Eitem 7 heddiw yw'r datganiad gan Weinidog y Gymraeg ac Addysg ar seilwaith ieithyddol y Gymraeg. Galwaf ar y Gweinidog, Jeremy Miles.

Diolch, Dirprwy Lywydd. 'Etifeddiaeth werthfawr ydyw gair da', meddai'r ddihareb, a heddiw dwi yma i gyflwyno polisi sy'n ymdrin â geiriau, a sut i gael gafael arnyn nhw yn Gymraeg, sef polisi seilwaith ieithyddol y Gymraeg.

Pan fyddwn ni'n sôn am seilwaith ieithyddol, rŷn ni'n sôn am adnoddau sy'n ein helpu ni i ddefnyddio'r Gymraeg o ddydd i ddydd—pethau fel geiriaduron, cronfeydd termau, corpora, a'r holl waith ymchwil a safoni sy'n digwydd er mwyn i'r adnoddau hyn dyfu a datblygu. Rŷn ni'n eu cymryd nhw'n ganiataol, ond mae'r pethau hyn yn bwysig ofnadwy i bobl sydd am ddefnyddio'r Gymraeg.

Fel nifer fawr ohonon ni, dwi weithiau'n defnyddio Microsoft Translator neu Google Translate i ddod o hyd i air neu derm Cymraeg yn gyflym. Maen nhw'n ddefnyddiol mewn rhai sefyllfaoedd, ond dwi hefyd yn gwybod bod perygl nad yw'r atebion dwi'n eu cael yn hollol gywir bob tro. A dyma'r broblem: mae gyda ni lawer o brosiectau ffantastig yng Nghymru, ond dydy pobl ddim wastad yn gwybod amdanyn nhw.

Dechreuodd y gwaith ar Geiriadur Prifysgol Cymru, er enghraifft, ym 1921, ac mae nawr yn sylfaen ar gyfer yr holl waith arall ar eiriau a thermau Cymraeg. Mae adnoddau eraill, fel Porth Termau Prifysgol Bangor, a BydTermCymru yn Llywodraeth Cymru, wedi codi'n fwy diweddar mewn ymateb i fylchau yn y galw am dermau cyfoes. Ond mae'r maes yn dal i fod yn ymatebol, gyda thermau ond yn cael eu comisiynu os bydd galw mawr.

Mae'r cwestiwn yn codi, felly: a yw hynny'n ddigon da? Os daw i'r amlwg bod gwaith yn cael ei gynllunio mewn maes polisi newydd, neu fod diwydiant penodol yn dod i Gymru a bod angen termau Cymraeg ar y gweithlu, pwy ddylai fod yn gyfrifol am sicrhau bod termau priodol ar gael mewn pryd? Dyma rai o'r pethau y gofynnon ni yn ein hymgynghoriad ar fersiwn ddrafft o'r polisi. Hoffwn i ddiolch i bawb am ymateb i'r ymgynghoriad hwnnw.

Y prif negeseuon o'r ymgynghoriad: bod llawer o adnoddau ar gael, ond bod yna adegau pan fod hynny'n broblem yn hytrach na'i gwneud hi'n hawdd; dyw hi ddim yn amlwg bob amser pa adnodd sydd fwyaf addas, a bod angen neidio o un wefan i'r llall i chwilio am air neu derm; neu fod ateb mewn un man yn wahanol i ateb mewn man arall. 

Mae'r cynigion yn y polisi seilwaith ieithyddol yn mynd i’r afael â hyn, gan gydnabod bod angen i rywun fod yn gyfrifol am gadw llygad ar y maes, nawr ac yn y dyfodol. Rŷn ni’n barod wedi dechrau camu ymlaen gyda rhai o’r pethau sydd yn y polisi, fel sefydlu uned yn Llywodraeth Cymru i gydlynu ein seilwaith ieithyddol a gwneud i’r gwahanol elfennau weithio’n well gyda’i gilydd. Rŷn ni hefyd wedi sefydlu panel safoni’r Gymraeg i ddechrau datrys problemau ieithyddol, gan ganolbwyntio i ddechrau ar faterion orgraffyddol.

