– Senedd Cymru am 5:49 pm ar 19 Mawrth 2024.
Symudwn ymlaen i grŵp 5, ac mae'r pumed grŵp o welliannau yn ymwneud â Rhan 4, sef archwilio ceisiadau. Y prif welliant yn y grŵp hwn yw gwelliant 29 ac rwy'n galw ar Janet Finch-Saunders i gynnig a siarad am y prif welliant a gwelliannau eraill yn y grŵp hwn.
Diolch. Mae gwelliant 29 yn ymwneud â'r dewis o ymholiad—gwrandawiad neu weithdrefn ysgrifenedig—o ran penderfynu ar gais. Roedd Cyfnod 2 yn hynod ddiddorol, oherwydd iddo amlygu, er bod arna i eisiau i'r weithdrefn ysgrifenedig fod y dull diofyn, fod ar Delyth eisiau'r gwrthwyneb. Byddaf yn rhannu gyda chi y rhesymeg dros fy safbwynt.
Fel y mae rhai yma'n gwybod, rwyf wedi bod yn ymwneud yn uniongyrchol â nifer o ymchwiliadau a gwrandawiadau cynllunio. Wrth siarad ar ran y gymuned, rwyf wedi wynebu bargyfreithwyr sylweddol o'r blaen, ac mae'r ymgeiswyr wedi cael cyfreithwyr, bargyfreithwyr, arbenigwyr yn y sector, ac mewn un digwyddiad, mae'n rhaid i mi fod yn onest, cefais fy nghroesholi am fwy nag awr, ac wrth ddal fy nhir ac yn y pen draw dod o hyd i ddogfen hen iawn a olygai ein bod ni wedi ennill—aeth y gwrandawiad o'n plaid—serch hynny, mae'n deg dweud mod i'n teimlo wedi fy ysgwyd braidd ar ôl awr gyda bargyfreithiwr oedd wir yn gwybod ei bethau. Pe bai wedi bod yn aelod o'r gymuned, serch hynny—. Roedden nhw wedi dychryn drosta i, ac roeddwn i'n dweud, 'Na, na, rwy'n iawn.' Ond roedden nhw'n dweud, "Ni allwn i fod wedi gwneud yr hyn rydych chi wedi'i wneud."
Rwy'n credu, yn rhy aml, yn y gwrandawiadau a'r arolygiadau hyn, bod bargyfreithwyr ar gyflogau mawrion yn cael eu cyflwyno gan ddatblygwyr, ac ychydig iawn o wybodaeth arbenigol sydd gan y gymuned heblaw eu Haelodau etholedig. Credaf y cafwyd holl drafferth a chost y gwrandawiad, a daethpwyd i'r un casgliad trwy ysgrifennu.
O gofio'r safbwyntiau angerddol a gyflwynwyd yng Nghyfnod 2 o blaid gwrandawiadau, rwyf wedi ceisio dod o hyd i rywfaint o dir canol trwy gyflwyno gwelliant a fyddai'n ei gwneud hi'n ofynnol i'r corff archwilio gyhoeddi rhesymau pam eu bod wedi dewis y dull penodol o benderfynu. Mae'r un rhesymeg yn sail i welliant 30. Er y byddai'n well gen i weld penderfyniad ysgrifenedig, byddwn yn cefnogi gwelliannau 22, 23 a 24 gan Delyth.
Mae gwelliant 12 yn ymwneud ag amddiffyn gwrthwynebwyr rhag y gost o wrthwynebu SIPs. Fy uchelgais yw gweld Gweinidogion Cymru, drwy reoleiddio, yn creu cronfa i alluogi pobl sy'n gwrthwynebu cais am ganiatâd seilwaith i gymryd rhan yn y broses o wneud penderfyniadau mewn perthynas â'r cais hwnnw. Gwneir darpariaeth yn adran 49 er mwyn darparu cymorth cyfreithiol i'r awdurdod archwilio o ran archwilio cais, ond mae angen i ni gyflwyno rhywfaint o gydbwysedd i hyn. Dylem fod yn sefydlu cronfa i helpu gwrthwynebwyr i gael cyngor cyfreithiol proffesiynol, neu fel arall gall y broses fod yn rheolaeth lwyr, mewn rhai achosion, datblygwyr cyfoethog neu sefydliadau cyfoethog sy'n gallu fforddio'r gynrychiolaeth orau bosibl, ar unrhyw gost, i wthio cais eu cleientiaid.
