7. Dadl ar adroddiad y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon: Y defnydd o feddyginiaeth wrthseicotig mewn cartrefi gofal

Part of the debate – Senedd Cymru am 5:05 pm ar 11 Gorffennaf 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Vaughan Gething Vaughan Gething Llafur 5:05, 11 Gorffennaf 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch ichi, Ddirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i'r pwyllgor am y gwaith y maent wedi'i wneud yn cynhyrchu'r adroddiad hwn ar feddyginiaeth wrthseicotig mewn cartrefi gofal. Rwy'n cydnabod cywair y ddadl a'r siom a fynegodd rhai o'r Aelodau, ond rwy'n credu mewn gwirionedd fod cryn dipyn o gytundeb ar flaenoriaeth y camau gweithredu y mae angen eu rhoi ar waith ar hyn. Mewn gwirionedd, nid ymgais faleisus i geisio osgoi argymhellion neu i egluro pam na fydd unrhyw beth yn digwydd yw 'derbyn mewn egwyddor'. Mae'n ymwneud â rhai o'r manylion a sut rydym am weithio drwy hynny. Nid ydym yn cytuno ar yr yr union eiriad, ond mewn gwirionedd rydym yn derbyn ac yn deall y cyfeiriad teithio y mae'r pwyllgor am fynd iddo yn yr argymhellion. Mae gennyf fwy i'w ddweud wrth gloi ynglŷn â sut rwyf am fwrw ymlaen â'r gwaith hwnnw mewn gwirionedd a darparu mwy o wybodaeth i'r pwyllgor ynglŷn â'r hyn rydym yn ei wneud, ond nid wyf yn meddwl bod hynny'n mynd i fod yn bosibl yn yr amser sydd ar gael yn y ddadl heddiw.

Ond roedd canfyddiadau'r pwyllgor yn darparu cadarnhad ychwanegol fod angen i'n ffocws fod ar ddarparu gofal sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn, a sut y defnyddiwn ymatebion nad ydynt yn rhai ffarmacolegol cyn ystyried ymateb ffarmacolegol. Ac mae'n rhaid bod hynny'n briodol—rhagnodi priodol ym mhob achos. Ceir ffocws clir ar hynny yn y cynllun gweithredu ar gyfer dementia a lansiwyd gennyf ym mis Chwefror—unwaith eto, cynllun a luniwyd ac a gyflawnwyd gan weithio gyda phobl sy'n byw gyda dementia eu hunain, eu gofalwyr, yn ogystal â darparwyr. Felly, mae wedi cael cefnogaeth gan bobl ar draws y gymuned ddementia mewn perthynas â'r hyn sy'n bwysig iddynt hwy.

Mae'r Llywodraeth wedi cytuno, neu wedi cytuno mewn egwyddor, i dderbyn 10 o'r 11 o argymhellion, ac mae'n ymwneud â sut y datblygwn y rheini. Wrth gwrs, rwy'n cydnabod bod y pwyllgor yn deall bod yna gamau rydym eisoes yn eu cymryd i wella argaeledd data, sy'n bwynt allweddol a gododd mewn nifer o gyfraniadau, mewn perthynas â rhagnodi meddyginiaeth wrthseicotig ymhlith pobl hŷn. Rydym yn cydnabod yn onest yn ein hymateb fod cyfyngiadau ar hyn o bryd yn ein dull o gasglu data, yn enwedig o ran sut y gallwch briodoli presgripsiynau i breswylwyr mewn cartrefi gofal. Mae'r posibilrwydd o or-ragnodi meddyginiaeth wrthseicotig yn peri pryder, ni waeth a yw'n unigolyn sy'n preswylio mewn cartref gofal, oherwydd, yn wir, byddai lleihau cyfraddau rhagnodi ymysg pobl hŷn yn gyffredinol yn cael effaith gadarnhaol ar y defnydd o'r meddyginiaethau hyn ymhlith preswylwyr cartrefi gofal hefyd. Hoffwn ailadrodd y pwynt y byddwn o ddifrif ynglŷn â'r hyn yr ydym yn bwriadu ei wneud. Felly, mewn perthynas ag argymhelliad 1, y grŵp arbenigol y dywedais y byddwn yn ei sefydlu, rwy'n disgwyl iddo gyflwyno adroddiad yn rhoi cyngor i mi cyn diwedd y flwyddyn galendr—felly, nid yw'n cael ei wthio ddwy neu dair blynedd yn ei flaen er mwyn ceisio osgoi ymdrin â'r mater, ond o fewn y flwyddyn galendr hon, i gael cyngor ac i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am y camau y disgwyliwn eu cymryd o ganlyniad i hynny.

