Y Cytundeb Cydweithio

1. Cwestiynau i'r Prif Weinidog – Senedd Cymru am 2:09 pm ar 6 Rhagfyr 2022.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Hefin David Hefin David Llafur 6 Rhagfyr 2022

3. Beth yw asesiad y Prif Weinidog o flwyddyn gyntaf y Cytundeb Cydweithio rhwng Llywodraeth Cymru a Phlaid Cymru? OQ58849

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Llafur 2:09, 6 Rhagfyr 2022

Wel—[Chwerthin.]—diolch i Hefin David am godi safon y ddadl yma yn y Senedd y prynhawn yma. Trwy weithio gyda'n gilydd, rydym wedi gwneud cynnydd gwirioneddol ar sawl ymrwymiad ar y cyd, sy'n cael effaith uniongyrchol ar allu pobl i ymdopi yn ystod yr argyfwng costau byw. Mae'r rhain yn cynnwys prydau ysgol am ddim, ehangu gofal plant am ddim, a mesurau sy'n helpu pobl i fyw yn eu cymunedau lleol.

Photo of Hefin David Hefin David Llafur

(Cyfieithwyd)

Roedd hi'n flwyddyn ers sefydlu'r cytundeb cydweithredu yr wythnos diwethaf—rwy'n falch o weld ei fod yn dal mor iach. [Chwerthin.] Ond, un o ymrwymiadau'r cytundeb cydweithredu, fodd bynnag, oedd rhywbeth yr ydym ni i gyd yn ei rannu—o leiaf y ddwy ran o dair hyn o'r Siambr—sef gwasanaeth gofal cenedlaethol i Gymru. Lansiodd Unsain Cymru adroddiad yr wythnos diwethaf yn yr eglwys Norwyaidd a oedd yn nodi'r angen i gefnogi'r argyfwng dybryd ym maes gofal cymdeithasol, ac, yr wythnos ddiwethaf, dywedodd y Prif Weinidog yr hoffai ef ei hun ailystyried rhai o'r materion ariannu o ran gofal cymdeithasol. Rwyf i wedi sôn yn y Siambr hon o'r blaen am fy nghefnogaeth bersonol i ardoll Holtham i ddatrys yr argyfwng. Gwn ei fod wedi dweud yn y gorffennol, pe baem ni'n dilyn y llwybr hwnnw, mae wastad siawns y gallai Llywodraeth y DU gymryd i ffwrdd â'r llaw arall. Rwy'n derbyn y ddadl honno'n llwyr. Ond, ar hyn o bryd, pa asesiad y mae'n ei wneud o'r angen i ni weithredu nawr, yma yng Nghymru, i ddatrys yr argyfwng hwn ym maes gofal cymdeithasol?

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Llafur 2:10, 6 Rhagfyr 2022

(Cyfieithwyd)

Diolch i Hefin David am hynna, Llywydd. Mae'r grŵp arbenigol a sefydlwyd yn rhan o'r cytundeb cydweithredu wedi cyflawni ei waith. Derbyniwyd ei adroddiad; fe'i cyhoeddwyd gennym ar 10 Tachwedd. Rydym ni'n ddiolchgar iawn i aelodau'r grŵp hwnnw am yr ystyriaeth fanwl iawn a roddwyd ganddyn nhw i amgylchiadau heriol gofal cymdeithasol.

