Cwestiynau nawr gan arweinwyr y pleidiau. Arweinydd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew R.T. Davies. 

Diolch yn fawr, Llywydd. Ddeuddeg mis yn ôl, Prif Weinidog, fe wnaeth rhaglen gan y BBC amlygu'r materion yn rygbi Cymru, ac rwy'n credu bod llawer o bobl wedi cael eu synnu a'u syfrdanu gan y dystiolaeth oedd yn y rhaglen honno. Diolch byth, 12 mis yn ddiweddarach, rydyn ni mewn lle llawer gwell. Ac rydyn ni wedi gweld adroddiad yn glanio yn ein mewnflychau, fel Aelodau, sydd wedi dangos y pwyntiau gweithredu y mae Undeb Rygbi Cymru wedi'u cymryd, ac y bydd yn rhaid iddyn nhw barhau i'w cymryd yn y misoedd a'r blynyddoedd nesaf, i gyrraedd man lle bydd pawb yn teimlo'n gynhwysol ac yn mwynhau'r gamp genedlaethol. Beth yw eich barn chi fel Llywodraeth, ac, yn benodol, eich barn chi fel Prif Weinidog, ar y camau y mae Undeb Rygbi Cymru wedi'u cymryd? A sut ydych chi'n eu dwyn nhw i gyfrif fel Llywodraeth, gyda buddsoddiad sylweddol yn y frawdoliaeth rygbi yma yng Nghymru, ar yr addewidion y maen nhw wedi'u gwneud?

Wel, diolch i arweinydd yr wrthblaid am y cwestiwn hwnnw, Llywydd. Mae e'n hollol gywir—roedd yr adroddiad gwreiddiol hwnnw yn adroddiad a ddatgelodd ddiwylliant o fewn Undeb Rygbi Cymru y mae ef ei hun wedi mynegi ei gywilydd ohono, ac roedd yn adroddiad ysgytwol. Rwy'n credu bod Undeb Rygbi Cymru wedi symud llawer iawn yn ystod y 12 mis diwethaf. Rwy'n credu bod penodi cadeirydd newydd, penodi prif weithredwr newydd, yr ymrwymiad uniongyrchol iawn a wnaed ar ran URC i weithredu argymhellion yr adroddiad annibynnol yr oedden nhw wedi'i gomisiynu, rwy'n credu, yn arwydd da iawn, ond mae llawer o ffordd i fynd. Os oeddech chi eisiau fy asesiad i, rwy'n credu bod dechrau da iawn wedi'i wneud, ond mae yna lawer o waith y bydd angen ei wneud o hyd i sicrhau bod y materion diwylliannol trylwyr hynny, yr ydym yn gwybod eu bod wedi'u gwreiddio'n ddwfn mewn sefydliadau—rydyn ni wedi'i weld mewn sefydliadau eraill yn ddiweddar, onid ydym, yn y gwasanaeth tân ac achub, er enghraifft, yn ne Cymru—. Mae'r diwylliannau hynny'n cydio ac maen nhw'n anodd eu newid. Rwy'n credu bod URC wedi gwneud dechrau da.

Ac o fy safbwynt i, yr hyn yr wyf i am ei wneud, a'r hyn y mae Llywodraeth Cymru eisiau ei wneud, yw cefnogi'r unigolion hynny o fewn y sefydliad sydd am arwain o ran sicrhau newid. Felly, er y byddwn ni, yn amlwg, mewn deialog gyson ag URC—mae swm mawr o arian sydd wedi ei fenthyg i'r undeb ac mae cyswllt rheolaidd yn weinidogol, a rhwng swyddogion ac URC ei hun—wrth i ni weld cynnydd yn cael ei wneud, rwyf am i'r berthynas honno fod yn un gefnogol, ond byddwn yn parhau i asesu'r cynnydd sy'n cael ei wneud.