Yn olaf, mae gwelliant 13 yn ei gwneud hi'n ofynnol i Weinidogion Cymru gyhoeddi datganiad o reswm lle gwneir cyfarwyddyd i ailagor archwiliad cais yn dilyn cyflwyno adroddiad yr awdurdod archwilio. Unwaith eto, diolchaf i'r Gweinidog am ei chydweithrediad ar y pwynt olaf hwnnw ac rwy'n mawr obeithio y gall pob un ohonoch chi gefnogi'r newidiadau rydym ni wedi'u cyflwyno yn y grŵp hwn. Diolch.
Rwy'n siarad am welliannau 22, 23 a 24. Roedd gwelliant 22 a'r rhai a oedd yn ganlyniadol iddo yn ddiwygiadau y buom ni'n gweithio arnyn nhw mewn cydweithrediad â'r Gweinidog, ac unwaith eto, hoffwn ddiolch ar goedd am allu mynd ati yn y ffordd yna. Rwy'n gobeithio y bydd cefnogaeth i'r gwelliannau hyn.
Mae gwelliant 22 yn sicrhau y rhoddid pŵer deddfu ar y Bil a fyddai'n caniatáu gwrandawiadau ar y llawr agored yn rhan o archwiliad o dan amgylchiadau penodol. Byddai'r gwelliant yn sicrhau y gall rheoliadau gyflwyno gweithdrefnau ar gyfer trin gwrandawiadau llawr agored. Mae gwrandawiadau llawr agored yn ffordd sylfaenol bwysig o ddemocrateiddio'r broses gynllunio, a all fod yn anhryloyw i gynifer o grwpiau o bobl.
Yng Nghyfnod 2, dadleuais y byddai'n annirnadwy i brosiect seilwaith mawr gael ei benderfynu gan sylwadau ysgrifenedig. Byddai hyn yn mynd yn groes i'r holl egwyddorion o ganiatáu gwrandawiad teg i'r cymunedau a'r unigolion hynny yr effeithir arnyn nhw. Byddai'n tanseilio ymddiriedaeth, tryloywder a dilysrwydd cyhoeddus i'r rhai sy'n gwneud y penderfyniadau dan sylw. Byddai'n golygu, i'r gwrthwyneb, y byddai llai o hawliau i bobl gael gwrandawiad yng Nghymru o'i gymharu â Lloegr, gan nad oes gwrandawiad llawr agored gorfodol.
Ar hyn o bryd, a dywedais yng Nghyfnod 2, nid oes unrhyw ofynion sylfaenol ar gyfer caniatáu i gyfranogwyr ymateb a gallu ymgysylltu. Mae hyn yn niweidiol iawn i drin y dystiolaeth mewn modd teg a gwrthrychol. Mae'n dangos mai cyflymder ac nid ansawdd fyddai'r egwyddor lywodraethol y tu ôl i weithdrefnau. Byddai darpariaethau (e) a (f), yn benodol, yn tanseilio'r broses hon. Nid oes lleiafswm amser wedi'i gosod; gellir gwneud penderfyniadau os na dderbynnir unrhyw sylwadau mewn amserlen a allai fod yn gwbl amhosibl eu bodloni, er enghraifft, gan bartïon â diddordeb a chymunedau lleol.