Ar y cyd gyda Phrifysgol Bangor, rŷn ni wedi cynnal proses i safoni termau cydraddoldeb o ran hil ac ethnigrwydd, gan ymgynghori â rhanddeiliaid ac unigolion allweddol yn y maes i greu rhestr gyfoes o dermau. Gallwch chi weld y rhain ar wefan Llywodraeth Cymru. Ac rŷn ni wedi dechrau cynllunio gwefan i bawb sydd am ddefnyddio’r Gymraeg, gyda’r nod o helpu pobl i ganfod yr adnoddau sydd fwyaf addas iddyn nhw.

Bydd y camau yn y ddogfen newydd hon yn hollbwysig wrth i faes polisi’r Gymraeg yn ehangach barhau i ddatblygu. Er enghraifft, rŷn ni newydd ymgynghori ar Bapur Gwyn sy’n cynnwys cynigion a fydd yn sail i raglen o waith sy’n cynnwys Bil addysg Gymraeg. Yr hyn sydd tu ôl i’r cynigion yn y Papur Gwyn yw gwella deilliannau ieithyddol dysgwyr tair i 16 oed. Ond mae hefyd yn cynnig ehangu rôl y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol, fel ei fod yn sefydliad arbenigol sy’n cefnogi caffael a dysgu’r Gymraeg i ddysgwyr o bob oed yng Nghymru. Mae gwneud yn siŵr, felly, fod geiriaduron a chronfeydd termau hawdd i’w defnyddio ar gael i ddysgwyr o bob oed, yn ogystal ag i athrawon, disgyblion ysgol a rhieni, yn hollbwysig ar gyfer llwyddiant y cynigion hyn, a llwyddiant y Cwricwlwm i Gymru yn ei gyfanrwydd.

Rŷn ni hefyd wedi sefydlu cwmni newydd o’r enw Adnodd i gynnal trosolwg o’r ddarpariaeth adnoddau addysgu a dysgu, a bydd yn comisiynu adnoddau sy’n addas i’r Cwricwlwm i Gymru a’r cymwysterau newydd. Mae angen termau cyson ar gyfer yr adnoddau addysg hyn er mwyn gallu eu cyhoeddi nhw ar yr un pryd yn Gymraeg a Saesneg. Felly, bydd y berthynas rhwng yr uned, yr uned technolegau iaith ym Mhrifysgol Bangor sy’n gyfrifol am brosiect y Termiadur Addysg, ac Adnodd yn hollbwysig yn hyn o beth. Bydd gan yr uned hefyd un cyfrifoldeb sy’n ychwanegol i’r hyn a gynigiwyd yn y polisi drafft: bydd ei swyddogion, ar y cyd gyda swyddogion Cadw, yn arwain ar ein hymrwymiad i warchod enwau lleoedd Cymru, sy’n deillio o’n rhaglen lywodraethu a’r cytundeb cydweithio gyda Phlaid Cymru. Rŷn ni wedi nodi ein camau cychwynnol mewn perthynas ag enwau lleoedd Cymraeg yn ein cynllun tai cymunedau Cymraeg, a byddwn yn cyhoeddi camau manylach ar sail canlyniadau ymchwil a fydd yn dod i law tua diwedd y flwyddyn.

Does dim amheuaeth bod angen gwella’r ffordd y mae seilwaith ieithyddol y Gymraeg yn gweithio. Gyda’r polisi hwn, mae gyda ni nawr sylfaen gadarn i fwrw ati i gydlynu gwahanol elfennau, comisiynu gwaith terminoleg yn ôl y galw, a sicrhau bod yr holl adnoddau’n cael eu marchnata’n effeithiol, fel eu bod nhw ar gael yn rhwydd i bawb. Rŷn ni’n ffyddiog y bydd hyn yn ei gwneud hi’n haws i bawb ddefnyddio’r iaith yn hyderus, p’un a ydyn nhw’n siaradwyr newydd, yn rhieni i blant ysgol, yn bobl sy’n defnyddio’r Gymraeg yn broffesiynol yn y gwaith, neu hyd yn oed yn Aelodau o'r Senedd sy’n ceisio dod o hyd i derm sydyn ar lawr y Siambr hon. O wneud hynny’n iawn, Dirprwy Lywydd, fe lwyddwn ni i wella’r ddarpariaeth i bawb sydd am ddefnyddio’r Gymraeg.

