1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am ar 27 Mehefin 2023.
5. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am nifer y cleifion sydd wedi cael mynediad at apwyntiadau gyda deintyddion y GIG yn 2022-23? OQ59734
Diolch i Jane Dodds am y cwestiwn yna, Llywydd. Darparwyd 1.3 miliwn o gyrsiau o driniaeth i dros filiwn o gleifion trwy wasanaethau deintyddol cyffredinol yn 2022-23. Roedd bron i 174,000 o'r cleifion hyn yn gleifion newydd.
Diolch yn fawr am yr ateb.
Rwy'n croesawu'r newid pwyslais a'r ymrwymiad y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i gynyddu mynediad at ddeintyddion y GIG. Rydyn ni wedi gweld newid gwirioneddol o ran rhai o'r argymhellion gan y Pwyllgor Iechyd a Gofal Cymdeithasol yn eu hymchwiliad i fabwysiadu deintyddiaeth, fel therapyddion deintyddol a hylenwyr deintyddol yn gallu agor a chau triniaethau, fel rhestrau aros canolog—gwelliant gwirioneddol. Diolch am hynny, a diolch i Gadeirydd y pwyllgor hwnnw hefyd am fwrw ymlaen â hynny.
Ond atebion tymor canolig i hirdymor yw'r rheini efallai. Mae gennym ni broblem wirioneddol nawr. Mae llawer o bobl yn dweud wrthyf i nad ydyn nhw'n gallu cael gafael ar ddeintydd GIG o hyd, neu yn wir maen nhw'n cael eu gwrthod gan ddeintydd GIG, a dydyn nhw ddim mewn gwirionedd yn gwybod pryd y byddan nhw'n cael triniaeth nesaf. Felly, tybed a allech chi roi gwybod i ni sut rydych chi'n bwriadu caniatáu i bobl wybod pryd y gallan nhw gael deintydd GIG, bod gennym ni fwy o dryloywder a chyfathrebu i bobl sy'n dod atom ni drwy'r amser yn dweud eu bod nhw wedi eu gwrthod gan ddeintydd GIG ac nad ydyn nhw'n gwybod pryd maen nhw'n mynd i allu gweld un eto. Diolch yn fawr iawn.
Wel, diolch i Jane Dodds, a diolch am beth ddywedodd hi am y newidiadau rŷn ni wedi'u gweld yn barod.
Mae'r pwyntiau a wnaeth Jane Dodds am newidiadau yn yr amgylchedd rheoleiddio sy'n caniatáu nid deintyddion yn unig ond aelodau eraill o'r tîm deintyddol i agor a chau triniaethau yn un bwysig iawn—. Mae'n swnio'n dechnegol iawn; mewn gwirionedd, mae'n bwysig iawn i ni fwrw ymlaen â'n cynllun i arallgyfeirio'r proffesiwn a chaniatáu i fwy o weithgaredd gael ei gyflawni gan y gweithlu sydd gennym ni yno eisoes.
Mae Jane Dodds hefyd yn iawn y bydd rhestr aros ganolog yn rhoi atebion i'r cwestiynau y mae hi wedi eu codi y prynhawn yma, ond nid ar unwaith. Ond derbyniodd y Gweinidog yr argymhelliad hwnnw gan y pwyllgor, ac mae swyddogion yn gweithio'n galed nawr i geisio dod o hyd i'r ffordd fwyaf effeithiol o greu'r rhestr aros ganolog honno, gyda'r manteision y byddai'n eu cynnig. Yn y cyfamser, mater i fyrddau iechyd lleol yw gwneud yn siŵr bod ganddyn nhw drefniadau ar waith sy'n caniatáu i bobl sy'n aros i gael eu neilltuo i ddeintydd GIG wybod sut mae hynny'n digwydd, pryd y bydd hynny'n digwydd iddyn nhw a phan geir pobl ag anghenion penodol na allan nhw aros i hynny ddigwydd, bod y gwasanaeth deintyddol cymunedol, y CDS, hefyd yn cael ei orfodi i chwarae ei ran effeithiol o ran sicrhau nad yw pobl sy'n aros o dan amgylchiadau pan nad yw aros yn opsiwn—bod gwasanaeth yn cael ei ddarparu iddyn nhw hefyd.
