, ac rwyf i wedi anfon cyflwyniadau yn ôl sydd, ar adegau prin, wedi dod ataf yn anghywir a buddiannau etholaethol ynddyn nhw. Gallwch ddisgwyl hynny gan bob aelod o'm Llywodraeth. Hoffwn pe gellid dweud yr un peth am weinyddiaethau eraill o fewn y Deyrnas Unedig.

Arweinydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth.

Diolch, Llywydd. Rydym ni'n croesawu'r Prif Weinidog newydd i'w sesiwn gwestiynau wythnosol cyntaf heddiw, ac dwi innau'n estyn fy llongyfarchiadau iddo fo. Ond dwi eisiau gwybod yn syth ganddo fo pa wahaniaeth mae o'n mynd i'w wneud. 

Daeth y Prif Weinidog newydd i'r swydd dan gwmwl, ond rydym ni'n gwybod o leiaf bod ganddo ddawn o drosoli arian i mewn ar ôl iddo berswadio un unigolyn i roi £200,000 i'w ymgyrch arweinyddiaeth. Nawr, rwy'n siŵr na fyddai'r Prif Weinidog eisiau i mi atgoffa pobl am ffynhonnell amheus yr arian hwnnw, a bydd cwestiynau pellach i'w gofyn am hynny, ond y cwestiwn heddiw yw: a fydd ef mor llwyddiannus gyda'i benaethiaid Llafur?

Fe'i gwelwyd yn ddiweddar yn eistedd o amgylch bwrdd Cabinet gwrthblaid Keir Starmer, felly a wnaiff ef gadarnhau a oedd yno fel cyfle am lun, neu a wnaeth lwyddo tra'r oedd yno i gael addewid cadarn o gyllid teg i Gymru os bydd Llafur yn ennill etholiad nesaf y DU?

Wrth gwrs, etholwyr ac aelodau teulu Llafur Cymru yw fy mhenaethiaid. Rwy'n cydnabod bod Mr ap Iorwerth yn parhau i fod ag obsesiwn am faterion mewnol y Blaid Lafur, yn union fel pan oedd yr Aelod dros Orllewin Caerdydd yn Brif Weinidog. Edrychaf ymlaen at sgwrs barhaus ac ymroddgar â thîm presennol yr wrthblaid yn San Steffan. Rwy'n edrych ymlaen at dorchi llewys i sicrhau eu bod nhw'n Llywodraeth Lafur y DU yn y dyfodol, ac ni all yr etholiad hwnnw ddod yn ddigon buan. Byddai hynny'n dda i Gymru ac yn dda i Brydain, i fod â dwy Lywodraeth Lafur yn cydweithio er budd cyffredin y bobl y mae'n fraint i ni eu gwasanaethu. Edrychaf ymlaen at fod yn rhan nid yn unig o'r sgwrs honno ond sut rydym ni'n llywodraethu a sut rydym ni'n gwneud penderfyniadau ar gyfer y Gymru uchelgeisiol a thecach yr wyf i eisiau ei gweld.

Rwy'n euog fel y cyhuddir o fod ag obsesiwn o fod eisiau cyllid teg gan Lywodraeth y DU o ba bynnag liw. Ac mae'n drueni bod gennym ni Brif Weinidog nad oes ganddo'r un obsesiwn â mynd ar drywydd hynny. Mae'n cwyno digon am y diffyg cyllid sydd ganddo; mae ganddo blaid wleidyddol sy'n benaethiaid arno yn San Steffan sy'n gobeithio ffurfio Llywodraeth nesaf y DU; dylen nhw fod yn rhoi'r addewid hwnnw i Gymru, yn hytrach na chymryd pleidleisiau yn ganiataol. 

Nawr, dywedodd rhagflaenydd y Prif Weinidog wrthyf lawer gwaith na fyddai unrhyw Lywodraeth Lafur y DU newydd yn gwybod yn union faint o arian fyddai ganddyn nhw tan iddyn nhw ddod i rym, felly na ddylem ddisgwyl unrhyw addewidion ariannu teg tan hynny. Nawr, mae'n debyg y byddai'r un peth yn wir ar draws y Llywodraeth—amddiffyn, er enghraifft. Oes, mae angen i ni weld symiau rhesymol yn cael eu gwario ar amddiffyn, ond rwy'n tybio, yn union fel cyllid i Gymru, na all Llafur ddweud faint o arian fyddai ganddyn nhw i'w gyfrannu at amddiffyn. Wel, na, mae'n debyg. Dywedir wrthym ni nawr gan Keir Starmer y byddai'n cynyddu gwariant amddiffyn i 2.5 y cant o gynnyrch domestig gros—ymrwymiad ariannol pendant a pharhaol. Felly, mae arian ar gyfer arfau, ond dim cyhoeddiad ariannu ar gyfer Cymru o hyd. A all y Prif Weinidog esbonio pam, efallai, ac a yw'n cytuno bod anghysondeb gwirioneddol yno?

Na, dim o gwbl. A dweud y gwir, mae Keir Starmer eisoes wedi addo, pan ddaw i hen gyllid yr Undeb Ewropeaidd, er enghraifft, y bydd cyllid a gafodd ei ddwyn oddi ar Gymru, pwerau sydd wedi eu harfer yma ers bron i chwarter canrif, y bydd y cyllid hwnnw a'r pwerau drosto yn dychwelyd i Lywodraeth Cymru ac i'r Senedd hon i graffu arno—addewid eglur ar gyllid yn dod yn ôl i Gymru. Mae'r darlun ehangach yn llawer llai eglur. Os oes unrhyw un wir yn meddwl y gallan nhw ragweld nawr y llanast y bydd Llywodraeth y DU yn y dyfodol yn ei etifeddu ar ôl i'r criw di-glem presennol adael y llwyfan o'r diwedd, yna rwy'n credu y byddech chi'n ddewin neu y byddech chi'n freuddwydiwr. Ni all unrhyw un ohonom ni wybod. 