Weinidog, rwy'n falch o weld y datganiad hwn heddiw, a diolch i chi am adael i mi ei weld e ymlaen llaw.

Wrth i ni barhau â thaith 'Cymraeg 2050', mae'n bwysig bod y seilwaith yn ei le i gynnal a mynd â phoblogaeth Cymru ar y daith tuag at filiwn o siaradwyr Cymraeg. Mae'n bwysig bod porth adnoddau ar gael i'n helpu ni gyrraedd targed 'Cymraeg 2050', ac mae'n bwysig bod y porth hwn yn gyfleus i bawb ledled Cymru, boed ar ddechrau eu taith iaith neu ymhell ar hyd y ffordd. Rwy'n falch o weld, o lansiad y polisi heddiw, fod angen dod â'r holl adnoddau gwahanol at ei gilydd mewn ffordd y gall pawb eu defnyddio yn rhwydd, lle bynnag y maent ar eu taith gyda'r Gymraeg, boed yn siaradwyr newydd, yn blant a'u rhieni, myfyrwyr, a phobl sy'n defnyddio'r Gymraeg yn y gweithle.

Mewn datganiad yn ôl ym mis Rhagfyr 2018, amlinellodd Gweinidog y Gymraeg ar y pryd sut mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi nifer o gyrff sy'n ffurfio rhannau sylweddol o seilwaith ieithyddol Cymru. Rwy'n cydnabod pwysigrwydd datganiad heddiw o ran dod â'r adnoddau hyn ynghyd mewn ffordd well a symlach. Roedd gennyf ddiddordeb mewn nodi ymatebion i ymgynghoriad 2021 ar y polisi cenedlaethol ar seilwaith ieithyddol Cymraeg. Roedd cefnogaeth i ddull Llywodraeth Cymru o ymdrin â'r mater hwn, ond pwysleisiodd ymatebwyr yr angen i sicrhau bod adnoddau ar gael i ddysgwyr, yn ogystal â darparu gwybodaeth am eiriau tafodieithol, i adlewyrchu'r gwahanol Gymraeg a ddefnyddir mewn gwahanol rannau o Gymru. Weinidog, mae eich datganiad yn sôn am safonau'r Gymraeg a phwysigrwydd gweld mwy o gysondeb rhwng y ffordd y mae geiriau'n cael eu sillafu. Tra fy mod yn cydnabod gwerth diffinio ffurf safonol ar yr iaith, mae'n hanfodol bod y tafodieithoedd sy'n bodoli, rhwng Cymraeg sir Benfro dwi'n siarad—'gwlad y wes, wes'—a'r Gymraeg a siaredir mewn rhannau eraill o'r wlad, yn parhau i fodoli. Maen nhw'n ychwanegu at liw ein hiaith a'n diwylliant. Hefyd, Weinidog, byddwn yn awyddus i ddeall sut y bydd gwerth y seilwaith newydd yn cael ei asesu a pha fesurau KPI y gellir eu rhoi ar waith i sicrhau ei fod yn cynnig gwerth am arian ac yn llwyddiannus.

Yn olaf, Weinidog, mae creu seilwaith o'r fath yn colli rhywfaint o effeithiolrwydd os nad oes digon o gymorth ar gael i athrawon sy'n bwriadu addysgu rhywfaint o'r cwricwlwm yn Gymraeg. Mae hon yn broblem nad yw'n benodol i'r datganiad heddiw, ond yn broblem sy'n fy mhoeni i. Sut mae'r datganiad heddiw yn helpu ein hathrawon yn benodol? Fel chi, Weinidog, byddaf yn aml yn defnyddio Google Translate i'm helpu i ddod o hyd i air Cymraeg nad oedd ar flaen fy nhafod neu sydd wedi llithro o fy meddwl. Cyn i fi wneud unrhyw gyfweliad ar Radio Cymru, dwi'n ysgrifennu crib sheet, gyda geiriau ac ymadroddion allweddol yn y Gymraeg a'r Saesneg, i fy helpu i ddod o hyd i air Cymraeg pan fyddaf dan bwysau. Bydd go-to adnodd canolog yn ddefnyddiol, ac rwy'n meddwl bod hwn yn gam pwysig gan y Llywodraeth, a dwi'n ei groesawu. Diolch.

