8. Pa asesiad mae'r Prif Weinidog wedi ei wneud o allu Llywodraeth y Deyrnas Unedig i arwain ar yr ymwchiliad i COVID-19 yng Nghymru? OQ57921

Llywydd, ni fydd Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn arwain yr ymchwiliad. Cyfrifoldeb y cadeirydd annibynnol, y Farwnes Heather Hallett, fydd gwneud hynny. Roedd y Farwnes Hallett yn arfer bod yn uwch-farnwr uchel ei pharch. Mae ganddi hi brofiad helaeth o gynnal ymchwiliadau sensitif, cymhleth ac uchel eu proffeil, gan gynnwys mewn cyd-destun datganoledig.

Mi oeddech chi'n glir pan ddaeth y newydd bod Boris Johnson wedi derbyn dirwy am dorri'r rheolau y dylai ymddiswyddo fel Prif Weinidog, a minnau yn cytuno 100 y cant â chi. Ac yntau wedi gwrthod gwneud hynny a chymaint o bobl eraill hefyd wedi eu dirwyo yn Stryd Downing am dorri'r rheolau, onid ydy hi'n amser i ailfeddwl, gan mai nhw sydd wedi comisiynu’r ymchwiliad annibynnol yma sydd yn berthnasol i Gymru? Mae'n glir o'r holl ddatganiadau gan bawb a gollodd anwyliaid yn ystod y pandemig pa mor flin ydyn nhw fod y rhai a wnaeth y rheolau wedi bod yn torri'r rheolau, a'u bod nhw wedi colli pob ffydd yn Llywodraeth y Deyrnas Unedig a'r ymchwiliad hwn. Pam eich bod chi'n parhau i ymddiried yn Boris Johnson o ran yr ymchwiliad i COVID-19? Dydw i ddim yn ymddiried ynddo fo.

Mae arnaf ofn bod yr Aelod yn methu'r pwynt. Mae llawer o feirniadaethau dilys sydd i'w gwneud o Lywodraeth y DU, ond nid yw'r honiad y dylai Llywodraeth y DU fod yn gyfrifol am yr ymchwiliad cyhoeddus yn un ohonyn nhw. Fel yr eglurais yn fy ateb cychwynnol, mae'r cyfrifoldeb am yr ymchwiliad wedi symud i ddwylo'r barnwr annibynnol a benodwyd i'w arwain. Ac o dan Ddeddf Ymchwiliadau 2005, mae hynny'n golygu nad yw'r holl benderfyniadau allweddol am yr ymchwiliad bellach yn nwylo Downing Street o gwbl, ond yn nwylo'r ymchwiliad ei hun, a fydd yn gwbl annibynnol, ar Lywodraeth y DU ac ar Lywodraeth Cymru, ac ar Lywodraethau eraill y DU y bydd yn craffu ar eu gwaith. 

Rwy'n falch o weld bod arwyddion cryf eisoes y bydd yr ymchwiliad dan arweiniad y Barnwr Heather Hallett wedi ymrwymo i sicrhau bod yr ymchwiliad yn cael ei gynnal mewn ffordd sy'n hygyrch i bobl yng Nghymru, ac yn rhoi'r atebion y maen nhw eu heisiau iddyn nhw. Y lle cyntaf yr ymwelodd yr ymchwiliad ag ef, yn rhan o'i ymgysylltiad â'r cyhoedd ar ei gylch gorchwyl, oedd ymweliad â Chymru ac i gynnal sesiynau yma yng Nghymru, y rhan gyntaf o'r Deyrnas Unedig lle y cynhaliodd sgyrsiau o'r fath. Rwy'n falch o ddweud, os ewch i wefan yr ymchwiliad, y byddwch yn canfod ei fod eisoes ar gael yn y Gymraeg yn ogystal â'r Saesneg. 

Mae hyn i gyd yn dweud wrthyf i fod annibyniaeth yr ymchwiliad yn cael ei harfer mewn ffordd sy'n benderfynol o roi hyder i bobl yng Nghymru y bydd eu llais yn cael ei glywed, y bydd eu pryderon yn cael sylw, y bydd yn gwneud ei waith mewn ffordd sy'n rhoi'r atebion gorau posibl i'r cwestiynau sydd yno yn deg iddo ymchwilio iddyn nhw, ac y bydd yn gwneud hynny yn gyfan gwbl bellach ar sail ei awdurdod ei hun, a heb ymyrraeth gan unrhyw Lywodraeth, o unrhyw ran o'r Deyrnas Unedig.

Diolch i'r Prif Weinidog.