Mae 'breuder rhyddid' yn ddatganiad hynod o bwerus. Roedd breuder dynoliaeth yn rhywbeth yr oeddwn yn myfyrio arno ychydig wythnosau yn ôl yng ngwersyll-garchar Dachau, lle rydych chi'n edrych o gwmpas normalrwydd ystad ddiwydiannol ar gyrion Munich ac yn myfyrio ar yr hyn a ddigwyddodd yno oes yn ôl, a breuder dynoliaeth a ganiataodd i hynny ddigwydd. Ac, wrth gwrs, rydym i gyd yn gwybod nad canlyniad geiriau Goebbels yn unig oedd Dachau ym mis Tachwedd 1938, a ynganwyd ychydig filltiroedd i ffwrdd yn hen neuadd y dref yng nghanol Munich. Canlyniad casineb, casineb a oedd wedi cael ei ysgogi gan lywodraeth anoddefgar ac a geisiodd feio eraill am y problemau a oedd yn wynebu'r Almaen bryd hynny—breuder gwareiddiad.

Cerddodd Jenny Rathbone, Llyr Huws Gruffydd, Darren Millar a minnau trwy Yad Vashem yn Jerwsalem rai blynyddoedd yn ôl. Cerddom ni drwy hanes yr Holocost, ac ni wnaeth ddechrau yn Dachau, ni wnaeth ddechrau ar Kristallnacht; dechreuodd gyda gweithredoedd unigol o gasineb ac anoddefgarwch. Rwy'n falch bod y Gweinidog addysg yn ei le y prynhawn yma, ac rwy'n gobeithio, wrth i ni addysgu goddefgarwch a dynoliaeth i blant, ein bod yn eu haddysgu am ganlyniadau annynoldeb ac anoddefgarwch. Rydym i gyd yn gwybod, os edrychwn ar gyfryngau cymdeithasol heno, y byddwn yn gweld breuder rhyddid, breuder dynoliaeth, a byddwn yn gweld breuder y ddynoliaeth gyffredin sy'n ein huno ni i gyd. Rwy'n gobeithio y bydd pob un ohonom, wrth gofio digwyddiadau'r Holocost, hefyd yn cofio bod angen i ni amlygu casineb pan welwn ni ef yn y byd heddiw.