Diolch i Sam Kurtz am y sylwadau cefnogol hynny a'r cwestiynau mae e'n eu gofyn. Mae e wir yn bwysig, onid yw e, ein bod ni'n sicrhau ein bod ni'n cynnal yr amrywiaethau o ran tafodiaith rŷn ni'n eu defnyddio ledled Cymru. Roeddwn i lawr yn ei ran e o'r byd yn ddiweddar, yn clywed pobl yn sôn am agor yr 'iet' ac yn dweud 'wes', fel oedd e'n dweud. Mae yn braf clywed hynny mewn rhannau gwahanol o Gymru. Ond, ynghyd â'r gwaith hwnnw, mae cynnal safoni hefyd yn bwysig. Felly, dyna'r cyfraniad mae'r gwaith hwn yn gwneud, sef sicrhau bod argaeledd yn hygyrch i bawb, i weld beth yw'r term cywir neu'r term newydd, efallai, mewn rhai pethau. Pan fydd e'n dod i'w restr, ei checklist, neu beth bynnag oedd y gair ddefnyddiodd e—cheat sheet neu beth bynnag—

Crib sheet.

Crib sheet—diolch. Dwi ddim yn gwybod beth yw'r gair Cymraeg am 'crib sheet', gyda llaw, ond pan fydd e'n gwneud hynny'r tro nesaf, bydd ganddo fe ffynhonnell fwy cyfleus, efallai, i allu gwneud hynny.

O ran sut y byddwn ni'n gwybod a fydd hyn yn llwyddo, rwy'n credu ei bod hi'n glir o'r ymgynghoriad, ac roedd yr ymatebion—y mwyafrif llethol iawn ohonyn nhw—yn cyd-weld â ni, fod angen gwneud hyn a bod y galw yno'n sicr i sicrhau bod hyn yn digwydd. Felly, mae cymuned o bobl sydd yn ymwneud yn ddwfn iawn gyda'r maes hwn yn sicrhau ein bod ni'n cadw i arloesi, cadw i sicrhau bod yr iaith yn ateb datblygiadau newydd—yn gymdeithasol, yn economaidd ac ati. Felly, byddwn i eisiau sicrhau, dros y tymor hir, ein bod ni'n parhau â'r trafodaethau hynny, a hefyd yn darganfod ffyrdd i bobl allu ymateb i'r arlwy rŷn ni'n darparu. Felly, byddwn i eisiau gweld pa mor boblogaidd yw defnydd y wefan, er enghraifft. Mae hynny fel arfer yn arwydd eithaf da o ba mor addas yw'r ddarpariaeth. Felly, bydd y pethau yna ar waith.

A'r pwynt olaf gwnaeth yr Aelod ofyn amdano fe oedd beth yw gwerth hwn mewn ysgol. Wel, ynghyd â'r holl bethau rwyf newydd sôn amdanyn nhw—hynny yw, sicrhau bod geirfa ar gael ar gyfer pob mathau o ddefnyddiau yn yr ysgol—mae cyfraniad Adnodd, y cwmni newydd rŷn ni newydd ei sefydlu, yn mynd i fod yn rhan bwysig o'r arlwy ehangach. Un o'r elfennau pwysig yng ngwaith Adnodd yw sicrhau bod adnoddau ar gael ar gyfer addysgu'r cwricwlwm newydd, a'u bod nhw ar gael yn safonol, yn y ddwy iaith, ar yr un pryd. Mae'r elfen ddwyieithog yna, cyhoeddi yn y ddwy iaith, yn bwysig iawn. Rŷn ni wrth gwrs yn gwybod bod gaps yn y ddarpariaeth ar hyn o bryd, ac mae'r gwaith rŷn ni wedi bod yn ei wneud er mwyn sefydlu Adnodd yn dangos bod mwy y gallwn ni ei wneud i gydlynu’r gwaith sydd eisoes yn digwydd mewn amryw o gyrff, yn cynnwys Llywodraeth Cymru. Felly, mae'n ddyddiau cynnar yn hynny o beth—newydd gael ei sefydlu mae'r cwmni, ac maen nhw wrthi ar hyn o bryd yn recriwtio’r tîm gweithredol, ond, pan fydd y tîm hwnnw'n ei le, rwy'n ffyddiog y bydd cynnydd cyflym yn gallu digwydd.

