Rydym bellach yn symud ymlaen at eitem 6, datganiad gan y Gweinidog Materion Gwledig a Gogledd Cymru ar BlasCymru/TasteWales.

Diolch yn fawr, Cadeirydd. Mae'n bleser gennyf roi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau'r Senedd ar BlasCymru/TasteWales 2023. Lansiodd Llywodraeth Cymru y digwyddiad yn ôl yn 2017 ac mae wedi cael ei gynnal bob dwy flynedd ers hynny, hyd yn oed yn ystod pandemig COVID-19. Roedd thema'r digwyddiad yn adlewyrchu'r heriau y mae'r diwydiant yn parhau i'w hwynebu, ond hefyd ei gryfderau mwyaf: 'Pwerus gyda'n gilydd: O her i lwyddiant. Rôl gwydnwch, arloesedd ac optimistiaeth.'

Rwy'n ddiolchgar i'r siaradwyr gwadd a ymunodd â ni. Cyflwynodd Shelagh Hancock, prif swyddog gweithredol First Milk, yr heriau i fusnesau amaethyddol a bwyd ac amlinellodd agwedd ei sefydliad ei hun tuag at gynaliadwyedd. Rhannodd Chris Hayward o'r Sefydliad Dosbarthu Bwydydd hefyd ystod eang o fewnwelediadau manwerthu a defnyddwyr diddorol ar gyfer 2024.

Wrth wraidd BlasCymru mae broceriaeth rhwng busnesau bwyd Cymru a phrynwyr domestig a rhyngwladol mawr. Credwn y gall y Llywodraeth chwarae rhan weithredol wrth gefnogi busnesau bwyd yng Nghymru i ddatblygu eu cymwysterau o ran cynaliadwyedd mewn ffyrdd sy'n helpu i'w gwneud yn fusnesau deniadol i brynwyr mawr yn y DU a thramor. Mae hyn nid yn unig yn helpu economi Cymru, ond wrth hyrwyddo arferion busnes cynaliadwy a chyfrifol, rydym yn hyrwyddo llesiant ehangach Cymru ar yr un pryd.

Yn BlasCymru, rydym yn gallu denu'r prynwyr rhyngwladol a domestig â blaenoriaeth hynny i deithio o bob rhan o'r DU a'r byd i Ganolfan Gynadledda Ryngwladol Cymru yng Nghasnewydd oherwydd yr enw da am ragoriaeth a geir ymhlith busnesau bwyd Cymru sy'n arddangos yno. Dros y ddau ddiwrnod, croesawodd Cymru 276 o brynwyr masnach, gan gynnwys 30 o brynwyr rhyngwladol o 11 gwlad. Cymerodd cyfanswm o 122 o fusnesau bwyd a diod o Gymru ran yn y digwyddiad, ynghyd â 15 seren newydd—busnesau newydd yng Nghymru sydd wedi datblygu eu busnesau yn ystod y 12 mis diwethaf.

Mae'r froceriaeth wedi'i threfnu'n ofalus, gyda chynllunio ar gyfer y cyfarfodydd hynny'n digwydd am fisoedd lawer cyn y digwyddiad ei hun. Yn y digwyddiad, cynhaliwyd 2,100 o gyfarfodydd dwyochrog rhwng busnesau bwyd a phrynwyr mawr. Yn ôl yr wybodaeth ddiweddaraf a ddarparwyd gan y rhai a oedd yn bresennol yn y digwyddiad, cynhyrchodd y cyfarfodydd broceriaeth werthiannau a gadarnhawyd a rhai posibl gwerth dros £38 miliwn. Dyma'r cyfanswm uchaf ar gyfer digwyddiad BlasCymru a bydd yn cynyddu dros amser wrth i sgyrsiau barhau i ddwyn ffrwyth.

O ystyried y cyd-destun economaidd llwm yr ydym yn ei wynebu, mae hon yn bleidlais eithriadol o hyder yn y sector bwyd yng Nghymru. Mewn gwirionedd, mae sector bwyd a diod Cymru wedi cynhyrchu canran fwy mewn twf allforio na rhanbarthau tebyg o'r DU. Mae llwyddiant y sector o fewn marchnadoedd domestig hefyd yn hynod gadarnhaol. Canfu archwiliad diweddar gan fanwerthwyr fod nifer yr unedau cadw stoc ar draws 23 o siopau yng Nghymru wedi cynyddu o 1,250 i 1,966—cynnydd o 57 y cant ers 2019. Roedd y digwyddiad yn cynnwys parthau arddangos i godi ymwybyddiaeth o'r cymorth sydd ar gael gan Lywodraeth Cymru a ffynonellau eraill. Rhoddwyd cyfle hefyd i fusnesau bwyd Cymru arddangos cynhyrchion newydd, ac roedd 203 o gynhyrchion newydd i'w gweld yn y digwyddiad, gan ddangos arloesedd ac ansawdd o'r radd flaenaf.