Prif Weinidog, rydyn ni ar drothwy pencampwriaeth newydd y Chwe Gwlad, ac rydyn ni mewn gwell sefyllfa nag yr oedd rygbi Cymru ynddi yr adeg hon y llynedd, ac mae'r tîm newydd ar frig URC yn haeddu'r gefnogaeth a'r cyfle hwnnw. Ac un peth a ddigwyddodd yn eithaf clir pan darodd y newyddion yma y penawdau oedd cyfalaf nawdd yn gadael URC a heriau eraill. Amlygodd Llywodraeth Cymru, fel y dywedoch chi, yr ymrwymiad ariannol y mae wedi'i wneud i'r gêm yma yng Nghymru. Yr wythnos diwethaf, gerbron y pwyllgor diwylliant yma yn y Senedd, tynnodd cadeirydd URC sylw at y baich y mae'r benthyciad hwnnw'n ei roi ar gyllid yr undeb. Telir £2 filiwn y flwyddyn mewn gwasanaethu ac ad-daliadau cyfalaf, ac mae gan undebau eraill ledled y Deyrnas Unedig gyfradd llog llawer is, fel yr wyf yn ei ddeall, ar fenthyciadau sydd wedi cael eu rhoi iddynt. Felly, a wnaiff Llywodraeth Cymru ymateb i'r cais gan URC i weithio gyda nhw i geisio ailstrwythuro'r benthyciad hwnnw, fel nad yw'r baich hwnnw yn cael ei roi ar y gêm llawr gwlad yng Nghymru, pe bai'n rhaid i URC wneud toriadau yn yr hyn yr ydym ni i gyd eisiau ei weld, sef lefel cyfranogiad gynyddol yng Nghymru a lefel broffesiynol fywiog sy'n tyfu, a'r rhanbarthau yn gallu cystadlu ar bob lefel? A mater i'r Llywodraeth a'r undeb fydd gweithio i geisio gwneud hynny drwy'r mecanweithiau sydd wedi'u rhoi ar waith yn flaenorol. Felly, a ydych chi'n gallu cadarnhau heddiw bod Llywodraeth Cymru yn ymgysylltu ag URC ac y bydd yn gallu helpu i ailstrwythuro'r benthyciad hwn fel y gall yr arian hwnnw aros o fewn y gêm a'i helpu i ffynnu yma yng Nghymru?

Gadewch imi ymateb i ddechrau, Llywydd, i bwynt a wnaeth arweinydd yr wrthblaid wrth gyflwyno ei ail gwestiwn, pwysigrwydd rhoi cyfle i sefydliad ailadeiladu. Rwy'n cytuno ag ef yn y fan yna. Bydd sefydliadau sy'n dod o dan y chwyddwydr, yn y ffordd y gwnaeth Undeb Rygbi Cymru, wedi dioddef niwed o ganlyniad. Ac er ein bod yn gweld cynnydd yn cael ei wneud, mae'n bwysig rhoi cyfle iddyn nhw ddangos y gellir cynnal a pharhau â'r cynnydd hwnnw. 

O ran y benthyciad, rwy'n credu ei bod yn bwysig bod yn glir am rywfaint o hanes hyn i gyd. Dechreuodd y benthyciad hwn yn ystod cyfnod COVID, pan gymerodd URC un o fenthyciadau ymyrraeth busnes mawr coronafeirws Llywodraeth y DU. Doedden nhw ddim yn gallu cynnal yr ad-daliadau o dan y benthyciad hwnnw a daethon nhw at Lywodraeth Cymru. Gwnaethom ni gamu i'r adwy fel benthyciwr dewis olaf, ond fe wnaethom ni etifeddu'r telerau y gwnaed y benthyciad gwreiddiol hwnnw arnynt. A phan fyddwch chi'n delio ag arian cyhoeddus, hyd yn oed pan fyddwch chi'n delio â sefydliadau sydd mor bwysig ym mywyd Cymru ag y mae rygbi Cymru, mae dyletswydd arnoch o hyd i sicrhau bod y rheini'n cael eu gwneud ar delerau masnachol priodol. A dyna sail y benthyciad, benthyciad y mae URC wedi ymrwymo iddo. Roedden nhw'n rhydd i weithredu fel y mynnent wrth dderbyn y benthyciad hwnnw. Ac er ein bod bob amser yn barod ac wedi bod yn barod i siarad â'r undeb ynghylch a ellir ailstrwythuro'r benthyciad, a oes ffyrdd eraill y gallwn ni helpu, yn y pen draw, roedd hwn yn fenthyciad a benderfynwyd yn fasnachol, gydag amodau a etifeddwyd o gymorth coronafeirws y DU, ac yr ymrwymwyd iddo gan URC ei hun o'i wirfodd.