Diolch, Weinidog, am y datganiad heddiw, a hefyd, hoffwn ategu fy niolch innau am gael gweld y datganiad ymlaen llaw. Os y gwnewch chi faddau i mi, dwi'n mynd i ddechrau drwy sôn am gysylltiad personol â'ch datganiad. Fe gyfeirioch at y ffaith bod y gwaith wedi dechrau ar Geiriadur Prifysgol Cymru yn 1921. Bu llu o bobl yn rhan o'r prosiect uchelgeisiol a phwysig hwn, ond y cyntaf i fod â rôl arweinyddol oedd y Parchedig John Bodfan Anwyl, brawd Syr Edward Anwyl. Cyn hyn, Bodfan fu'n gyfrifol am y chweched argraffiad o eiriadur Cymraeg-Saesneg Spurrell, a gyhoeddwyd yn 1914, a seithfed argraffiad yr un Saesneg-Cymraeg, a gyhoeddwyd yn 1916. Y rheswm pam bod hyn o ddiddordeb i mi ydy mai Anwyl ydy cyfenw fy mam, a fy mod i, yn ôl y goeden deuluol, yn perthyn i'r ddau. Beth doeddwn i ddim yn ei wybod tan yn ddiweddar iawn oedd bod y ddau wedi bod yn byw ym Mhontypridd, ac, yn wir, yn byw ym Mhontypridd tra'n gweithio ar y geiriaduron hyn, ychydig strydoedd yn unig o lle dwi'n byw rŵan. Byd bach yn wir. Ond oherwydd y cysylltiad teuluol, mae amryw o hen eiriaduron yn ein dwylo fel teulu, a difyr yng nghyd-destun datganiad heddiw yw adlewyrchu ar eiriau Syr Edward Anwyl yn rhagair un ohonynt, lle eglura pam bod rhai geiriau wedi eu cynnwys a rhai ddim:

'Ar y naill law roedd angen dileu o'r geiriadur yr holl eiriau hynny y mae eu bodolaeth yn eiriadurol yn unig, ond ar y llaw arall gwelwyd bod angen cynnwys llawer o eiriau, hynafol a modern, sydd, oherwydd eu defnydd gwirioneddol, â gwir le yn y Gymraeg.'

 ymlaen i ddweud:

'ystyrid hi o'r pwys mwyaf y dylai'r Geiriadur barhau i fod yn gyfrol gyfleus a chludadwy'.

Wel, beth fyddai Bodfan ac Edward yn ei wneud o’r ffaith ein bod ni’n sôn heddiw am ehangu’r hyn fydd ar gael drwy declynnau mor fach â hyn? Heb os, rydyn ni fel plaid yn cefnogi heddiw barhad buddsoddi mewn datblygu adnoddau sy’n helpu defnyddio’r Gymraeg o ddydd i ddydd, a hynny mewn ffordd sy’n hawdd i bawb eu defnyddio nhw.

Cyfeirioch at y ffaith eich bod am sefydlu uned i arwain ar hyn. Hoffwn ofyn sut byddwch yn sicrhau bod y gwaith hwn yn atgyfnerthu a chydweithio â gwaith sydd eisoes yn digwydd yn y maes hwn, megis drwy ein prifysgolion—fe gyfeirioch chi at Brifysgol Bangor; yn amlwg, mae Canolfan Bedwyr yn allweddol o ran y gwaith hwn—a hefyd, wrth gwrs, swyddfa Comisiynydd y Gymraeg, er mwyn i ni osgoi unrhyw ddyblygu o ran y gwaith.

Dwi’n siŵr na fydd hi'n sioc i chi, Weinidog, a hyn yn deillio o’r cytundeb cydweithio, ein bod hefyd yn croesawu’r ffaith bod gwaith manwl yn digwydd o ran enwau lleoedd Cymraeg. Ein gobaith yw mai penllanw y gwaith hwn fydd cyflwyno deddfwriaeth yn y maes yma, ac mae’n dda gweld bod ystyriaeth yn cael ei rhoi i hynny. Mae’n glir o’r ffaith bod nifer o bobl yn cysylltu’n gyson â ni fel Aelodau o’r Senedd bod angen deddfu yn y maes hwn os ydym am sicrhau parhad yr iaith fel un weledol yn ein cymunedau hefyd, yn ogystal ag iaith fyw, fel rydyn ni'n sôn yn 'Cymraeg 2050'.

