Ystâd y GIG yn y Gogledd

1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am ar 27 Mehefin 2023.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Darren Millar Darren Millar Ceidwadwyr

3. A wnaiff y Prif Weinidog ddatganiad am ystâd y GIG yng Ngogledd Cymru? OQ59737

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Llafur 2:00, 27 Mehefin 2023

(Cyfieithwyd)

Llywydd, mae'r rhaglen gyfalaf ym maes iechyd a gofal cymdeithasol yng Nghymru yn fwy na £375 miliwn yn y flwyddyn ariannol bresennol, ac yn codi eto y flwyddyn nesaf. Mae'n rhaid i fyrddau iechyd lleol flaenoriaethu eu cynigion eu hunain ar gyfer buddsoddi yn ystâd y GIG ac yna cyflwyno achosion busnes i Lywodraeth Cymru.

Photo of Darren Millar Darren Millar Ceidwadwyr

(Cyfieithwyd)

Prif Weinidog, ni fydd yn unrhyw syndod i chi fy mod i'n mynd i ofyn eto: ble mae'r buddsoddiad ar gyfer ysbyty cymunedol gogledd sir Ddinbych? Rydym ni'n gwybod, i lawr y ffordd o leoliad arfaethedig ysbyty cymunedol gogledd sir Ddinbych yn y Rhyl, bod gennym ni ysbyty ym Modelwyddan sydd wir yn ei chael hi'n anodd. A dweud y gwir, mae ganddo'r perfformiad damweiniau ac achosion brys gwaethaf o'i gymharu â'r targed wyth awr a'r perfformiad damweiniau ac achosion brys gwaethaf o'i gymharu â'r targed 12 awr yng Nghymru, ac mae hynny'n annerbyniol. Mae gennym ni un o bob pump o bobl yn aros dros 12 awr mewn adrannau damweiniau ac achosion brys i gael eu rhyddhau. Nawr, yn amlwg, mae angen gweithredu.

Un o'r atebion a gefnogwyd yn y gorffennol gan Lywodraeth Cymru fu sefydlu ysbyty cymunedol gogledd sir Ddinbych newydd, ag uned mân anafiadau, i dynnu pwysau oddi ar Glan Clwyd, ond nid ydym ni wedi gweld rhaw yn y ddaear eto, ac mae wedi bod yn 10 mlynedd ers i'r ysbyty gael ei addo. Pryd all pobl fy etholaeth i, a phobl mewn mannau eraill yn y gogledd, a allent gael eu gwasanaethu gan yr ysbyty hwn, weld y gwaith hwnnw ar y gweill?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Llafur 2:01, 27 Mehefin 2023

(Cyfieithwyd)

Diolch i Darren Millar am y cwestiwn. Wrth gwrs, fel y mae'n dweud, nid wyf i'n synnu o'i glywed yn codi'r mater, gan ei fod wedi ei godi'n gyson ac yn rymus ar lawr y Senedd. Fel yr wyf i wedi dweud wrtho o'r blaen, fodd bynnag, mae achos amlinellol strategol a nododd ffigur o £22 miliwn bellach yn achos busnes llawn a adroddwyd fel £72 miliwn, ac mae hwnnw'n newid mor sylweddol yn y cynnig fel bod yn rhaid i'r drafodaeth rhwng Llywodraeth Cymru a'r bwrdd barhau. Nawr, cafodd y Gweinidog iechyd gyfarfod gyda'r bwrdd a dywedodd wrthyn nhw bod yn rhaid iddyn nhw, gyda'u partneriaid, flaenoriaethu'r cynlluniau lawer sydd gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr ar y gweill. A phan fyddwn ni'n derbyn y synnwyr hwnnw o flaenoriaethu, nad yw wedi'i ddarparu i Lywodraeth Cymru eto, yna byddwn ni'n gallu gwneud penderfyniadau ynghylch ysbyty cymunedol gogledd sir Ddinbych. Yn y cyfamser, rwy'n deall yn iawn pam mae'r Aelod lleol yn parhau i wneud y ddadl y mae'n ei gwneud.