Rwy'n derbyn hynny, ac ni fyddai'r URC yn cilio ohono, ond mae'r pwysau hwn erbyn hyn sy'n cronni a fydd yn amlwg yn gorfod cael—. Rwy'n credu mai'r geiriau a ddefnyddiwyd gan y cadeirydd, gerbron y pwyllgor, oedd 'cynllun B', sydd eto i'w benderfynu. Ond yn ddieithriad byddwn yn gweld tynnu yn ôl o nodweddion o'r gêm yr ydym eisiau eu gweld yn tyfu yma, fel ehangu rygbi llawr gwlad ac fel galluogi ein timau proffesiynol, ein rhanbarthau, i fod yn gystadleuol.

Arweiniodd y trosglwyddiad hwnnw i lyfr benthyciadau Llywodraeth Cymru, fel yr wyf yn ei ddeall, at godi cyfradd llog uwch ar y benthyciad yn hytrach nag aros gyda'r benthyciad COVID y cytunwyd arno yn ystod argyfwng COVID. Rwy'n deall yr ymrwymwyd i hynny o'i wirfodd ar y pryd ac roedd anawsterau wedyn wrth wasanaethu'r benthyciad, ond mae gennym dîm newydd sydd bellach wrth y llyw yn URC, yn dod allan o gyfnod anodd. Ni fyddai unrhyw beth yn rhoi mwy o hyder i'r gêm yma yng Nghymru na pharodrwydd gan Lywodraeth Cymru i ymgysylltu'n amlwg a chefnogi ailstrwythuro—nid dileu, oherwydd rwy'n deall nad yw hynny'n opsiwn sydd ar gael o dan unrhyw ddeddfwriaeth oherwydd y rheolau cystadleuol sy'n bodoli. Ond byddai'r gallu i ymgysylltu ac ailstrwythuro o fudd i bob agwedd ar y gêm yma yng Nghymru.

Felly, a ydych chi'n gallu cadarnhau, Prif Weinidog, fod Llywodraeth Cymru yn ymgysylltu ac yn ystyried gyda chydymdeimlad y cais penodol hwn gan URC a wnaed trwy'r dystiolaeth i'r pwyllgor diwylliant? Ac a wnewch chi gadarnhau heddiw a fydd y Llywodraeth yn pleidleisio dros ein cynnig yfory a fydd yn cadw rygbi'r Chwe Gwlad ar deledu rhad ac am ddim? Oherwydd bydd mwy o allu i'r cyhoedd weld y gêm yn ei holl ogoniant yn y pinacl hwnnw o'r gêm yn hemisffer y gogledd heb os yn dod â chenhedlaeth yfory ymlaen i lenwi caeau rygbi a chlybiau rygbi'r wlad wych hon sydd gennym.

Rwy'n cytuno â'r hyn y mae arweinydd yr wrthblaid wedi'i ddweud am bwysigrwydd buddsoddi yn y gêm ar lawr gwlad, mewn rygbi menywod, mewn rygbi anabl ac yn y rhanbarthau hefyd. Rwy'n hapus i ddweud, wrth gwrs, ein bod bob amser yn barod i ymgysylltu ag URC i weld a oes unrhyw beth y gellir ei wneud. Dydw i ddim yn credu y byddai'r telerau y mae'r arian yn cael ei ddarparu gan Lywodraeth Cymru arnynt ar gael i Undeb Rygbi Cymru yn y farchnad fasnachol, felly mae ganddynt fantais eisoes yn y ffordd honno, ond nid yw hynny'n golygu nad ydym yn fodlon siarad â nhw a gweld a oes unrhyw beth arall y gellir ei wneud.

Wrth gwrs, rwy'n hapus iawn i gadarnhau cefnogaeth Llywodraeth Cymru i ddangos rygbi yn rhad ac am ddim yma yng Nghymru. Dyna yr oeddem ni'n dadlau drosto yn y dystiolaeth y gwnaethom ei rhoi i ymchwiliad diweddar Tŷ'r Cyffredin i'r mater hwnnw. Byddai'n eironi, oni fyddai, Llywydd, y byddai pobl yng Nghymru yn gallu gwylio Wimbledon a'r Derby ar eu setiau teledu, yn rhad ac am ddim, ond na allen nhw weld Cymru'n chwarae rygbi. Go brin y byddai hynny'n cyd-fynd â'r hyn y gwyddom ni yw dewisiadau chwaraeon pobl sy'n byw yng Nghymru. 

Arweinydd Plaid Cymru, Rhun ap Iorwerth. 

Diolch, Llywydd. Dwi eisiau tynnu sylw'r Prif Weinidog at adroddiadau bod canolfannau'r ambiwlans awyr yn y Trallwng a Chaernarfon yn wynebu cael eu cau. Dwi'n credu'r bobl glinigol hynny sy'n ofni y bydd hynny'n rhoi'r canolbarth a'r gogledd-orllewin dan anfantais ac yn wir yn peryglu bywydau. Dwi wedi cydgyflwyno datganiad barn ar y mater yn gynharach heddiw.