Hoffwn dynnu sylw, Dirprwy Lywydd, at achos cais llosgydd Covanta ym Merthyr Tudful rhwng 2010 a 2011, lle roedd gan y gymuned chwe wythnos i ymateb ar ôl derbyn cais, a dechreuodd y cloc ar unwaith. Rhoddwyd tair mil ar ddeg o enwau pobl ar ddeiseb a gyflwynwyd i Lywodraeth Cymru ochr yn ochr â miloedd o gynrychioliadau. Nawr, cwynodd rhai o'r gymuned am yr anhawster o ddelio â'r ffurflenni papur; byddai'n well ganddyn nhw wrthwynebu ar lafar. Daeth tua 100 o gynrychiolwyr cymunedol i gyfarfod cyn yr archwiliad i leisio eu barn am y materion pwysig roedd yr archwiliad yn ymdrin â nhw. Dirprwy Lywydd, mae'r gwrandawiad llawr agored yn rhan hanfodol o wrando ar leisiau lleol, yn union fel y cyfle i siarad yn y pwyllgor cynllunio. Mae yn bwysig. Rwy'n credu ei bod hi'n hanfodol i ddemocratiaeth fod pobl yn teimlo y gwrandawyd ar eu llais, y gwrandewir ar eu lleisiau, ac rwy'n mawr obeithio y bydd cefnogaeth i'r gwelliant.
Mae gwelliant 24 unwaith eto yn welliant y buom yn gweithio arno mewn cydweithrediad â'r Gweinidog a'i thîm, felly rydym yn ddiolchgar am allu mynd ati fel yna. Byddai'r diwygiad yn sicrhau y cynhwysid pŵer i wneud rheoliadau yn y Bil yn adran 42 i ganiatáu i Weinidogion Cymru wneud is-ddeddfwriaeth sy'n ymwneud â lleoliad unrhyw ymchwiliad neu wrandawiad personol. Nawr, drwy osod hyn mewn is-ddeddfwriaeth, byddai hyn yn caniatáu amser i ymgynghori a diffinio'r hyn a olygir gan ardal y datblygiad, a byddai materion y byddai angen amser i'w hystyried yn cynnwys meini prawf fel hygyrchedd, y gallu i deithio ar drafnidiaeth gyhoeddus i'r lleoliad hwnnw, addasrwydd y lleoliad i alluogi ffrydio byw ac yn y blaen. Unwaith eto, nod yr holl fesurau hyn yw cynyddu tryloywder a democrateiddio'r broses. Rwy'n gobeithio y bydd cefnogaeth iddyn nhw. Diolch yn fawr.
Galwaf ar y Gweinidog.
Diolch, Dirprwy Lywydd. A hoffwn ddiolch eto i'r Aelodau am amlinellu eu gwelliannau arfaethedig i Ran 4 o'r Bil, ac fe rof sylw i bob un o'r gwelliannau yn eu tro.
Mae gwelliant 12 yn cael ei gynnig gan Janet Finch-Saunders ac mae'n cynnig mewnosod adran newydd yn y Bil. Byddai'r adran yn darparu pŵer i wneud rheoliadau, gan ganiatáu i Weinidogion Cymru greu cronfa i wrthwynebwyr gymryd rhan yn y broses o wneud penderfyniadau ar gyfer ceisiadau seilwaith. Mae'r gwelliant hwn yn dilyn un tebyg a wnaed gan yr Aelod yng Nghyfnod 2, fel y dywedodd. Fodd bynnag, nid yw fy safbwyntiau ar yr egwyddor o wneud y fath welliant i'r Bil wedi newid.
Bydd y darpariaethau yn y Bil a'r rheoliadau ategol yn caniatáu i unigolion a sefydliadau gyfrannu at y broses o wneud penderfyniadau drwy ymgynghoriadau cynhwysfawr y bydd yn ofynnol i ddatblygwyr eu cynnal yn y camau cyn ymgeisio a chyflwyno. Byddai'r gwelliant arfaethedig yn pwyso o blaid gwrthwynebwyr, ac rwy'n credu na fyddai'n arwain at broses deg a chytbwys, gan ganiatáu i sylwadau gael pwysau cyfartal ar gais. Nid wyf yn credu bod cost yn rhwystr i gymryd rhan; rhoddodd Janet ei hun enghraifft dda iawn ohoni yn gweithredu ar ran ei hetholwyr heb unrhyw gost. Ni fydd y system yn rhoi costau ar y rhai hoffai gael gwrandawiad, gan y bydd yn ofynnol i ddatblygwyr fynd gam ymhellach yn eu hymgysylltiad i sicrhau y gall cymunedau lleol ac eraill sydd â diddordeb ymateb yn briodol. Ac yn wir, os oes angen cymorth pellach ar unigolion i gymryd rhan, mae yna offer ar gael a bydd cymorth ar gael. Mae Cymorth Cynllunio Cymru eisoes yn darparu gwasanaeth rhagorol sy'n rhoi cyngor a gwybodaeth amhrisiadwy i gymunedau ar sut i gymryd rhan mewn cynigion datblygu.