Photo of Carolyn Thomas Carolyn Thomas Llafur 2:03, 27 Mehefin 2023

(Cyfieithwyd)

Rwy'n cytuno bod angen taer i ni fuddsoddi yn ystâd ein GIG yng Nghymru—yn y gogledd yn arbennig. Ond rwy'n deall hefyd bod costau adeiladu wedi cynyddu 40 i 50 y cant, oherwydd pwysau chwyddiant. Mae llawer ohono wedi'i achosi gan gam-driniaeth Liz Truss o'r economi, Brexit, fel y soniwyd yn gynharach, a bod cyllid cyfalaf wedi gostwng mewn termau real gan Lywodraeth y DU. Nid yw terfyn benthyg Llywodraeth Cymru, na therfyn tynnu i lawr ei chronfeydd wrth gefn, wedi cael eu gweithredu ers 2016, rhywbeth y mae'r Sefydliad Astudiaethau Cyllid wedi dadlau y dylai fod wedi digwydd. A thrwy beidio â gwneud hyn, nid yw Llywodraeth Cymru wedi gallu cael gafael ar y cyllid angenrheidiol o'r hyblygrwydd hwn i fynd i'r afael â'r heriau difrifol sy'n ein hwynebu yng Nghymru i'r graddau y dylai allu gwneud hynny. Mae ein cyllideb hefyd wedi lleihau mewn termau real ers iddi gael ei phennu yn 2021 yn rhan o adolygiad gwariant y DU, gan waethygu'r sefyllfa ymhellach.

Felly, Prif Weinidog, a ydych chi'n cytuno â mi mai Llywodraeth y DU sy'n atal Cymru rhag cael y cyllid y dylai allu galw arno i fuddsoddi mwy mewn gwasanaethau cyhoeddus a'r ystâd gyhoeddus, fel ein hysbytai?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Llafur 2:04, 27 Mehefin 2023

(Cyfieithwyd)

Wel, Llywydd, mae cyfres o Aelodau y prynhawn yma yn gwneud y ddadl dros fuddsoddiad ychwanegol mewn seilwaith yma yng Nghymru. Fe wnaethom ni ei glywed gan arweinydd Plaid Cymru o ran trafnidiaeth, ac mae Carolyn Thomas yn gwneud dadl rymus dros fuddsoddiad pellach yn seilwaith ein gwasanaeth iechyd. Ond dyma dair ffaith allweddol yn hynny i gyd, Llywydd: yn gyntaf oll, mae chwyddiant yn erydu gwir werth y cyllidebau sydd gennym ni ar hyn o bryd—ni fydd y £375 miliwn a oedd ar gael i'r GIG yn sicrhau'r effaith yr oeddem ni'n disgwyl iddo ei chael ar yr adeg y pennwyd y ffigur hwnnw yn wreiddiol.

Yn ail, nid yn unig y mae gwerth cyllideb Cymru yn cael ei erydu gan chwyddiant, ond mae'r arian parod sydd ar gael ar gyfer buddsoddiad cyfalaf yn gostwng. Yn 2024-25, bydd gostyngiad pellach o 11 y cant i'r cyfalaf sydd ar gael i Lywodraeth Cymru at yr holl ddibenion y mae'n rhaid i ni eu cyflawni. Yn wir, yn natganiad y gwanwyn, bydd yr Aelodau yma yn cofio mai £1 filiwn oedd cyfanswm y buddsoddiad cyfalaf ychwanegol a oedd ar gael i Lywodraeth Cymru ar gyfer yr ysbyty hwnnw yn Ninbych, ar gyfer trafnidiaeth yn y gogledd, ar gyfer y tai sydd eu hangen arnom ni ym mhob rhan o Gymru, fel y clywsom yn gynharach—£1 filiwn at yr holl ddibenion hynny y mae'n rhaid i ni eu cyflawni yma yn y Senedd hon. Dyna wraidd yr ateb i gynifer o'r cwestiynau a godwyd yma y prynhawn yma. Ni allwch fuddsoddi yn y ffordd y byddem ni'n dymuno ei wneud pan na fyddwn yn cael y buddsoddiad sydd ei angen arnom ni.

A fy nhrydydd pwynt, Llywydd, yw hyn, ac fe'i hadleisiwyd yn yr hyn a ddywedodd Carolyn Thomas: pennwyd y terfynau benthyg sydd ar gael i Lywodraeth Cymru yn 2016. Nid ydyn nhw wedi codi yr un geiniog ers hynny, er gwaethaf y ffaith bod gwir werth y benthyg hwnnw yn gostwng bob blwyddyn. Nid oes yr un person call y gwn i amdano, ac eithrio Prif Ysgrifenyddion olynol y Trysorlys—rwy'n credu bod fy nghyd-Weinidog, y Gweinidog cyllid, ar ei seithfed neu wythfed Prif Ysgrifennydd ers iddi ddod i'r swydd—does neb call yn dadlau na ddylid cynyddu'r ffigurau hynny o leiaf yn unol â chwyddiant. Ac eto, er bod y ddadl yn cael ei gwneud dro ar ôl tro i Lywodraeth y DU, maen nhw'n gwrthod cymryd hyd yn oed y cam bach a synhwyrol hwnnw i adfer ein gallu i fenthyg i'r lefel y cytunodd y Llywodraeth honno oedd yn angenrheidiol i Gymru yn ôl yn 2016.