Mae'r adolygiad o ddarpariaeth ambiwlans awyr yn cael ei gynnal gan y Pwyllgor Gwasanaethau Ambiwlans Brys, sy'n bwyllgor ar y cyd rhwng y saith bwrdd iechyd. Felly, mae'r gallu gan Lywodraeth Cymru i ddylanwadu ac i ymyrryd. Ydy'r Prif Weinidog yn barod i gydnabod y pryderon gwirioneddol a chymryd y camau angenrheidiol i ddiogelu'r ddau safle fel bod ambiwlans awyr Cymru yn gwasanaethu pob rhan o'r wlad yma'n gyfartal?

Wrth gwrs dwi'n cydnabod y ffaith fod pobl leol yn pryderu am ddyfodol y gwasanaeth, ond mae hwn yn digwydd ble bynnag mae pethau'n cael eu haildrefnu. A dyna beth sydd wedi digwydd yn y fan hon. Mae'r bobl sy'n gyfrifol am y gwasanaeth wedi bod mas yn siarad gyda phobl leol ac yn siarad gyda phobl ledled Cymru, achos yr hyn maen nhw'n ei awgrymu yw gwasanaeth lle bydd neb yn colli mas ar y gwasanaeth sydd ganddyn nhw ar hyn o bryd, ond ble mae cyfle i lot fwy o bobl eraill gael gwasanaeth sydd ddim ar gael iddynt heddiw. Dyna oedd yr egwyddor oedd yn tanlinellu'r hyn yr oedd y bobl sy'n gyfrifol am y gwasanaeth yn ei wneud, ac roedden nhw'n glir am hynny o'r dechrau. 

Yr egwyddorion a nodwyd ganddyn nhw yn y dechrau, Llywydd, oedd na ddylai'r gwasanaeth fod yn waeth i unrhyw un a rhaid i'r gwasanaeth fod o fantais i bobl newydd. Gallai dau neu dri o bobl bob diwrnod nad ydyn nhw'n derbyn y gwasanaeth hwn ar hyn o bryd dderbyn y gwasanaeth o dan y trefniadau newydd—500 yn fwy o hediadau i bobl sydd eu hangen y flwyddyn. Dydw i ddim yn credu bod hynny'n rhywbeth y gallwn ni droi ein cefnau arno'n hawdd. 

Dwi'n gwbl grediniol y byddai rhoi tîm ychwanegol ar y ddaear yn y gogledd-ddwyrain yn darparu'r gofal ychwanegol hwnnw a bod tynnu'r hofrenyddion o'r ddwy ganolfan yma yn mynd i olygu gwasanaeth salach. Y Gwasanaeth Casglu a Throsglwyddo Meddygol Brys sydd yn darparu'r gofal ar yr ambiwlans awyr, ond nid colli'r gwasanaeth ambiwlans awyr ydy'r unig bryder am wasanaethau EMRTS yn y gogledd ar hyn o bryd. Dwi wedi cael cadarnhad gan fwrdd iechyd Betsi Cadwaladr bod gwasanaeth brys EMRTS i drosglwyddo cleifion o Ysbyty Gwynedd i leoliadau eraill os ydyn nhw angen triniaeth gritigol eisoes wedi cael ei gwtogi i oriau'r dydd yn unig. Mae hynny'n achosi pryder gwirioneddol. 

Y gwasanaeth trosglwyddo cleifion brys yw'r hyn sy'n trosglwyddo cleifion o Ysbyty Gwynedd i Lerpwl neu Stoke, dyweder, efallai ar ôl trawma difrifol mewn damwain neu os oes angen gofal arbenigol arall arnyn nhw. Bellach mae wedi cael ei dynnu'n ôl yn ystod y nos. Ond nid yw argyfyngau meddygol yn gwahaniaethu yn seiliedig ar yr adeg o'r dydd. Hanfod gofal brys yw ei fod ar gael i chi pan fydd ei angen arnoch, lle mae ei angen arnoch. 