Ers blynyddoedd lawer mae Cymru wedi bod yn llwyddiannus iawn o ran sicrhau statws bwyd gwarchodedig ar gyfer cynnyrch. Mae statws gwarchodedig yn cydnabod ac yn gwarantu nodweddion a dilysrwydd unigryw cynnyrch. Roedd 14 o amrediadau cynnyrch wedi'u diogelu gan y cynllun dynodiad daearyddol a arddangoswyd yn y digwyddiad—yr holl gynhwysion rhywiog o fynyddoedd, corsydd a phorfeydd Cymru. Mae'r cynhyrchion anhygoel hyn yn dibynnu ar amgylchedd naturiol iach, ac wrth ddiogelu'r cynhyrchion bwyd hyn rydym yn helpu i sicrhau dyfodol cadarnhaol i'n cymunedau hefyd, gan adlewyrchu'r pwysigrwydd a roddwn ar dirwedd a diwylliant ar gyfer ein llesiant. Mae enghreifftiau'n cynnwys cig oen Cymru dynodiad daearyddol gwarchodedig—PGI—a chig eidion Cymru PGI, yn ogystal â brandiau rhanbarthol fel cig oen morfa heli Gŵyr a chig oen mynyddoedd Cambria. Roedd rhifyn arbennig o'r cylchgrawn National Geographic yn canolbwyntio ar y bwydydd gwarchodedig hyn, yn union oherwydd yr ymdeimlad o le y mae ein cynhyrchion bwyd gwarchodedig yn eu cyfleu. Cefais fy nghalonogi gan lefel y sylw yn y cyfryngau, gyda 24 o newyddiadurwyr cenedlaethol a rhanbarthol yn bresennol, a sylw sylweddol ar draws pob sianel, i gyd yn helpu i ledaenu'r gair am gynnyrch cynaliadwy o Gymru.

BlasCymru yw canolbwynt ein gweledigaeth ar gyfer y diwydiant bwyd a diod yng Nghymru. Y nod y mae'r weledigaeth hon yn seiliedig arno yw

'creu sector bwyd a diod cryf a bywiog yng Nghymru sydd ag enw da byd-eang am ragoriaeth, gydag un o'r cadwyni cyflenwi mwyaf cyfrifol yn amgylcheddol ac yn gymdeithasol yn y byd.'

Rydym yn gweld bod gwaith teg, cynaliadwyedd amgylcheddol a llwyddiant economaidd i'r sector yn gysylltiedig yn eu hanfod. Mae llwyddiant BlasCymru yn dangos hyn yn gweithio'n ymarferol. Mae'r digwyddiad yn ein helpu i annog mwy o fusnesau bwyd i gymryd rhan yn y rhaglenni cymorth pwrpasol hynny i'w helpu i wella canlyniadau cymdeithasol ac amgylcheddol, hyrwyddo sgiliau a chyflogadwyedd, ac i ddatblygu eu hymateb i'r argyfyngau hinsawdd a natur.

Mae un o'r ffyrdd pwysicaf y gallwn gyflawni hyn yn cael ei hadlewyrchu yn thema'r digwyddiad, sef 'pwerus gyda'n gilydd', a hynny drwy ein rhwydweithiau clwstwr. Mae'r rhwydwaith yn dod â chyflenwyr, y byd academaidd a'r Llywodraeth at ei gilydd o ran diddordebau cyffredin. Mae ein clwstwr cynaliadwyedd bwyd a diod, er enghraifft, yn cynnwys 100 o aelodau busnes a 30 o sefydliadau cymorth. Trwy ddarparu cymorth un i un i fusnesau sy'n ceisio achrediad B Corp, rydym yn cefnogi cyflwyno'r manteision cymdeithasol i gymunedau Cymru, ac, wrth wneud hynny, yn helpu'r busnesau eu hunain i sicrhau cyfleoedd newydd yn y farchnad.

Yn y digwyddiad, gwnaethom gyflwyno cyfres o offer a rhwydweithiau digidol newydd i helpu busnesau i gynyddu eu cynaliadwyedd. Roedd hyn yn cynnwys ein rhaglen hyfforddi cynaliadwyedd a datgarboneiddio newydd a phecyn cymorth cynaliadwyedd bwyd a diod ar-lein i fusnesau. Roedd hefyd yn cynnwys ein e-ganolfan newid hinsawdd, sy'n defnyddio data yr ydym wedi'i ddwyn ynghyd o'n rhaglenni cymorth i alluogi busnesau i feincnodi eu hunain o'u cymharu â'r rhai sydd wedi bod ar flaen y gad wrth wneud i gynaliadwyedd weithio o fewn eu cadwyni cyflenwi. Roedd y digwyddiad yn gyfle i ennyn diddordeb busnesau yn y cymorth sydd ar gael drwy Brosiect Helix, ein cynllun arloesi bwyd blaenllaw, sy'n darparu cymorth wedi'i deilwra i fusnesau ar draws pob maes o'u proses gynhyrchu a'u cadwyn gyflenwi. Ers ei sefydlu yn 2016, mae Prosiect Helix wedi cynorthwyo 703 o fentrau, gan gynnal 3,600 o swyddi, a chreu 683 o swyddi newydd. Asesir bod yr effaith ariannol gyffredinol ar y diwydiant bwyd a diod oddeutu £355 miliwn.

Mae llwyddiant digwyddiad diweddaraf BlasCymru yn glod enfawr i gyflawniadau trawiadol sector bwyd Cymru. Mae hefyd yn adlewyrchu pa mor bwysig yw hi i'r Llywodraeth gael strategaeth ddiwydiannol, er budd nid yn unig busnesau ond y gymuned ehangach hefyd. Mae ein buddsoddiad yn BlasCymru/TasteWales a'r holl raglenni cymorth a gynigiwn yn cael ei ad-dalu sawl gwaith drosodd. Yr un mor bwysig, yw'r ffaith fod y Llywodraeth wedi camu i'r adwy i gymryd rôl weithredol yn golygu ein bod mewn sefyllfa i hyrwyddo manteision ehangach i bobl Cymru hefyd.