Yn eich rhagair i’r polisi, rydych yn cyfeirio at y defnydd Cymraeg yn unig gan barciau cenedlaethol Eryri a Bannau Brycheiniog fel datganiad cadarnhaol. Fe ddylem ni fod yn cymryd pob cyfle i normaleiddio defnydd y Gymraeg, ac ymfalchïo mewn cadw’r enwau Cymraeg ar lefydd yn fyw. Mae wedi bod yn siomedig iawn gweld rhai yn ymateb mor ffyrnig i’r newidiadau hyn. Gaf i ofyn felly a fydd y gwaith hwn yn cefnogi ac yn annog cyrff cyhoeddus eraill i ddilyn yr esiamplau hyn, ac, os felly, sut?

Ac yn olaf, Weinidog, gaf i ofyn, o ran seilwaith, pa waith sy’n digwydd i sicrhau bod technoleg megis Siri ac Alexa hefyd ar gael yn Gymraeg? Mae hi’n chwe blynedd bellach ers i Llyr Gruffydd siarad efo Siri yn Gymraeg yn y Siambr hon a Siri yn methu ei ateb, neu'n rhoi atebion od iawn, yn ôl y cofnod, ac Alun Davies ar y pryd fel y Gweinidog yn ymateb i ddweud pa mor bwysig oedd o ein bod ni'n gweld datblygiadau fel hyn. [Torri ar draws.] Oedd, mi oedd o'n Weinidog, os nad oedd pobl yn gwybod hynna. A gaf i ofyn felly a oes gwaith yn mynd rhagddo yn y maes hwn? [Torri ar draws.] Sori, roeddwn i'n ymateb i'r heclo. A oes yna waith yn mynd ymlaen yn y maes hwn er mwyn i ni weld datblygiadau? Roedd Alun Davies a Llyr yn sôn pa mor bwysig oedd o ein bod ni'n cael y dyfeisiadau sydd yn ein cartref ni—ie, chwe blynedd yn ôl—yn siarad Cymraeg.

Diolch i'r Aelod am y wers hanes i ddechrau, a'r cwestiynau. Mae'r ffaith bod testun y datganiad hwn yn gallu bod yn sbardun i'r math o tour de force hanesyddol hwnnw yn dangos pa mor ddiddorol mae polisi seilwaith y Gymraeg yn gallu bod mewn gwirionedd. 

O ran y cwestiynau roedd yr Aelod yn eu gofyn, mae gofyn i'r uned arwain ar waith y Llywodraeth o ran enwau lleoedd yn bwysig o ran cydlynu'r holl waith sy'n digwydd yn y maes hwnnw. Ond fel bydd yr Aelod yn gwybod, mae ystod o bethau yn digwydd, yn cynnwys darn sylweddol o ymchwil o ran enwau daearyddol, ac mae hynny'n elfen bwysig o ddeall yr hyn sydd ei angen o ran deddfu a pa fath o approaches fyddai angen yn y cyd-destun ehangach hwnnw. Dwi ddim wedi manylu gormod ar y gwaith yn y datganiad hwn o ran enwau lleoedd, gan mai pwyslais y datganiad yw polisi seilwaith, ond bydd rhaid edrych ar yr ymchwil hwnnw cyn ein bod ni'n ystyried beth yw'r opsiynau o ran a oes angen deddfu. Yn y cyfamser, mae swyddogion y Llywodraeth yn gweithio ac yn cyfarfod yn rheolaidd gyda swyddogion, er enghraifft, ym Môn, Gwynedd, Ceredigion a sir Gâr i drafod arferion gorau a heriau cyffredin maen nhw'n dod ar eu traws nhw yn benodol, er mwyn bwydo i mewn i'r ddealltwriaeth ehangach honno. 

