Yr wythnos diwethaf, Gweinidog, roedd yn anrhydedd i mi sefyll yn lle Darren Millar yn nigwyddiad Diwrnod Cofio'r Holocost yn y Pierhead, ac mae'n rhaid imi ganmol yr Aelod dros Orllewin Clwyd am y gwaith y mae wedi'i wneud fel Aelod yma i eiriol dros gofio'r Holocost a'r gwaith y mae wedi'i wneud gydag Ymddiriedolaeth Addysgol yr Holocost. Wrth wrando ar oroeswr yr Holocost, Eva Clarke BEM a'i thystiolaeth bwerus, roedd yn un o'r digwyddiadau pwysicaf i mi fod yn rhan ohono yn fy nghyfnod yn y Senedd. 

Digwyddiad pwysig arall yn fy mywyd oedd pan wnes i, fel disgybl Ysgol Bro Gwaun, ymweld ag Auschwitz, ac mae hynny'n brofiad sy'n byw gyda mi hyd heddiw. Mae'n anhygoel o anodd rhoi mewn geiriau beth mae rhywun yn ei brofi pan fydd yn ymweld ag Auschwitz. Un peth a glywais ac a welais dro ar ôl tro yn ystod fy ymweliad ag Auschwitz, pan ymwelais â'r geto Iddewig yn Krakow a'r gofeb ym Merlin i Iddewon Ewrop a lofruddiwyd, oedd yr ymadrodd gan George Santayana:

'Mae'r rhai na allant gofio'r gorffennol yn cael eu condemnio i'w ailadrodd.'

Felly, gadewch i ni gofio'r Holocost am yr hyn ydoedd: y llofruddiaeth, difodiad systematig 6 miliwn o Iddewon, dwy ran o dair o boblogaeth Iddewig Ewrop. Ond ydyn ni wir wedi cofio'r gorffennol os yw'r canser o wrthsemitiaeth yn dal i fod yn llawer rhy gyffredin yn ein gwlad ac ar draws y byd? Ydyn ni wir wedi cofio'r gorffennol os yw Iddewon yn parhau i gael eu targedu mewn damcaniaethau cynllwyn a'u darlunio fel bychod dihangol am faterion lle nad oes bai arnyn nhw? Felly, Gweinidog, wrth gofio geiriau George Santayana, sut mae Llywodraeth Cymru yn helpu i gofio drwg yr Holocost ac erledigaeth Iddewon i sicrhau nad yw cenedlaethau'r presennol a'r dyfodol yn cael eu condemnio i'w ailadrodd? Diolch.