Credwn fod digwyddiadau BlasCymru yn enghraifft fyw o sut mae'n bosibl, trwy gydweithio ag eraill, i'r Llywodraeth hyrwyddo twf economaidd a llesiant ehangach drwy ddilyn ein gwerthoedd craidd o gynaliadwyedd a gwaith teg. Nid yw'r gwerthoedd hyn yn groes i'r llwyddiant hwnnw—nhw yw'r sail iddo. Diolch.

Samuel Kurtz, llefarydd ar ran y Ceidwadwyr.

Diolch, Llywydd dros dro. Hoffwn ddiolch i'r Gweinidog am gyflwyno'r datganiad hwn heddiw. Rwy'n falch o weld ac, wrth gwrs, rwy'n croesawu'r gwerth y mae Llywodraeth Cymru yn ei roi ar ein diwydiant bwyd a diod gwych yng Nghymru. Rwy'n gwybod bod y datganiad hwn nid yn unig yn amser i fyfyrio ar y diwydiant yn ei gyfanrwydd, ond hefyd yn amser i fyfyrio ar werth BlasCymru i'n cenedl a'n gallu allforio a'n cyfleoedd rhwydweithio i randdeiliaid y diwydiant. Rwy'n gwybod ei fod yn cael ei ystyried yn ddigwyddiad masnach blaenllaw o ddiwydiant bwyd a diod Cymru ac fel y mwyaf o'i fath, lle gwelwn gynhyrchwyr bwyd a diod o Gymru, prynwyr cenedlaethol a rhyngwladol a gweithwyr proffesiynol y diwydiant bwyd yn dod at ei gilydd mewn un fforwm. Rhoddodd BlasCymru 2023, fel y clywsom ni, gyfle i dros 120 o fusnesau bwyd a diod yng Nghymru gwrdd â dechrau trafodaethau gyda dros 270 o brynwyr masnach a gwelwyd 200 o gynhyrchion newydd yn cael eu harddangos. Rwy'n gwybod bod y digwyddiad BlasCymru eilflwydd blaenorol wedi'i gynnal yn 2021, ac ers hynny rydym wedi gweld cynnydd enfawr ar draws gwerthiant allforion y DU ar gyfer y sector bwyd a diod. Felly, Gweinidog, er ein bod yn nodi bod nifer trawiadol ac addawol o randdeiliaid yn mynychu ac yn cymryd rhan mewn cyfarfodydd BlasCymru bob yn ail flwyddyn, tybed a allech chi amlinellu sut mae llwyddiant y cyfarfodydd hyn yn cael ei fesur o ran allbwn a pha mor gost-effeithiol ydyn nhw.

Er gwaethaf beirniadaeth hirfaith ac estynedig gan y Llywodraeth hon o'n hymadawiad â'r UE, torrodd gwerth ein hallforion bwyd a diod o Gymru i'r UE pob record yn 2022, pan wnaethant gyrraedd £594 miliwn—cynnydd o £130 miliwn ers 2021. Ochr yn ochr â hyn, roedd y diwydiant hefyd yn gallu hybu ei allforion y tu allan i'r UE yn yr un flwyddyn, pan gyrhaeddon nhw £203 miliwn—i fyny o £176 miliwn y flwyddyn flaenorol. Ond, Gweinidog, yr hyn sy'n fwyaf nodedig yn fy marn i wrth edrych ar y data ar ein hallforion, sydd yn arbennig o addawol, yw mai'r categori allforio gwerth uchaf ar gyfer bwyd a diod o Gymru yn 2022 oedd cynhyrchion cig a chynhyrchion sy'n gysylltiedig â chig, gwerth cyfanswm o £265 miliwn. Mae hyn yn gynnydd o 42 y cant ers 2021, ac yn rhywbeth sydd, fel y gwyddom, yn ganlyniad i'r gwaith caled di-baid a wneir gan ein ffermwyr a'n teuluoedd. Dim ffermwyr, dim bwyd. Ac er ei bod yn wych eich gweld chi a'ch Llywodraeth yn cefnogi ac yn hyrwyddo ein sector bwyd a diod, bydd yn cael ei ystyried braidd yn goegwych yng ngoleuni'r dadansoddiad damniol ar gynhyrchu bwyd y byddai'r cynllun ffermio cynaliadwy yn ei gael. Ochr yn ochr â chyllideb wedi'i thorri, nad yw'n amlwg yn cefnogi'r sector fel y mae angen iddo wneud, mae asesiad effaith a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru yn amlygu, yn hollol ddi-flewyn-ar-dafod, yr effaith negyddol y byddai'r cynllun ffermio cynaliadwy yn ei chael. Mae'r modelu wedi rhagweld gostyngiad o 122,000 yn unedau da byw Cymru, sydd, i bob pwrpas, yn ostyngiad o 10.8 y cant yn nifer y da byw yng Nghymru; toriad o 11 y cant i lafur ar ffermydd Cymru, sy'n cyfateb i golli 5,500 o swyddi; ac, yn olaf, ergyd o £125 miliwn i allbwn o'r sector, a cholled o £199 miliwn i incwm busnesau fferm. Mae hynny'n ostyngiad mewn incwm o 85 y cant. Felly, yn gwbl briodol, mae NFU Cymru wedi gwneud sylwadau ar y ffaith bod y data hwn yn eithaf brawychus a dweud y gwir, ac mae'n hollol groes i deimladau ymgynghoriad yr SFS sef 'cadw ffermwyr yn ffermio'. Felly, gyda hyn mewn golwg, Gweinidog, tybed a allech chi nodi sut y mae Llywodraeth Cymru yn ceisio parhau i gefnogi sector bwyd a diod Cymru, wrth symud i 2025, gan ystyried cefndir llwm toriadau cyllidebol ac ansicrwydd a orfodwyd ar ein sector ffermio. Ac eto, ein ffermwyr sy'n un o'r elfennau allweddol wrth sicrhau goroesiad y diwydiant bwyd a diod. Ac o ystyried nawr bod Llywodraeth Cymru yn pendroni beth i'w wneud â Fferm Gilestone yn dilyn y llanast hwnnw, efallai y gallech ddefnyddio'r fferm fel arddangoswr ar gyfer y cynllun ffermio cynaliadwy os ydych chi mor hyderus â hynny y bydd y cynllun yn llwyddiant.

