Part of the debate – Senedd Cymru am 6:30 pm ar 27 Mehefin 2023.
A gaf i ddechrau drwy ddiolch i'r Gweinidog yn gyntaf am ei thrafodaethau â mi yn fy swyddogaeth yn Weinidog yr wrthblaid dros faterion gwledig drwy gydol proses y Bil hwn? Dyma, yn wir, y Bil cyntaf i mi weithio arno yn Aelod o'r Senedd, ac rwy'n cofio'n glir yr amser pan roddodd Andrew R.T. Davies fi i eistedd a chyflwyno fy mhortffolio o faterion gwledig a'r iaith Gymraeg imi. Ar unwaith, roeddwn i'n llawn cyffro ac ychydig yn anesmwyth, fel mab fferm, i sefyll ar fy nhraed a chynrychioli diwydiant rwy'n hynod angerddol amdano. Ond rwyf yn wir wedi gweld y berthynas yn gweithio gyda'r Gweinidog yn hynod werth chweil wrth gyflwyno'r hyn rwy'n credu sy'n Fil hynod bwysig ac amserol ar gyfer amaethyddiaeth yma yng Nghymru. Mae'n ddarn o ddeddfwriaeth a luniwyd yng Nghymru, sy'n hynod o bwysig, ac mae wedi dod yn bell o'r ymgynghoriad cychwynnol 'Brexit a'n tir' i'r fan lle rydym ni yma heddiw.
Rwyf hefyd yn talu teyrnged i Cefin Campbell, ac i Mabon hefyd, am y gwaith y maen nhw wedi'i wneud wrth gyflwyno rhai o'm gwelliannau a gyflwynais yng Nghyfnod 2, sydd wedi gwneud eu ffordd i'r Bil drwy'r cytundeb cydweithio yng Nghyfnod 3, sef y cynlluniau ariannol aml-flynyddol, adrodd cynhyrchiant, ynni adnewyddadwy ar ffermydd, yr wyf yn gwybod bod Jane Dodds, Aelod y Democratiaid Rhyddfrydol, wedi cyflwyno hefyd, a'r camau uwchgadarnhaol i newid y diffiniad o 'amaethyddiaeth'. Roedd y rhain yn alwadau allweddol gan y diwydiant a rhanddeiliaid o ran y Bil amaethyddol, ac rwy'n falch, pa bynnag ffordd y daethant, y byddant yn awr yn y llyfr statud yn rhan o'r Bil hwn.
Rwy'n credu mai'r hyn yr ydw i wedi ei ddysgu hefyd yw nad yw hwn bellach yn ddewis deuaidd rhwng amaethyddiaeth a'r amgylchedd. Sylwais yn Sioe Frenhinol Cymru y llynedd, o wrando ar y sefydliadau anllywodraethol amgylcheddol a'r undebau ffermio, bod cyfrifoldeb ar y cyd yma o fod eisiau gwneud yn well i'r amgylchedd ac eisiau cefnogi ein diwydiant amaethyddol hefyd wrth barhau i ddarparu bwyd o ansawdd uchel, wrth barhau i ddiogelu ein hamgylchedd, gwneud hynny'n well ac, yn wir, i ddiogelu ein cymunedau gwledig. Yr ymadrodd a ddefnyddiais yn nigwyddiad bwyd a ffermio Undeb Cenedlaethol yr Amaethwyr yr wythnos diwethaf oedd, 'Amaethyddiaeth yw'r edau arian sy'n rhedeg trwy wead diwylliannol Cymru.' Rwy'n credu bod hynny'n hynod o bwysig.
Ond nawr, mae peth pryder o hyd na aeth y Bil yn ddigon pell o ran deall a chydnabod hyfywedd economaidd ffermydd teuluol mewn du a gwyn, ond rwy'n gwybod, trwy'r cytundeb cydweithio a'r gwelliant a gyflwynais fy hun, bod hynny wedi'i nodi a'i gryfhau yn un o'r amcanion rheoli tir cynaliadwy.
Hoffwn fanteisio ar y cyfle hefyd i longyfarch Llyr ar ei benodiad yn llefarydd Plaid Cymru ar faterion gwledig. Edrychaf ymlaen at weithio gyda chi, Llyr, i sicrhau fod y Llywodraeth yn onest o ran polisi amaethyddol yn y dyfodol.
Ond mae pwyslais nawr yn troi at y cynllun ffermio cynaliadwy, gan sicrhau ei fod yn cefnogi ffermwyr Cymru i fod yn gynhyrchiol, i fod yn amgylcheddol gynaliadwy, ac rwy'n credu bod hynny'n hynod o bwysig. Ond rhaid iddo fod yn hygyrch i holl ffermwyr Cymru, boed yn ffermwyr comin, ffermwyr iseldir, ffermwyr yr ucheldir neu, yn wir, ffermwyr tenantiaid. Rwy'n hynod falch ein bod wedi heibio'r Cyfnod hwn, ac edrychaf ymlaen at barhau i weithio gyda'r Gweinidog ar y cynllun ffermio cynaliadwy, gan wybod bod datganiad yn cael ei gyflwyno yn ystod yr wythnosau nesaf. Rwy'n credu bod hwn yn ddiwrnod pwysig i'r diwydiant amaethyddol yma yng Nghymru. Diolch, Llywydd.