O ran y berthynas rhwng gwaith yr uned a chyrff eraill, a gwaith yr amryw sefydliadau dwi wedi sôn amdanyn nhw yn y datganiad heddiw, dwi ddim yn credu bydd, er enghraifft, cynnwys enwau lleoedd o fewn cylch gwaith yr uned yn amharu ar waith y comisiynydd; fe wnaeth yr Aelod ofyn am hynny. Y comisiynydd, fel bydd yr Aelod yn deall, sydd â'r rôl arweiniol o ran safoni enwau lleoedd—trefi, pentrefi, dinasoedd—ac mae fy swyddogion i yn cynnal sgyrsiau parhaus gyda'r comisiynydd ynglŷn â hynny. Fe wnaeth y comisiynydd gael copi o'r polisi cyn inni ei gyhoeddi fe, ac mae wedi bod yn rhan o'r sgyrsiau am y polisi seilwaith yn ei gyfanrwydd. Felly, mae'r berthynas honno'n gweithio yn dda. Hefyd, mae'r un person yn cadeirio, er enghraifft, panel safoni'r Gymraeg a panel safoni enwau lleoedd y comisiynydd, felly bydd hi'n hawdd cyfathrebu rhwng y cyrff yma i sicrhau nad oes gwaith yn digwydd yn yr un maes, fel petai. Felly, mae hynny wedi ei weithio trwyddo fel rhan o'r gwaith cynllunio. 

Rwy'n credu bod y datblygiadau yn Mannau Brycheiniog ac yn Eryri wedi bod yn ddatblygiadau calonogol iawn, ac mae'n grêt gweld hynny yn digwydd. Rŷm ni'n gwybod bod pobl wedi bod yn feirniadol, yn cynnwys rhai sydd wedi datgan eu balchder dros y Gymraeg yn y Siambr hon. Ar ddiwedd y dydd, mae'n rhaid gweithredu ar y pethau yma, nid jest gwneud datganiadau braf. Mae 'Bannau Brycheiniog', wrth gwrs, wedi bod yn enw Cymraeg ers cyfnod hir iawn, ac rwy'n credu bod y defnydd ohono yn gallu bod yn atyniadol i bobl. Mae pobl yn dod i Gymru nid jest am brydferthwch ein tirwedd ni, ond am brydferthwch ein hiaith ni a'n diwylliant ehangach ni hefyd, ac mae hynny'n ffordd dda o atgoffa pobl o'r ffaith bod hynny yn rhan o'r cynnig unigryw sydd gyda ni. 

O ran y cwestiwn pwysig olaf y gwnaeth yr Aelod ei ofyn o ran technoleg, mae datblygiadau yn digwydd yn gyson yn y maes hwn. Wrth gwrs, rŷm ni wedi bod yn gweithio gyda Microsoft yng nghyd-destun Teams, a bues i ym Mangor yn ddiweddar yn edrych ar y datblygiadau sydd yn cael eu hariannu gennym ni fel Llywodraeth i fynd i'r afael gydag adnabod llais, a sut mae hynny yn cydweithio gyda ChatGPT, er enghraifft, i greu system sydd yn gallu ymateb ar-lein i gwestiynau llafar, ac yn darparu atebion mewn tecst. Felly, mae lot o waith arloesol iawn yn digwydd yn y maes hwn, a byddai'n grêt maes o law i weld hynny ar gael fel cynnig yn y farchnad ehangach, fel petai. 

Ac yn olaf, Alun Davies. 

Diolch yn fawr, Dirprwy Lywydd. Dwi'n croesawu'r datganiad ac yn falch o glywed y Gweinidog yn gwneud datganiad clir. Mae'n rhaid i fi gyfaddef doeddwn i ddim cweit yn siŵr beth oeddwn i'n disgwyl pan welais i ddatganiad ar seilwaith ieithyddol y Gymraeg; doeddwn i ddim cweit yn siŵr beth fuasai hynny'n meddwl pan oedd y Gweinidog yn sefyll i fyny. Ond dwi’n croesawu beth rŷn ni wedi’i glywed. 