Nawr, er ein bod ni i gyd yn deall anhawster pwysau ariannol nid yn unig ar y Llywodraeth hon, ond ar lywodraethau eraill ledled y byd, rhaid cefnogi ein diwydiant bwyd a diod yng Nghymru fel blaenoriaeth economaidd, ddiwylliannol a chymdeithasol. Rydym nid yn unig yn sôn am gynnyrch o Gymru, ond am ein defnyddwyr o Gymru sydd, yn ôl ymchwil yr NFU, yr wyf wedi'i godi o'r blaen yn y Siambr hon yr wythnos diwethaf, yn dangos bod 82 y cant o bobl yn cefnogi Llywodraeth Cymru i ddarparu cymorth ariannol i ffermwyr i gynhyrchu bwyd.

Felly, yn olaf, Gweinidog, un maes domestig y mae ein sector bwyd a diod yn cyd-fynd yn agos ag ef, yn enwedig ar draws fy etholaeth yng Ngorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro, yw'r diwydiant twristiaeth. Hoffwn ofyn, felly, pa gamau y mae Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau bod y ddau sector yn elwa ar ei gilydd, felly rydym yn defnyddio popeth sydd gan Gymru i'w gynnig yn effeithiol ar draws gwahanol sectorau. Mae ein diwydiant bwyd a diod yng Nghymru wedi'i gysylltu'n gynhenid â'n ffermwyr, ein diwylliant, ein treftadaeth a'n hanes. Er fy mod yn rhannu eich uchelgeisiau yn llwyr ar gyfer BlasCymru a'r diwydiant bwyd a diod ehangach yma yng Nghymru—ac rwy'n llongyfarch yr holl randdeiliaid am gynnydd gwych dros y blynyddoedd diwethaf—er mwyn cyflawni ei botensial llawn ni ddylid tynnu'r tir o dan ei draed gyda pholisi amaethyddol sy'n tanseilio cynhyrchu bwyd cynaliadwy. Diolch, Llywydd dros dro.

Wel, byddwn yn sicr yn cytuno â'r pwynt olaf yna, a gallaf eich sicrhau nad yw hynny'n mynd i ddigwydd. Hynny yw, mae'r dadansoddiad y gwnaethoch gyfeirio ato—a chefais sgwrs gydag NFU Cymru yn ei gylch—fel y dywedais i, yn hen ddata, a bydd dadansoddiad economaidd pellach cyn dyluniad terfynol y cynllun ffermio cynaliadwy yr haf nesaf.

Ond i fynd yn ôl at BlasCymru, rwy'n croesawu eich sylwadau cadarnhaol iawn yn ei gylch. Fel y dywedwch chi, mae'n ddigwyddiad bob dwy flynedd; dyma'r pedwerydd BlasCymru, ac mae pob un yn mynd yn well ac yn well. Ac yn sicr, y data rydyn ni wedi'i dderbyn, y soniais amdano yn fy natganiad llafar, sef bod £38 miliwn o fusnes newydd—. Roeddwn i mewn becws, mewn gwirionedd, yn etholaeth Ken Skates ychydig wythnosau yn ôl ac roedden nhw'n siarad am y sgyrsiau roedden nhw wedi'u cael, ac roedden nhw'n parhau â'r rhain. Rwy'n mynd yn ôl at yr hyn yr oeddwn yn sôn amdano, y froceriaeth: mae llawer iawn o feddwl yn cael ei roi i'r froceriaeth honno, a'r bobl y mae ein cynhyrchwyr bwyd yn cwrdd â nhw yn ystod BlasCymru. Felly, rwy'n credu mai 28 o brynwyr yr oedd y cwmni penodol hwn wedi cwrdd â nhw dros y ddau ddiwrnod. Nawr, os ydych chi'n meddwl sut y byddech chi'n cyrraedd 28 prynwr—byddai hynny'n golygu llawer iawn o waith i fusnes bach iawn i allu mynd allan, cwrdd â'r prynwyr hynny, cael y sgyrsiau hynny. Felly, i mi, y froceriaeth y soniais amdani—mae'n gwbl ganolog i BlasCymru—ond rwyf wedi'i gweld yn tyfu ac yn tyfu dros y pedwar digwyddiad.

Mae'n rhaid i chi geisio cadw pethau'n ffres, wrth gwrs, a gwneud pethau gwahanol. Felly, eleni, symudon ni o'r arddangosfeydd unigol lluosog, er enghraifft, yr oeddem wedi'u cael o'r blaen, ac roedd gennym dri pharth thematig integredig, a chawsom deithiau tywys o'r froceriaeth hefyd, ac roedd yr holl gynnyrch yn cael ei arddangos, gan gynnwys y cynhyrchion newydd, yr oedd dros 200 ohonynt. Cawsom hefyd raglen seminarau helaeth iawn, oherwydd, unwaith eto, i fusnesau ddod draw i BlasCymru, maen nhw'n rhoi o'u hamser, yn enwedig os ydyn nhw'n gwmnïau bychain, a dyna yw llawer o'n cynhyrchwyr bwyd a diod. Cafodd y datblygiadau arloesol newydd hyn dderbyniad da iawn, ac mae'n dda gallu adeiladu ar y rheini.