Ni ellir dadlau, yn fy marn i, Llywydd, bod y cyd-destun wedi newid ers llofnodi'r cytundeb cydweithredu ac y gwnaethom ni ofyn i'r grŵp hwnnw wneud ei waith. Mae'r Prif Weinidog Sunak wedi rhoi terfyn ar y cyllid gofal cymdeithasol a sefydlodd y Canghellor Sunak pan oedd yn y swyddfa honno. Mae'r Prif Weinidog Sunak wedi rhoi terfyn ar y trefniadau talu am ofal cymdeithasol yr oedd y Prif Weinidog Johnson wedi eu rhoi ar waith tra'r oedd Mr Sunak yn Ganghellor. Mae hynny oll yn golygu ein bod ni wedi gorfod meddwl eto am yr adroddiad a'r ffyrdd y gallwn ni feddwl am dalu am ofal cymdeithasol yn y dyfodol. Ac mae hynny'n golygu, fel y dywedais i, ac fel y dywedodd arweinydd Plaid Cymru yr wythnos diwethaf pan oeddem ni'n siarad gyda'n gilydd am hyn, y dylem ni adfywio'r gwaith a wnaed yn nhymor diwethaf y Senedd—gwaith manwl iawn a wnaed yn edrych ar adolygiad Holtham, y cynigion ar gyfer ardoll gofal cymdeithasol—i weld a yw'n rhoi llwybr amgen i ni, o gofio bod llwybrau'r DU a oedd i fod ar waith bellach wedi eu cau, a pha un a yw hynny'n cynnig llwybr amgen i ni ariannu gofal cymdeithasol yng Nghymru yn y dyfodol.

Mae'r anawsterau y cyfeiriodd Hefin David atyn nhw yn parhau. Mae'r llinell sy'n rhannu cyfrifoldebau datganoledig a heb eu datganoli yn y maes hwn yn un aneglur iawn, a cheir camau sydd yn nwylo Llywodraeth y DU a all gael effaith sylfaenol ar y ffordd y byddai camau y gallem ni eu cymryd yn cael eu heffaith ym mywydau dinasyddion Cymru. Dyna pam mae hi mor siomedig gweld y pethau yr oeddem ni'n credu oedd ar waith bellach yn cael eu rhoi o'r neilltu unwaith eto, oherwydd mae'n taflu hynny i gyd yn ôl i mewn i ansicrwydd. Y newyddion da yw bod y gwaith a gadeiriwyd gan fy nghyd-Weinidog Vaughan Gething yn nhymor diwethaf y Senedd i gyd yno i ni fynd yn ôl ato. Nawr, bydd fy nghyd-Weinidog, Rebecca Evans, yn bwrw ymlaen â hynny ac yn gwneud yn siŵr o dan yr amgylchiadau newydd, a gyda'r adroddiad sydd gennym ni ar gael i ni, ein bod ni'n edrych i weld a yw hynny'n cynnig unrhyw gyfleoedd newydd i ni ddylunio system a fyddai'n gweithio i Gymru.

Photo of Natasha Asghar Natasha Asghar Ceidwadwyr 2:13, 6 Rhagfyr 2022

(Cyfieithwyd)

Prif Weinidog, nid wyf i'n credu y byddwch chi'n cael eich syfrdanu gan yr hyn yr wyf i ar fin ei ddweud. Efallai nad wyf i'n rhannu'r un teimladau â Hefin David yn hyn o beth. Mae'r cytundeb cydweithredu hwn, y mae fy nghyd-Aelodau ar y meinciau hyn a'r rhai y tu allan i'r Siambr hon, i fod yn gwbl blaen, wedi bod yn cyfeirio ato fel clymblaid, oherwydd os yw'n edrych fel un mae yn un fel rheol, wedi cyflwyno un cynnig niweidiol ar ôl y llall. Rwy'n cyfeirio'n benodol at y terfynau cyflymder diofyn o 20 mya, atal adeiladu ffyrdd, treth twristiaeth, a chreu mwy o wleidyddion ym Mae Caerdydd am swm o dros £100 miliwn, ac mae'r swm hwnnw'n tyfu o ddydd i ddydd. Mae'r cynigion hyn yn teimlo ymhell iawn o flaenoriaethau'r cyhoedd yng Nghymru. Ni all neb yma wadu—ac ni allai neb hyd yn oed feddwl am wadu—bod amseroedd aros y GIG wedi parhau i dyfu. Mae gan Gymru dri chwarter miliwn o bobl ar restrau aros am driniaethau, yr arosiadau damweiniau ac achosion brys gwaethaf ym Mhrydain, yr amseroedd ymateb ambiwlansys arafaf a gofnodwyd erioed, ac mae ein hysgolion ar waelod cynghrair Rhaglen Ryngwladol Asesu Myfyrwyr y DU. Felly, Prif Weinidog, hoffwn wybod pryd mae Llywodraeth Cymru yn mynd i fynd i'r afael â blaenoriaethau'r bobl—[Torri ar draws.]

