Dyletswydd Sifig i Bleidleisio

1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am ar 27 Mehefin 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru

4. Pa asesiad mae'r Prif Weinidog wedi ei wneud o'r manteision o gyflwyno dyletswydd sifig i bleidleisio mewn etholiadau Cymreig? OQ59747

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Llafur 2:07, 27 Mehefin 2023

Diolch i Adam Price am y cwestiwn, Llywydd. Rydym ni’n benderfynol o leihau’r diffyg democrataidd yng Nghymru drwy ddiwygio gweinyddiaeth etholiadol, gwella mynediad at etholiadau ac annog pobl i gymryd rhan yn ein democratiaeth. Yn fy marn i, cyn cyflwyno dyletswydd sifig ffurfiol, byddai angen i bobl Cymru gefnogi newid o’r fath drwy’r broses maniffesto.

Photo of Adam Price Adam Price Plaid Cymru

Mae 26 o wledydd wedi cyflwyno dyletswydd sifig i bleidleisio—Gwlad Belg ac Awstralia yn eu plith, lle mae'r ganran sydd yn pleidleisio yn gyson dros 90 y cant. Pe byddai Cymru yn medru efelychu'r lefel yna o gyfranogiad mewn etholiadau, byddai'n gweddnewid ein democratiaeth. A ydy'r Prif Weinidog yn cytuno gyda'r comisiwn cyfansoddiadol sydd ar y gweill, gyda Bil diwygio'r Senedd ar y gorwel, mai dyma'r amser delfrydol i ni gael y ddadl yna yng Nghymru? Ac a fyddai'r Llywodraeth yn fodlon cysidro comisiynu darn o waith ar y profiad rhyngwladol gan Ganolfan Polisi Cyhoeddus Cymru yn edrych ar y dystiolaeth fel rhan o'r prosiect sydd wedi cychwyn gan y Cwnsler Cyffredinol yn edrych mewn i iechyd ein democratiaeth yng Nghymru?    

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Llafur 2:08, 27 Mehefin 2023

Diolch i Adam Price am godi'r cwestiwn pwysig yma. Fel mae e'n ei ddweud, mae'r dystiolaeth yn amlwg. Yn y gwledydd ble mae pobl yn pleidleisio o dan y system mae e wedi awgrymu, mae lot fwy o bobl yn pleidleisio, ac mae hwnna'n rhywbeth pwysig, dwi'n meddwl, o ran iechyd ein system ddemocrataidd. Ac nawr yw'r amser i ddechrau cael y ddadl, achos bydd Bil o flaen y Senedd yn yr hydref ac mae gwaith yn mynd ymlaen gyda phobl eraill hefyd. Gallaf drafod gyda'r Cwnsler Cyffredinol a oes achos dros gael mwy o ymchwil i'n helpu ni yma yng Nghymru i gael y ddadl, ond fel dywedais i yn yr ateb gwreiddiol, i mi—dwi ddim yn siarad am fy marn bersonol—os rŷn ni yn mynd i symud i'r ffordd ble rŷn ni'n mynd i roi dyletswydd sifig ffurfiol ar bobl, bydd angen i ni gael y ddadl nid jest yn fan hyn, ond gyda phobl yng Nghymru, trwy'r broses o greu maniffesto a mynd mas i bobl i weld beth maen nhw'n ei feddwl. Ond nawr yw'r amser i gael y ddadl mae Adam Price wedi'i chodi mewn ffordd bwysig brynhawn yma. 

Photo of Ken Skates Ken Skates Llafur 2:10, 27 Mehefin 2023

(Cyfieithwyd)

A gaf i ddiolch i Adam Price yn gyntaf am y cwestiwn pwysig a gyflwynwyd ganddo, a dweud fy mod i'n cytuno'n llwyr ag ef ar y pwyntiau a gododd ynghylch y ddyletswydd ddinesig i bleidleisio? Prif Weinidog, rwyf i hefyd yn croesawu'r cynnydd mawr y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud o ran cryfhau ein democratiaeth, yn enwedig drwy roi'r hawl i bobl ifanc 16 ac 17 oed bleidleisio. Mae hyn yn hollol wahanol i'r hyn sy'n digwydd dros y ffin, wrth i Dorïaid y DU ei gwneud hi'n anoddach i bobl bleidleisio. Yn wir, gwrthodwyd yr hawl i tua 14,000 o bobl bleidleisio yn etholiadau lleol diweddar Lloegr. Mae hynny'n sicr yn anghywir, ac mae o ganlyniad i ddulliau newydd o brofi pwy ydych chi.

Prif Weinidog, a fyddech chi'n cytuno y gallai pleidleisio gorfodol arwain at gyfranogiad torfol fel nad ydym ni erioed wedi ei weld o'r blaen o ran cyfranogiad democrataidd poblogaeth Cymru? Ac a yw Llywodraeth Cymru wedi ystyried cynllun treialu yng Nghymru?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Llafur 2:11, 27 Mehefin 2023

(Cyfieithwyd)

Llywydd, diolch i Ken Skates am y pwyntiau pellach hynny. Mae yn llygad ei le mai polisi'r Llywodraeth hon, gyda chefnogaeth eraill yn y Siambr hon, yw annog cyfranogiad yn hytrach na chychwyn ar bolisi o atal pleidleiswyr. Rydyn ni wedi gweld y canlyniadau o etholiadau lleol Lloegr, lle gwrthodwyd y gallu i filoedd o bobl a oedd yn dymuno pleidleisio bleidleisio oherwydd mesurau yr wyf i'n credu a ddisgrifiwyd gan Jacob Rees-Mogg fel ymgais syml i jerimandro. Wel, dyna oedd hi erioed, a datgelwyd hynny yn eglur gan y Gweinidog a oedd yn gyfrifol am y mesurau hynny tra oedd yn y swydd.

Cyfranogiad gorfodol—roedd hwnnw'n wahaniaeth pwysig a wnaeth Ken Skates, Llywydd. Does neb yn dadlau—nid wyf i wedi clywed pobl yn dadlau—iddi fod yn orfodol i bobl bleidleisio. Cyfranogiad gorfodol yw hyn. Gallwch droi i fyny ac ysgrifennu 'dim o'r uchod' ar y papur pleidleisio. Y weithred o gymryd rhan fel arwydd o'ch dyletswydd ddinesig yr ydym ni'n ei thrafod yma. Bydd cyfle pellach i'r Aelodau ei drafod yn fwy trylwyr eto yfory, ac mae'r syniad o gynllun treialu yn rhywbeth yr wyf i'n credu sy'n werth ei ystyried. Pe baech chi'n cael newid o'r maint hwn, byddech chi eisiau rhywfaint o dystiolaeth leol yn ogystal â rhyngwladol i gyfeirio ati, ac rwy'n gobeithio y bydd y syniad hwnnw'n cael ei ddatblygu ymhellach yn y ddadl brynhawn yfory.