Roeddech chi'n cyfeirio at allforion, ac rwy'n credu ein bod ni'n cyflawni y tu hwnt i bob disgwyl o ran allforion, ond os edrychwch chi ar y gwledydd y mae ein hallforion yn tueddu i fynd iddynt o safbwynt bwyd a diod, Ffrainc bellach yw'r gyrchfan gwerth uchaf ar gyfer allforion bwyd a diod o Gymru, sef £150 miliwn. Ymhlith y prif gyrchfannau eraill mae Gweriniaeth Iwerddon, Gwlad Belg, yr Iseldiroedd a'r Almaen, felly mae tipyn o thema yna—dyma ein cymdogion agosaf, wrth gwrs, sy'n rhan o'r Undeb Ewropeaidd.

Rydych chi'n llygad eich lle ynglŷn â chig a chynhyrchion sy'n gysylltiedig â chig: mae hynny'n cyfrif am 33 y cant o werth allforio bwyd a diod. Ac yna grawnfwydydd a chynhyrchion sy'n gysylltiedig â grawnfwydydd gyda chyfran o 20 y cant o'r holl allforion bwyd a diod. Rwy'n cytuno'n llwyr â chi: dim ffermwyr, dim bwyd. Mae'n bwysig iawn ein bod yn parhau i gefnogi ein ffermwyr, ac fel y dywedais wrthych yr wythnos diwethaf yn fy nghwestiynau llafar, nid oedd y dadansoddiad, neu'r arolwg a gyflwynwyd gan NFU Cymru yn fy synnu o gwbl. Rwy'n deall yn llwyr fod pobl Cymru yn derbyn bod yn rhaid i ni barhau i gefnogi ein ffermwyr.

Galwaf ar Llyr Gruffydd, llefarydd ar ran Plaid Cymru.

Diolch, a diolch yn fawr, Gweinidog, am eich datganiad. Ffigurau eithaf trawiadol, mae'n rhaid i mi ddweud, o ran y cyfraniad y mae'r sector yn ei wneud, ac wrth gwrs nid oes amheuaeth fod y sector bwyd a diod yn gwneud cyfraniad economaidd, cymdeithasol, amgylcheddol a diwylliannol sylweddol i lesiant yng Nghymru. Ac mae'r themâu, rwy'n credu, o wydnwch, arloesedd ac optimistiaeth i'w croesawu'n fawr, er y byddwn yn adleisio pryderon efallai fod optimistiaeth ar hyn o bryd yn anodd, o gofio bod holl dirwedd cefnogaeth, nid yn uniongyrchol i'r sector bwyd a diod ehangach, ond yn enwedig i gynhyrchwyr cynradd, yn edrych yn heriol. Byddwn yn ailadrodd y pryderon a wnaed gan yr NFU heddiw mewn datganiad a gyflwynwyd ganddynt yn gofyn i'r Llywodraeth ailystyried nifer o agweddau ar y cynigion, ond gallwn ddod yn ôl at hynny pan fyddwch yn rhoi datganiad i ni ar y cynllun ffermio cynaliadwy.

Rwyf eisiau dewis un darn, rydych yn dweud yn y datganiad:

'Wrth wraidd BlasCymru mae broceriaeth rhwng busnesau bwyd o Gymru a phrynwyr domestig a rhyngwladol mawr. Credwn y gall y Llywodraeth chwarae rhan weithredol wrth gefnogi busnesau bwyd.'

Ond, wrth gwrs, rydym yn wynebu cyfnod sydd bellach yn un o adnoddau prin, felly i ba raddau y mae'r adnoddau prin hynny yn mynd i ffrwyno'r dylanwad hwnnw a chyfyngu ar y rôl y gall y Llywodraeth ei chwarae wrth helpu i dyfu'r sector? Pa sicrwydd allwch chi ei roi i ni na fydd toriadau posib yn mygu twf a welsom yn ystod y cyfnod diweddar? Rydych chi'n dweud bod eich buddsoddiad yn BlasCymru a'r holl raglenni cymorth rydych chi'n eu cynnig yn cael ei ad-dalu sawl gwaith drosodd. Wel, wrth gwrs, y mae, ond po leiaf sy'n cael ei roi ymlaen llaw, y lleiaf sy'n dod yn ôl allan o ran adenillion ar fuddsoddi.

Clywais chi, mewn tystiolaeth i Bwyllgor yr Economi, Masnach a Materion Gwledig, pan oedd eich cyllideb yn destun craffu, yn sôn efallai y byddai'n rhaid i'ch dull o weithredu newid a byddai'n rhaid i chi edrych ar wahanol ffyrdd o fynd i'r afael â phethau. Roeddech chi'n sôn am y posibilrwydd, er enghraifft, o gynnal digwyddiadau masnach ac allforio rhithwir. Nawr, dwi ddim yn siŵr y gallwch chi flasu caws o Gymru yn rhithiol, na'i olchi i lawr gyda chwrw iawn o Gymru yn rhithiol. Mae'n teimlo fel dipyn o ddynwarediad rhad. Rwyf eisiau cael fy argyhoeddi mai dyna'r dull gorau, neu hyd yn oed ei fod yn ddull werth chweil—gallwch fy mherswadio fel arall, rwy'n siŵr. Felly, i ba raddau y byddwn ni wir yn defnyddio rhai o'r dulliau hynny, yn hytrach na rhai o'r dulliau eraill sydd wedi profi eu hunain yn ystod y blynyddoedd diwethaf efallai? Ac, wrth gwrs, a yw hynny'n golygu y bydd yn rhaid i ymdrechion Cymru ddefnyddio sail mentrau Llywodraeth y DU? Ac os yw hynny'n wir, yna sut ydym ni, o fewn yr amgylchedd hwnnw, yn amddiffyn uniondeb y brand Cymreig a'r ddraig Gymreig?