Yr her tymor hwy, fodd bynnag, dros amrywiaeth o'r meysydd hyn, yw bod ag amrywiaeth o gynlluniau gwariant uchelgeisiol ond eglur y bydd y cyhoedd yn edrych arnyn nhw a byddan nhw'n cymryd o ddifrif yr hyn sy'n mynd i mewn i faniffesto Llafur, gan ei fod yn faniffesto gwirioneddol ar gyfer llywodraeth. Ac, fel y mae'r Aelod yn gwybod, ceir gwahanol brawf i wrthblaid Lafur ymateb iddo bob amser, o'i gymharu ag un Geidwadol, o ran sut rydych chi'n gwario arian a sut rydych chi'n ei godi, nid dim ond y polisïau sydd gennym ni. Eto, edrychaf ymlaen at fod yn rhan o drafodaeth a chytundeb maniffesto. Rwy'n argyhoeddedig y bydd yn dda i Gymru ac yn dda i Brydain, ac rwy'n credu y bydd pobl Cymru yn cytuno ar hynny hefyd yn y ffordd y maen nhw'n pleidleisio.

Rwy'n bryderus dros ben nad yw'n poeni mwy, er bod yr arian yn cael ei wneud ar gael ar gyfer amddiffyn ar hyn o bryd, na ellir gwneud yr un addewid i Gymru, gydag angen dybryd am yr arian hwnnw. Nawr, siaradodd y Prif Weinidog ei hun ddoe am ddewisiadau anodd yn wyneb y sefyllfa ariannu bresennol. Nawr, mae 'dewisiadau' yn air y mae'n ei ddefnyddio llawer, ac un o ddewisiadau diweddar Llafur fu torri cyllid i Amgueddfa Cymru—rhywbeth y gwnaeth y Prif Weinidog ei amddiffyn yn gadarn ddoe; mae'r un peth yn wir am Lyfrgell Genedlaethol Cymru.

Nawr, dywedodd Keir Starmer yn ddiweddar y byddai'n rhoi terfyn â'r hyn a alwodd yn 'rhyfel ar ddiwylliant', ond, yma yng Nghymru, mae'n ymddangos bod Llafur, mae gen i ofn, yn gwneud yn hollol i'r gwrthwyneb: 90 o swyddi yn y fantol yn yr amgueddfa; casgliadau cenedlaethol, enaid y genedl, dan fygythiad gan doeau sy'n gollwng. Yn rhy aml, mae Cymru wedi anghofio ei hanes ei hun, ond mae'n ymddangos bod Llywodraeth Lafur sydd ohoni yn barod i fwrw cenedlaethau'r dyfodol i gyfrif llwm o'r lle y maen nhw'n dod ohono a phwy ydyn nhw. Dim ond pedair wythnos i mewn i'r swydd, a yw'r Prif Weinidog wir yn barod i fod yr arweinydd sy'n cael ei gofio am adael Cymru heb amgueddfa genedlaethol ac am dawelu hanes ein cenedl?

Rwy'n sylweddoli mai ymarfer yw hwn yn y ffordd yr ydych chi'n gwneud sylwadau rhyfeddol ac yn mynnu bod unrhyw ffuglen benodol yr ydych chi'n ei chreu yn cael ei derbyn fel y gwir. Pan edrychwch chi ar le'r ydym ni yma yng Nghymru, cawsom sgyrsiau adeiladol iawn gyda Siân Gwenllian a dweud y gwir, fel yr Aelod dynodedig, ynghylch y gyllideb ddiwylliant, a'r heriau rhyfeddol a wynebwyd gennym o ran ceisio llunio cyllideb a oedd yn gytbwys, o gofio ein blaenoriaethau llethol ac yn wir—[Torri ar draws.]—ac yn wir yr arian a roesom ni yn y gwasanaeth iechyd, sy'n flaenoriaeth eglur i bobl Cymru. Mae hynny'n golygu bod dewisiadau anodd ar draws gweddill y Llywodraeth, wedi'u hysgogi gan y ffaith, dros 14 mlynedd, bod ein cyllideb wedi cael ei lleihau. Yn ystod y tair blynedd diwethaf, yn wir, mae ein cyllideb wedi cael ei lleihau £700 miliwn mewn termau real, yn ogystal â'r £1.1 biliwn sydd wedi diflannu o Gymru oherwydd y ffordd y mae'r Torïaid wedi cymryd arian oddi wrthym ni o hen gyllid yr Undeb Ewropeaidd—mewn gwirionedd, colled barhaol o bron i £0.25 miliwn i'r economi wledig, oherwydd y dewisiadau Ceidwadol hynny. Rydym ni'n delio â realiti'r hyn y mae hynny yn ei olygu, fel y byddai pobl Cymru yn disgwyl i ni ei wneud. Edrychaf ymlaen at ddyfodol newydd lle mae'n bosibl parhau i fuddsoddi yn y pethau yr ydym ni'n credu sy'n bwysig, gan gynnwys ein hanes. Rwyf i eisiau i bobl fod yn falch nid yn unig o hanes Cymru, ond yn fwy na hynny, yn fwy balch byth o'r dyfodol y byddwn ni'n ei greu, a dyna fydd yn parhau i fod yn bwyslais i'm Llywodraeth.