Prif Weinidog, fe wnaethoch chi ddweud wrth bwyllgor dethol ar faterion Cymreig Senedd y DU fod miloedd yn fwy o apwyntiadau yn y GIG ar gyfer cleifion deintyddol, gan gynnwys yn ardal Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda, lle gwnaethoch chi ddweud bod bron i 10,000 yn fwy o apwyntiadau ar gael o ganlyniad i'r contract newydd. Wel, nid dyna'r ddealltwriaeth sydd gennyf i a llawer o bobl eraill o ran y sefyllfa bresennol yn ardal Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda, a gallaf i eich sicrhau chi fod cael cyfle i fanteisio ar ddeintyddiaeth y GIG yn fy etholaeth i yn parhau i fod yn broblem sylweddol. Dim ond ddoe, cefais neges ddig gan etholwr a ddywedodd wrthyf ei fod wedi colli llenwad mawr dros y penwythnos, a phan ffoniodd ei ddeintydd GIG arferol, cafodd wybod nad oedd ganddyn nhw ddeintydd GIG mwyach ac y byddai'n rhaid iddo fynd yn breifat. Felly, Prif Weinidog, a ydych chi'n dal i fod o'r farn bod bron i 10,000 yn fwy o apwyntiadau deintyddion y GIG wedi eu gwneud ar gael yn ardal Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda, ac, os felly, a fyddech chi'n fodlon rhannu'r dystiolaeth honno fel y gallwn ni roi gwybod i'n hetholwyr mai dyna yw'r sefyllfa?
Wel, Llywydd, roeddwn i'n anghywir i ddweud bod 10,000 o gleifion ychwanegol yn cael eu gweld yn ardal Hywel Dda, oherwydd 17,305 oedd y ffigwr gwirioneddol. Mae'r ffigurau hynny eisoes wedi'u cyhoeddi. Does dim angen i mi eu cyhoeddi, maen nhw eisoes yn cael eu cyhoeddi gan y GIG, ac maen nhw'n cael eu cyhoeddi ar gyfer oedolion ar wahân i blant, ac maen nhw'n cael eu cyhoeddi ar gyfer pob bwrdd iechyd yng Nghymru. Dyma'r ffigyrau ar gyfer Bwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda: cafodd 10,063 o gleifion newydd sy'n oedolion eu trin y llynedd, ac fe gafodd 7,242 o gleifion newydd sy'n blant eu trin ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Hywel Dda y llynedd.
Nawr, nid yw hynny'n golygu, rwy'n deall, nad oes heriau sylweddol yn y rhan honno o'r byd o ran darparu deintyddiaeth. Oes mae heriau, ac mae cynlluniau gennym ni, buddsoddiad newydd y mae'r Gweinidog wedi'i wneud ar gael, ffyrdd newydd o ddarparu gwasanaethau, ac, yn benodol, effaith y contract newydd sy'n golygu na fydd deintyddion yn treulio'u hamser ar waith di-fflach arferol, gwaith y dywedodd Cymdeithas Ddeintyddol Prydain nad oedden nhw'n ei werthfawrogi ac nad oedd angen ei wneud, gan ryddhau amser i drin cleifion newydd. Roedd yn weithredol yn Hywel Dda, ac, ar draws Cymru, y flwyddyn nesaf, mae mwy i'w gael o'r contract newydd mewn trafodaethau gyda'r proffesiwn, ac rwy'n credu y byddwn ni'n gweld hyd yn oed mwy o fanteision ohono y flwyddyn nesaf, ochr yn ochr â'r holl fesurau eraill y mae'r Gweinidog yn eu cymryd.