Fe wnaethoch chi siarad cryn dipyn, fe wnaethoch chi ymhelaethu cryn dipyn, am sgiliau. Wel, sut ydyn ni felly'n sicrhau, yn yr hinsawdd yma, y bydd yna lif o sgiliau yn dod drwodd? Mae nifer o raglenni hyfforddi wedi cael eu crybwyll yn eich datganiad—ydyn nhw'n cael eu diogelu ar gyfer y dyfodol? Ac a allwch chi roi sicrwydd i ni—? Oherwydd, yn amlwg, mae bwyd yn cyffwrdd nifer o bortffolios gweinidogol yma: economi a thwristiaeth fel ei gilydd, iechyd a phethau eraill. Felly, dywedwch wrthym am y gwaith trawslywodraethol a allai fod yn digwydd, oherwydd mae angen i ni, yn yr amgylchedd economaidd hwn, wneud i bob £1 weithio mor galed â phosibl, a byddai cael dull trawslywodraethol, rwy'n credu, yn helpu i gadw'r sector ar y trywydd cadarnhaol y mae arno.

Diolch. Felly, fe godoch chi ychydig o gwestiynau a phwyntiau yna; fe geisiaf ateb pob un ohonyn nhw. Rwy'n credu eich bod chi'n iawn am optimistiaeth, mae'n anodd iawn. Mae cymaint o heriau, ac mae'n ymddangos bod yr heriau wedi digwydd un ar ôl y llall, onid ydyn nhw, dros y blynyddoedd diwethaf? Ac, yn amlwg, mae'r her o gyllideb Llywodraeth Cymru gwerth £1.3 biliwn yn llai na phan gafodd ei gosod, yn ôl yn 2021, yn enfawr, ac rydym i gyd wedi gorfod dioddef toriadau ac, fel y gwyddoch chi, mae fy mhortffolio i wedi cael ei dorri, ac mae bwyd a diod yn rhan o fy mhortffolio, ac, yn anffodus—rydym yng nghanol y gwaith craffu ar y gyllideb ddrafft ar hyn o bryd—mae'n debygol y bydd yn amlwg y bydd yn rhaid i'r rhan honno o'r portffolio ddioddef ei siâr o doriadau.

Un peth y byddwn i eisiau ei warchod yw BlasCymru. Felly, ni fydd un y flwyddyn ariannol nesaf hon, felly, yn amlwg, ni fydd hynny'n cael effaith. Ond bydd effaith ar ymweliadau datblygu masnach ac ati, ond gobeithio y bydd hyn am flwyddyn yn unig. Rwy'n gobeithio y bydd mwy o arian y flwyddyn nesaf, er mwyn gallu codi i'r lefel yr ydym wedi bod arni. Mae hefyd yn dda, rwy'n credu, i adnewyddu. Felly, er enghraifft, mae gennym bresenoldeb yn Gulfood yn Dubai bob amser—mae gennym nifer o gwmnïau bwyd a diod o Gymru yno bob amser. Felly, mae'n bwysig iawn eich bod chi'n gwrando ar y cwmnïau hynny i glywed beth yw'r adenillion o fuddsoddi, oherwydd dyna sut rydych chi'n ei fonitro. Felly, i mi, Blas yw ein digwyddiad blaenllaw yn sicr. Nid yw'n rhad; dyma'r digwyddiad drutaf yr ydym ni, fel Llywodraeth, yn ei ariannu. Ac, yn amlwg, dydyn ni ddim yn cael unrhyw beth yn ôl—dyma ein bwyd a'n diod ni. Ond pan glywch chi am werth £38 miliwn o archebion newydd a busnes newydd a busnes posib—. Ac mae'n wych cerdded o gwmpas y froceriaeth honno a gweld y sgyrsiau hynny. Mae'n debyg eich bod wedi fy nghlywed yn dweud o'r blaen—mae'n seiliedig ar 'speed dating,' ac maen nhw i gyd yn mynd mor hir, ac mae'r prynwyr yn dweud, 'Rydych chi'n gwybod bod gennych chi'r amser hwnnw gyda'r person hwnnw a'ch bod chi'n gwneud y gorau ohono', ac ni fyddech chi'n gallu cael y nifer yna o gysylltiadau dros gyfnod o amser. Felly, byddwn yn sicr yn amddiffyn BlasCymru, oherwydd, i mi, mae'r adenillion o fuddsoddi mor sylweddol.

Rwy'n clywed yr hyn rydych chi'n ei ddweud am ddigwyddiadau rhithwir, ond mewn gwirionedd y cwmnïau bwyd a diod sydd wedi bod yn dweud wrthyf eu bod yn credu bod hynny'n werth chweil. A wyddoch chi, mae'n debyg bod dynwarediad rhad yn gywir—fel y dywedwch, allwch chi ddim blasu bwyd a diod o Gymru. Fodd bynnag, os ydyn nhw'n dweud wrthym ei bod yn werth chweil, nid yw hynny'n costio llawer. Felly, rwy'n credu y byddem yn parhau i wneud y rheini, yn enwedig tra bo cyllidebau wedi'u cyfyngu.