Ymhellach, fel bob amser, rydym yn annog unigolion i gymryd rhan yn y prosesau llunio polisïau, gan gynnwys mewn unrhyw ddiweddariadau yn y dyfodol i fframweithiau datblygu cenedlaethol a 'Polisi Cynllunio Cymru'. Mae'r fframwaith polisi yn pennu lle y gellir datblygu seilwaith, felly bydd cymryd rhan mewn llunio polisïau yn caniatáu i unigolion ddylanwadu ar fath a lleoliad datblygiad seilwaith cyn gynted â phosibl. Hynny yw, mae angen i ni gymryd rhan mewn llunio polisïau yn ogystal â'r cyhoedd yn mynegi eu barn yng nghyfnodau ymgeisio am ddatblygiad penodol. Rydym yn ymgysylltu'n helaeth â'n holl ddogfennau polisi drafft. Er enghraifft, mae swyddogion yn ymgysylltu'n helaeth â rhanddeiliaid ar y fframwaith datblygu cenedlaethol cyntaf, a bydd yr un peth yn digwydd fel rhan o unrhyw adolygiad yn y dyfodol. Felly, am y rhesymau hynny, rwy'n ofni nad wyf i, Janet, yn cefnogi'r gwelliant hwn ac rwy'n galw ar Aelodau i'w wrthod.
Cynigir gwelliant 13 eto gan Janet Finch-Saunders ac mae'n mewnosod is-adran newydd yn adran 51, sy'n rhoi'r pŵer i ofyn am archwiliad pellach. Byddai'r gwelliant yn ei gwneud hi'n ofynnol i'r awdurdod archwilio gyhoeddi datganiad o'u rhesymau dros ailagor archwiliad cais seilwaith. Mae hyn yn dilyn gwelliant tebyg a gyflwynwyd gan yr Aelod yng Nghyfnod 2, ac rwy'n cytuno'n llwyr â'r egwyddor o wneud y rhesymau dros ailagor archwiliad yn glir ac yn dryloyw. Mae'r gwelliant hwn yn darparu ffurf fwy priodol o ddrafftio sy'n cyflawni'r amcanion hynny. Mae'r drafftio wedi cael ei ddiwygio ers Cyfnod 2, ac rwy'n hapus iawn, Janet, i gefnogi eich gwelliant ac yn galw ar Aelodau i wneud yr un peth.
Byddai gwelliant 22, a gynigiwyd gan Delyth Jewell, yn ychwanegu pŵer deddfu newydd at y Bil a fyddai'n caniatáu cynnal gwrandawiad llawr agored fel rhan o'r gwaith o archwilio prosiect seilwaith sylweddol. Mae gwelliannau 21 a 23 yn ganlyniad i'r diwygiad. Mae'r gwelliannau arfaethedig yn dilyn ymlaen o'r hyn a gynigiwyd gan Delyth yng Nghyfnod 2 i'w gwneud hi'n ofynnol i'r awdurdod archwilio gynnal gwrandawiad llawr agored ar gais lle mae o leiaf un parti â diddordeb yn gofyn am wneud hynny. Ni dderbyniais y gwelliant hwnnw oherwydd pryderon drafftio ynghylch gweinyddu'r broses newydd, ond rwyf wedi rhoi ystyriaeth ddwys i farn yr Aelod yn fawr iawn ac rwy'n cydnabod, ar gyfer y broses newydd hon, bod yn rhaid cael digon o gyfleoedd i bartïon â diddordeb gymryd rhan yn archwilio'r cais hwnnw. Er y bydd mecanweithiau eraill, megis sylwadau ysgrifenedig, yn caniatáu i bartïon â diddordeb leisio eu barn ar gynlluniau, gallai gwrandawiad llawr agored ddarparu mecanwaith arall ar gyfer gwneud hynny—yn yr achos hwn, yn bersonol—ac felly bydd yn caniatáu rhywfaint o hyblygrwydd.