Dwi’n falch iawn hefyd clywed beth mae’n dweud amboutu technoleg, a lle'r Gymraeg yn y byd technoleg rydyn ni’n ei ddefnyddio bob dydd. Dwi’n gweld aelod o’r pwyllgor diwylliant draw fanna, a dwi yn meddwl bod yn rhaid i ni fel pwyllgor ystyried beth mae’r Llywodraeth yn ei wneud, achos ar hyn o bryd mae’r Llywodraeth yn symud ymlaen gyda’r gwaith yma, a dwi ddim yn siŵr ein bod ni fel Senedd cweit yn deall y cyfeiriad mae’r Llywodraeth yn mynd ynddo fe, a dwi yn meddwl y buasai’n well i ni fel pwyllgor, fel Senedd, deall hynny’n well, hefyd.

Liciwn i ofyn i’r Gweinidog—. Mi welais i luniau ohono fe ar y cyfryngau cymdeithasol yn ystod ei ymweliad e i Fangor. Roedd e’n edrych fel ei fod e’n mwynhau ei ymweliad. Ond beth ydych chi wedi’i ddysgu, Weinidog, a beth ydy'r weledigaeth? Beth ydy’r amserlen? Beth yw’r strategaeth ar gyfer y gwaith yma? Beth ydyn ni’n mynd i weld mewn dwy flynedd, mewn pum mlynedd? Sut ydy hyn yn mynd i ychwanegu at waith cyrraedd y miliwn? A beth ydyn ni’n ei wneud, a beth ydych chi’n ei wneud fel Llywodraeth, i siarad gyda’r corfforaethau cyfryngol byd-eang, megis Google neu Microsoft neu Amazon neu eraill, i sicrhau bod yna ofod a lle i’r Gymraeg yn beth maen nhw’n ei gynhyrchu fel hardware ac fel meddalwedd? Achos dwi yn meddwl bod y gwaith yma yn waith hynod o bwysig, a dwi’n meddwl fel Senedd ac fel Llywodraeth dylem ni weld beth ydyn ni’n ei wneud gyda’n gilydd i sicrhau bod lle i’r Gymraeg ym mhob un o’r technolegau newydd. Ambell waith, mae’n rhaid i fi gyfaddef, dwi ddim yn deall.

Byddwn i'n gwerthfawrogi'r cyfle, petasai'r pwyllgor yn penderfynu edrych yn ddyfnach yn hyn. Byddai'n gyfle gwych i allu cael y drafodaeth ehangach mae'r Aelod a chyn-Weinidog yn gofyn amdani hi. [Torri ar draws.] Mae mwy nag un cyn-Weinidog y Gymraeg yma.

Beth bynnag, mae'r pwynt mae'r Aelod yn ei wneud yn bwysig iawn o ran sicrhau bod y Gymraeg yn rhan o fyd cyfoes o ran y cyfryngau cymdeithasol, ond hefyd o ran teclynnau a darpariaeth arall. Felly, dwi'n credu bod y gwaith rydyn ni wedi'i wneud gyda Microsoft yn dangos y math o uchelgais sydd gyda ni. Dyna'r tro cyntaf, er enghraifft, iddyn nhw fod yn agored i wneud darpariaeth ddwyieithog lle mae'n bosib darparu cyfieithu ar y pryd, er enghraifft. So, mae'r gwaith rydyn ni wedi'i wneud gyda nhw yn hynny o beth wedi sicrhau bod y cynnig yn Teams, er enghraifft, wedi cael ei drawsnewid yn rhyngwladol. Felly, dyna'r math o uchelgais sydd gyda ni, ac mae'r gwaith y gwnes i weld ym Mangor yn cynnig y math hwnnw o arloesi fel ei bod hi'n bosib defnyddio'r dechnoleg honno mewn pob math o ryngweithio gyda thechnoleg.

Ar ddiwedd y dydd, y cyfraniad sydd gan hwn i'w wneud i'r miliwn yw'r cwestiwn sylfaenol hwnnw o ddefnydd. Hynny yw, dyw creu siaradwyr newydd ar ei ben ei hun ddim yn ddigon. Mae angen sicrhau bod pobl ifanc yn ein hysgolion ni, ond hefyd oedolion, yn gweld bod y Gymraeg yn berthnasol ym mhob rhan o fywyd. Mae sicrhau cynnydd ym maes technoleg, wrth gwrs, yn gwbl greiddiol i hynny.

Diolch i'r Gweinidog.