Dywed y bwrdd iechyd fod mesurau lliniaru tymor byr yn cael eu rhoi ar waith tra bod cynllun mwy parhaol yn cael ei lunio, ond y pryder yw—pryder amlwg—na fydd hyn yn cynnwys gwasanaeth 24 awr. Yn syml, mae angen hwn arnom 24 awr y dydd ac mae clinigwyr yn poeni'n daer. A yw'r Prif Weinidog yn barod i ymgysylltu ar y mater hwn fel y gallwn ni geisio adfer y gwasanaeth hwn 24 awr y dydd ar frys?

Mae'r gwasanaeth ambiwlans awyr yn bodoli 24 awr y dydd, a rhan o'r rheswm pam y cynigir diwygio yw y gall fod ar gael yn fwy ledled Cymru. Mae'n anodd i mi ddeall yn llawn y pwyntiau y mae arweinydd Plaid Cymru yn eu gwneud. Mae ef eisiau beirniadu symudiadau i sicrhau bod gwasanaeth ar gael yn ehangach, ac yna mae'n bryderus pan nad oes gwasanaeth ar gael yn ddigonol. Tybed a yw'n credu bod unrhyw wrthddywediad yn y ddau safbwynt hynny y mae wedi'u datblygu hyd yn hyn y prynhawn yma. Mater i'r bwrdd iechyd ei hun fydd sefydlu ac egluro'r manylion ar lawr gwlad, ac, wrth gwrs, byddan nhw'n gwneud hynny mewn deialog â Llywodraeth Cymru a gyda'r Gweinidog yn ei goruchwyliaeth reolaidd iawn o'r ffordd y mae'r bwrdd yn gweithredu.

Wrth gwrs, rydyn ni'n sôn am un gwasanaeth, yr ambiwlans awyr, a allai gael ei newid yn y dyfodol. Mae hyn eisoes wedi'i gyflwyno o ran trosglwyddo cleifion brys yn Ysbyty Gwynedd. Felly, nid yw'n cael ei ddileu oherwydd bod rhywbeth arall yn dod yn ei le. Mae hyn yn golygu colli gwasanaeth. 

Un elfen sy'n rhwystredig i glinigwyr yw eu dealltwriaeth y gallai'r gwasanaeth trosglwyddo fod yn cael ei wella mewn rhannau eraill o Gymru. Dydw i, yn sicr, fel y gŵyr y Prif Weinidog, ddim yn mynd i roi un rhan o Gymru yn erbyn y llall, ond rwy'n credu'n gryf bod yn rhaid i'r Llywodraeth ddangos yn glir, bob amser, ei bod yn trin pob rhan o Gymru yn gyfartal.

Mae arnaf i ofn na fydd y bygythiad i'r canolfannau ambiwlansys aer, ynghyd â dileu trosglwyddiadau brys eisoes, ond yn atgyfnerthu ymdeimlad o annhegwch a deimlir gan gleifion yn y canolbarth neu'r gogledd. A wnaiff y Prif Weinidog ystyried y neges honno hefyd, wrth benderfynu sut i ymyrryd ar yr ambiwlans awyr a'r gwasanaeth trosglwyddo brys?

Wrth gwrs rwy'n cydnabod, pan fydd newid yn digwydd, bod yn rhaid i chi fod yn siŵr eich bod yn ceisio mynd â'ch poblogaeth leol gyda chi ar y daith honno. Mae'r gwasanaeth iechyd wedi newid o'r diwrnod cyntaf y cafodd ei sefydlu yn 1948, a bydd yn parhau i newid. Rydym yn gwybod bod pobl yng Nghymru yn teimlo'n angerddol am y gwasanaeth y maen nhw'n ei weld ac y maen nhw'n ei adnabod, a bod newid y pethau hynny ar lawr gwlad bob amser yn rhywbeth y mae'n rhaid i chi ei wneud trwy broses o rannu gwybodaeth, ateb cwestiynau pobl, gan obeithio gallu mynd i'r afael â'r pryderon a godir. Dyna fyddem ni'n disgwyl i'n holl fyrddau iechyd ei wneud, ac rwy'n siŵr mewn unrhyw drafodaethau y bydd y Gweinidog yn eu cael—. Ac mae'n newyddion da iawn bod y Gweinidog wedi gallu cadarnhau bod cadeirydd newydd y bwrdd iechyd bellach mewn swydd barhaol, ac rwy'n credu ei fod eisoes wedi dangos, gyda'r prif weithredwr newydd, benderfyniad gwirioneddol iawn bob amser i wrando, bob amser i fod ar gael i bobl ar lawr gwlad lle mae'r pryderon hynny. Byddwn i yn sicr yn disgwyl i hynny barhau.