Bydd y weithdrefn ar gyfer cynnal gwrandawiad llawr agored, fodd bynnag, yn gwarantu ystyriaeth fanwl i sicrhau ei bod yn gydnaws â'r broses archwilio. Er enghraifft, rhaid i faterion fel cais gan barti â buddiant i wrandawiad llawr agored gael ei gynnal o fewn cyfnod addas o amser. Gallwn i gyd ddychmygu'r problemau y byddai'n eu hachosi pe bai rhywun yn gallu gofyn un diwrnod cyn i'r cais gael ei benderfynu bod gwrandawiad llawr agored. Felly, mae cynnig yr Aelod i ddisgrifio'r pŵer yn y Bil a fydd yn caniatáu gosod meini prawf clir ar gyfer gwrandawiadau llawr agored drwy is-ddeddfwriaeth yn un synhwyrol gan y bydd yn caniatáu i'r materion manwl hynny gael ystyriaeth briodol. Dylai hyn arwain at y cyhoedd yn cymryd rhan briodol yn y broses archwilio drwy'r mecanwaith hwn. Felly, rwy'n cefnogi gwelliannau arfaethedig 21, 22 a 23 yr Aelod i ychwanegu pŵer i wneud rheoliadau ar gyfer gwrandawiadau llawr agored ar wyneb y Bil, a gofynnaf i'r Aelodau wneud yr un peth, a diolchaf i'r Aelod am ei hymgysylltiad adeiladol iawn ar y broses.
Byddai gwelliant 24, a gynigiwyd gan Delyth Jewell, hefyd yn mewnosod is-adran newydd yn adran 42. Mae'r adran hon yn darparu bod rheoliadau yn gwneud darpariaeth ynghylch y weithdrefn i'w dilyn mewn cysylltiad ag archwilio cais. Byddai'r gwelliant yn galluogi Gweinidogion Cymru i wneud darpariaeth mewn is-ddeddfwriaeth ynghylch lleoliad unrhyw archwiliad yn y cnawd. Mae'r gwelliant hwn yn dilyn gwelliant tebyg a gyflwynwyd gan yr Aelod yng Nghyfnod 2 a fyddai wedi golygu bod lleoliad ymchwiliad mor agos at y safle datblygu ag sy'n rhesymol ymarferol. Ni allwn gefnogi'r gwelliant hwnnw oherwydd materion drafftio gyda'r geiriad a rhai canlyniadau anfwriadol a allai fod wedi codi—er enghraifft, ni roddwyd ystyriaeth i sefyllfaoedd ble gellid cynnal digwyddiadau yn rhithiol yn unig. Serch hynny, rwy'n cydnabod yn llwyr fanteision cynnal ymchwiliadau personol mewn lleoliadau priodol sy'n agos at y datblygiad arfaethedig.
Rwy'n ystyried y byddai'r gwelliant arfaethedig i osod y gofyniad hwn mewn is-ddeddfwriaeth ochr yn ochr â phwerau eraill ar gyfer archwiliadau yn caniatáu amser i ymgynghori ar yr hyn sydd ei angen i ddiffinio lleoliadau addas ar gyfer archwiliadau, gan gynnwys meini prawf fel hygyrchedd, y gallu i deithio i'r lleoliad ar drafnidiaeth gyhoeddus ac addasrwydd y lleoliad i alluogi ffrydio byw. Felly, rwy'n ystyried bod y gwelliant arfaethedig yn cynnig yr hyblygrwydd cywir i benderfynu sut y dylid diffinio lleoliad gwrandawiad neu ymchwiliad, ac felly rwy'n ei gefnogi. Rwy'n ymrwymo i gynnwys Aelodau wrth weithio yn y dyfodol ar is-ddeddfwriaeth ynghylch y mater hwn a gofynnaf i chi i gyd gefnogi'r gwelliant.