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru 2:14, 6 Rhagfyr 2022

(Cyfieithwyd)

Gwn fod aelodau meinciau cefn Llafur yn meddwl eu bod nhw'n helpu'r Prif Weinidog pan fyddan nhw'n gwneud sylwadau ar y cwestiwn dan sylw, ond nid wyf i'n credu bod hynny'n wir mewn gwirionedd, oherwydd rwy'n credu bod y Prif Weinidog a minnau'n ei chael hi'n anodd clywed y cwestiynau sy'n cael eu gofyn bryd hynny. 

Photo of Elin Jones Elin Jones Plaid Cymru

(Cyfieithwyd)

Felly, os gallwch chi barhau gyda'ch cwestiwn.

Photo of Natasha Asghar Natasha Asghar Ceidwadwyr

(Cyfieithwyd)

Dim problem. Felly, Prif Weinidog, hoffwn wybod pryd mae Llywodraeth Cymru'n mynd i fynd i'r afael â blaenoriaethau'r bobl, neu a ellir disgrifio'r cytundeb cydweithredu honedig gyda'ch cyfeillion ym Mhlaid Cymru orau fel dyfais syml i achub Llafur cyn yr etholiadau nesaf? Diolch.

Photo of Mark Drakeford Mark Drakeford Llafur

(Cyfieithwyd)

Wel, Llywydd, lle mae dechrau? Yn lle'r Aelod, byddwn i wedi croesi'r llinell a roddwyd iddi am glymblaid allan, ar ôl clywed y drafodaeth ar lawr y Senedd y prynhawn yma. Yr hyn rydych chi wedi ei weld yw'r cytundeb cydweithredu yn gweithio fel y bwriadwyd iddo ei wneud o'r cychwyn—sef, lle rydym ni'n gallu cytuno ar bethau, ac mae 47 o bethau pwysig iawn yr oeddem ni'n gallu cytuno arnyn nhw, rydym ni'n gweithio arnyn nhw gyda'n gilydd er mwyn eu rhoi ar waith. A lle nad ydym ni'n cytuno, rydym ni'n gallu cael dadleuon cryf ar wahanol safbwyntiau ein gwahanol bleidiau. Mae'n amlwg na fyddai hynny'n wir pe bai clymblaid.

O ran blaenoriaethau pobl yng Nghymru, cafodd pobl yng Nghymru gyfle i bleidleisio mewn etholiad pan oedd yr holl bethau hynny a ddarllenodd yr Aelod allan mewn maniffesto a roddwyd o'u blaenau. Felly, rwy'n credu y byddai cynnig prydau ysgol am ddim i 45,000 yn fwy o bobl yng Nghymru yn flaenoriaeth i bobl yng Nghymru. Rwy'n credu y bydd ehangu gofal plant o ansawdd uchel i blant 2 oed yn flaenoriaeth i bobl yng Nghymru. Rwy'n credu bod y camau yr ydym ni wedi eu cymryd i wneud yn siŵr bod pobl yn gallu aros yn eu cymunedau lleol, ac fe wnaethom ni ailosod y cydbwysedd rhwng anghenion y bobl hynny a phobl sy'n ddigon ffodus i allu fforddio ail gartrefi, heb sôn am gartref cyntaf—rwy'n credu y byddai hynny'n flaenoriaeth i bobl yng Nghymru. Ac os gallaf i geisio ei roi mor garedig ag y gallaf i'r Aelod: rwy'n credu, pan fyddwn ni'n siarad ar y meinciau hyn am y blaenoriaethau sy'n bwysig i bobl yng Nghymru, mae hynny gyda'r boddhad o weld pôl piniwn sy'n rhoi fy mhlaid ar 51 y cant o gefnogaeth yng Nghymru ac yn codi, a'i phlaid hi ar 18 y cant ac yn gostwng.