Dydw i erioed wedi gwneud llawer gyda Llywodraeth y DU a'u—. Yn amlwg, mae ganddyn nhw jac yr undeb ar eu holl 'Best is' neu beth bynnag. Rwy'n angerddol iawn dros sicrhau bod ein bwyd a'n diod ni o Gymru, sydd wedi'i labelu mor glir, fel y dywedwch chi, gyda'r ddraig ac ati, yn cael eu diogelu. Rwy'n credu y gallwn barhau i wneud hynny. Rydyn ni'n gweld mwy o fanwerthwyr mawr, mwy o archfarchnadoedd mawr—. Anaml iawn y byddwch chi'n mynd i archfarchnad yng Nghymru a ddim yn gweld ambell eitem o fwyd a diod o Gymru, ac mae'n sicr yn bwysig ein bod ni'n parhau i wneud hynny.

Es i i wobrau Cymdeithas Goginio Cymru nos Fercher diwethaf yn ôl yng Nghanolfan Gynadledda Ryngwladol Cymru, ac roedd yn dda iawn. Yno, mae gennych uwch-gogydd Cymru, cogydd iau Cymru a sgiliau eraill hefyd, ond i weld y gwaith maen nhw'n ei wneud gyda'n pobl ifanc—. Mae rhai ohonynt yn ifanc iawn, iawn ac nid yw'n waith hawdd gweithio yn y ceginau a chynhyrchu'r bwyd anhygoel hwn. Ond roedd mor dda gweld y brwdfrydedd ac rydym eisiau gwneud popeth o fewn ein gallu i annog. Dyma un o'r sectorau mwyaf, yn amlwg, yng Nghymru. Mae'n cyflogi 0.25 miliwn o bobl o'r fferm i'r fforc, fel y gwyddoch, a'n sector bwytai a lletygarwch. Felly, mae'n bwysig iawn ein bod yn parhau, a phan oeddwn yn BlasCymru, daeth grŵp o brentisiaid draw i weld beth oedd ar gael, a llwyddais i gael 10 munud gyda nhw, ac roedd y brwdfrydedd oedd ganddyn nhw ynghylch y sector yn wych. Ac unwaith eto, mae'n rhan o'r weledigaeth honno ar gyfer y diwydiant bwyd a diod sydd gennym ni. 

Daeth y Llywydd i’r Gadair.

Gweinidog, ni ddylem danbrisio'r rôl rydych chi wedi'i chwarae fel Gweinidog yn llwyddiant BlasCymru. Rwy'n credu ei bod yn bwysig cydnabod hynny heddiw. Nid wyf yn credu y byddwch yn synnu, Gweinidog, fel cadeirydd y grŵp trawsbleidiol ar gwrw a thafarndai, y byddaf yn canolbwyntio fy nghyfraniad byr ar rôl y diwydiant bragu yng Nghymru. Rydyn ni wedi cael llawer o sgyrsiau am sut mae ein diwydiant bragu unigryw—sydd bellach yn cael ei gydnabod yn fyd-eang fel un o safon ardderchog, ac yn briodol felly, ond—rydyn ni wedi cael sgwrs sawl gwaith am sut y gall ein diwylliant Cymreig a llwyddiant y timau chwaraeon chwarae rhan hanfodol wrth hyrwyddo diwydiant bragu Cymru i'r byd. Felly, tybed a yw hynny drwy BlasCymru neu lwybrau eraill, a allwch amlinellu sut y gall Llywodraeth Cymru gefnogi'r gwaith o hyrwyddo ein diwydiant bragu ymhellach yn y fforymau hyn? Diolch.  

Diolch am hwnna. Un o'r pethau roeddwn i wir eisiau ei wneud gyda BlasCymru y tro cyntaf nôl yn 2017 oedd dod â'r byd i Gymru, ac rwy'n meddwl ein bod ni wedi gwneud hynny. Gwnaeth y tîm o swyddogion sy'n gweithio ar hyn waith gwych, ac maent newydd adeiladu ar y llwyddiant hwnnw flwyddyn ar ôl blwyddyn bellach. Fel y dywedais i, cawsom bedwar hyd yn hyn. Yn ystod pandemig COVID, yn amlwg gostyngodd nifer y prynwyr rhyngwladol a oedd yn dod drosodd a bydd yn cymryd ychydig o amser i adfer hynny eto, ond fe welsom, fel y dywedais i, 11 gwlad—. Daeth prynwyr o 11 gwlad i BlasCymru eleni, ac rwy'n credu bod hynny i'w groesawu'n fawr. Cawsom hefyd Wobrau Bwyd a Ffermio'r BBC yn ffilmio yn ystod BlasCymru, a oedd unwaith eto yn fy marn i yn bluen arall yn ein cap, ac roedd yn dda gweld y sylw a gawsom mewn cysylltiad â hynny.

Fel rydych yn ei ddweud, mae'r sector diod mor bwysig, a soniais am ein rhwydweithiau clwstwr, yr wyf yn credu—. Dim ond o fewn rhan bwyd a diod y portffolio yr ydym yn ei wneud ond rwy'n credu bod y clystyrau'n gweithio'n dda iawn, lle mae gennych chi academia, mae gennych gyflenwyr, mae gennych chi Lywodraeth i gyd yn gweithio gyda'i gilydd at yr un diben hwnnw. Heno—rwy'n siŵr y bydd ambell Aelod yn y Siambr yno—mae'r clwstwr diodydd yn cyfarfod ac rydym yn lansio'r strategaeth cwrw a gwirodydd wrth symud ymlaen, ac rwy'n credu y bydd hynny'n ein helpu ni hefyd gyda'n hallforion.