Mae gwelliannau 29 a 30 yn diwygio adran 41 ar y dewis o ymchwiliad, gwrandawiad neu weithdrefn ysgrifenedig, ac adran 45 ar bŵer yr awdurdod archwilio i gynnal ymchwiliad lleol. Byddai hyn yn ei gwneud hi'n ofynnol i'r awdurdod archwilio gyhoeddi ei resymau dros ddewis gweithdrefn benodol i archwilio cais am gydsyniad isadeiledd. Nid oes angen y diwygiadau hyn yn dechnegol gan fod egwyddorion cyfraith gyhoeddus yn eu cynnwys yn gyffredinol, lle mae rhoi rhesymau dros wneud penderfyniadau yr un mor bwysig â gwneud y penderfyniad ei hun. Mae hyn yn berthnasol i'r awdurdod archwilio sy'n dewis y weithdrefn ar gyfer archwilio cais. Mae'r arfer presennol ar gyfer arolygwyr sy'n dewis y weithdrefn archwilio ar gyfer datblygiadau o arwyddocâd cenedlaethol yn ei gwneud hi'n ofynnol iddyn nhw ddilyn y cyngor hwnnw wrth benderfynu ar y weithdrefn, y gallant gyfeirio ato os yw pobl yn cwestiynu pam y dewiswyd gweithdrefn benodol. Yn hytrach na bod yn gaeth ar y gofyniad hwn mewn deddfwriaeth a'i gwneud hi'n ofynnol i'r awdurdod archwilio gyhoeddi ei resymau dros ddewis gweithdrefn archwilio ar gyfer pob cais, ystyrir ei bod yn briodol cadw'r manylion hynny ar y weithdrefn fel mater o gefnogi cyngor gweithdrefnol neu arweiniad y mae'n ofynnol i arolygwyr eu dilyn o dan y drefn gydsynio newydd. Felly, nid wyf yn cefnogi'r gwelliant hwnnw ac rwy'n gofyn i'r Aelodau ei wrthod. Diolch.
A galwaf ar Janet Finch-Saunders i ymateb i'r ddadl.
I'r bleidlais, os gwelwch yn dda.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 29? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Mae gwrthwynebiad, felly, byddwn yn symud i bleidlais.
Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais.
O blaid 25, neb yn ymatal, 27 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 29 yn cael ei wrthod.
Delyth, gwelliant 21.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 21? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Does dim gwrthwynebiad. Felly, mae gwelliant 21 yn cael ei dderbyn.
Delyth, gwelliant 22.
Ie, os gwelwch yn dda.
Os na dderbynnir gwelliant 22, bydd gwelliant 23 yn methu. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 22. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nid oes gwrthwynebiad. Felly, mae gwelliant 22 yn cael ei dderbyn.
Gwelliant 23, Delyth.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 23. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nid oes gwrthwynebiad. Felly, mae gwelliant 23 yn cael ei dderbyn.
Delyth, gwelliant 24.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 24? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nid oes gwrthwynebiad. Felly, mae gwelliant 24 yn cael ei dderbyn.
Janet, gwelliant 30.
Cynnig.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 30? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Mae yna wrthwynebiad ac, felly, fe wnawn ni bleidleisio.
Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais.
O blaid 25, neb yn ymatal, 27 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 30 yn cael ei wrthod.
Janet, gwelliant 12.
Cynnig.
Y cwestiwn yw; a ddylid derbyn gwelliant 12? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Mae yna wrthwynebiad. Felly, byddwn yn symud i bleidlais.
Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais.
O blaid 14, neb yn ymatal, 38 yn erbyn. Felly, mae gwelliant 12 yn cael ei wrthod.
Janet, gwelliant 13.
Cynnig.
Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 13? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Nid oes gwrthwynebiad. Felly, mae gwelliant 13 yn cael ei dderbyn.