Fe wnaethoch chi sôn am ddigwyddiadau byd-eang, ac rwy'n gwybod ein bod wedi cael trafodaeth yn y Siambr am Gwpan Rygbi'r Byd a gynhaliwyd yn Japan a sut na allech chi brynu Wrexham Lager yn Wrecsam—dim ond yn Japan y gallech chi ei brynu, oherwydd doedden nhw ddim yn gallu ei hedfan allan yn ddigon cyflym. Ac mae'n bwysig iawn ein bod yn edrych ar y digwyddiadau hynny sydd â'r sylw byd-eang hwnnw a bod yn rhan o hynny. Yn sicr, wrth i ni dyfu ein sector bwyd a diod, mae mwy a mwy o gwmnïau eisiau bod yn rhan o'r digwyddiadau byd-eang hynny a byddwn yn hapus iawn i'w cefnogi. 

Gweinidog, diolch yn fawr iawn am eich datganiad heddiw. Mae'n wych gweld gwerth y sector bwyd i economi Cymru, a'r ffordd y mae'n darparu cymaint o gyfleoedd gwaith i bobl ledled Cymru. Byddwn hefyd yn adleisio sylwadau Jack Sargeant am yr angerdd rydych chi'n ei ddangos fel Gweinidog a'r gefnogaeth rydych chi'n ei rhoi i'n cynhyrchwyr bwyd o ddydd i ddydd.

Dim ond ychydig o gwestiynau, Gweinidog. Yn gyntaf oll, a ydych chi wedi sylwi ar unrhyw dueddiadau sy'n dod i'r amlwg ynghylch chwaeth mewn bwyd? Yn ail, a fyddech chi'n cytuno, bob dydd, bod gan fwyty newydd sy'n derbyn gwobrau yng Nghymru, bwytai Cymru, y sector lletygarwch, rôl hanfodol i'w chwarae wrth hyrwyddo cynhyrchu bwyd a thynnu sylw at ansawdd y bwyd sy'n cael ei gynhyrchu yma yng Nghymru? Ac yn olaf, yn y maes hwn mae Coleg Cambria yn gwneud gwaith gwych wrth ddarparu hyfforddiant sgiliau i bobl ifanc o ran paratoi bwyd a hylendid. A fyddech yn manteisio ar y cyfle hwn i longyfarch a diolch i'r holl ddarparwyr sgiliau hynny sy'n gwneud gwaith mor wych i roi cyfleoedd i bobl ifanc yn y sector hwn? Diolch.  

Diolch yn fawr, Ken, am y sylwadau a'r cwestiynau yna. Rwy'n cytuno'n llwyr â chi, ac unwaith eto, wrth fynd yn ôl at y gwobrau coginio lle yr oeddwn i ddydd Mercher diwethaf, a oedd yn cael eu cynnal gan un o'r darparwyr sgiliau yma yng Nghymru, dywedodd Arwyn Watkins fod bwytai sydd bellach yng Nghymru yn debygol o golli cyfle os nad ydyn nhw'n defnyddio bwyd a diod o Gymru ac yn arddangos yn glir iawn ar y bwydlenni eu bod nhw'n defnyddio bwyd a diod o Gymru, Oherwydd ei fod yn sector mor bwysig, ac mae tarddiad bwyd a diod yn dod yn bwysicach o lawer. Mae defnyddwyr eisiau hwn, mae pobl sy'n ymweld â bwytai eisiau hwn, felly mae'n bwysig iawn nad ydyn nhw'n colli'r cyfle hwnnw.

Roedd yn wych gweld—. Soniais i am yr uwch gogyddion a chogyddion iau Cymru, ond roedd gwobrau hefyd am y ffordd yr oedd hylendid yn cael ei gyflawni wrth baratoi bwyd. Felly, y beirniaid—. Rwy'n credu ei fod yn ddigwyddiad dros dri diwrnod lle roedd y beirniaid wedi bod yn cerdded o gwmpas ac yn gwylio sut roedd y cogyddion yn paratoi'r bwyd, felly nid dim ond coginio'r bwyd a sut roedd yn blasu, roedd yn ymwneud â'r ffordd y cafodd ei baratoi. Rwy'n credu, wrth fynd yn ôl at y cwestiwn sgiliau hwnnw, ei bod yn bwysig iawn bod gan ein pobl ifanc, neu'r holl bobl, y sgiliau hynny hefyd wrth baratoi ar gyfer yr adeg pan fyddant yn mynd i mewn i'r sector.

Cefais ginio yng Ngholeg Cambria, yn y bwyty yng Ngholeg Cambria yn fy etholaeth fy hun yn Wrecsam, ychydig cyn y Nadolig, lle, fel y dywedwch chi, mae'r myfyrwyr yn gweini'r bwyd, maen nhw'n gweini ar y byrddau, maen nhw'n coginio'r bwyd, maen nhw'n gwneud popeth, ac roedd mor dda gweld faint o fwyd a diod o Gymru oedd yn cael ei arddangos. Roedd y rheolwr yn falch iawn. Aeth â fi rownd y cefn i wneud yn siŵr y gallwn i weld faint yn union o fwyd a diod o Gymru oedd yn cael ei arddangos, a oedd yn wych. Ac fel y dywedwch chi, mae yna lawer o ddarparwyr ledled Cymru sy'n gwneud hynny, a hoffwn eu llongyfarch i gyd.

Yn sydyn rwy'n teimlo'n llwglyd iawn. 

Diolch i'r Gweinidog.