Mae nifer o'r argymhellion a wnaeth y pwyllgor yn ymwneud ag argaeledd ac adrodd ar ddata rhagnodi. Wrth gwrs, mae rhagor i'w wneud, ac felly rydym wedi derbyn ystod o'r argymhellion hynny. Rwyf wedi ystyried argymhelliad 11 eto wrth gwrs, ac rwyf wedi newid yr ymateb i 'derbyn' yn hytrach na 'derbyn mewn egwyddor'. Felly, rwyf wedi gofyn i swyddogion gynnull grŵp o'r arbenigwyr perthnasol hynny i edrych ar ddefnyddioldeb ffynonellau data amrywiol. Mae rhywbeth yno am—. Diben hynny yw ein helpu i leihau'r arfer o ragnodi meddyginiaeth wrthseicotig yn amhriodol.

Mae'r pwyllgor hefyd yn cyfeirio at bwysigrwydd sicrhau y cynhelir asesiadau cynhwysfawr sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn er mwyn galluogi i ofal a chymorth sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn gael ei ddarparu yn gyffredinol. Mae hynny, wrth gwrs, yn ffocws allweddol yn y cynllun gweithredu ar gyfer dementia—nid dim ond cynllun, ond cynllun a gefnogir gan £10 miliwn o fuddsoddiad ychwanegol o'r flwyddyn hon i helpu ei gyflawni. Mae llawer o bwyntiau gweithredu'r cynllun gweithredu ar gyfer dementia yn gyson ag argymhellion y pwyllgor, ac ni ddylai hynny fod yn syndod—er enghraifft, y cyfeiriad at yr angen i alluogi pobl sy'n gweithio gyda'r rhai sy'n byw gyda dementia i feddu ar sgiliau i deimlo'n hyderus ac yn gymwys i ofalu am, a chefnogi pobl sy'n byw gyda dementia.

Felly, yn ein hymateb, rydym yn ailddatgan ein hymrwymiad i gyflwyno 'Gwaith da: Fframwaith dysgu a datblygu dementia i Gymru' mewn cartrefi gofal. Mae'r fframwaith hwnnw'n darparu canllawiau ar hyfforddiant ac egwyddorion ymddygiad heriol, ac rwy'n cydnabod y disgrifiad a roddodd Lynne Neagle. Mae'n ymwneud â deall beth sy'n sail i'r ymddygiad hwnnw yn hytrach na dweud yn syml fod angen i chi ymdrin ag ef yn y ffordd rydym yn cydnabod y caiff ei drin yn llawer rhy gyffredin, sef drwy ragnodi meddyginiaeth yn amhriodol. Felly, nid oes unrhyw anghytundeb ynghylch hynny. Mae'n ymwneud â deall y gofid ymddygiadol a chael strategaethau amgen ar gyfer staff, pa un a ydynt yn weithwyr proffesiynol iechyd a gofal gyda chymhwyster proffesiynol neu aelodau eraill o staff sy'n gweithio yn y cartref gofal yn wir. Deellir y pwynt am hyfforddiant yn dda hefyd.

Er hynny, rwy'n falch o weld ffocws yn yr adroddiad ar y defnydd o weithwyr proffesiynol perthynol i iechyd, gan gynnwys therapyddion lleferydd ac iaith. Felly, rydym yn cydnabod bod gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd yn gwneud cyfraniad hollbwysig i alluogi pobl i fyw'n dda gyda'u dementia. Mae'r proffesiynau hynny'n nodi ac yn mynd i'r afael ag achosion posibl ymddygiad a elwir yn 'heriol', gan gynnwys anghenion corfforol, gwybyddol ac emosiynol nas diwallwyd ac anghenion cyfathrebu a sut y gallwn ddarparu ymyriadau i leihau lefel y straen a'r pryder ac yn wir y rhwystredigaeth y gwyddom ei bod yn aml yn digwydd ochr yn ochr â hyn. Dyna pam, o ran cael y nifer iawn o weithwyr proffesiynol perthynol i ofal iechyd, y bydd cam nesaf ein hymgyrch 'Hyfforddi. Gwaith. Byw.' yn cael ei ymestyn i gynnwys gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd.

Gyda'r cynllun gweithredu ar gyfer dementia, rydym yn gweithio gyda phartneriaid i ddatblygu timau amlddisgyblaethol o amgylch yr unigolyn i helpu i ddarparu gofal, cymorth a thriniaeth sy'n gydgysylltiedig ac sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn. Rydym yn cydnabod yr angen i sicrhau bod cysylltiadau da rhwng cartrefi gofal a gwasanaethau yn y gymuned gyda thimau o amgylch yr unigolyn. Bydd cylch gwaith y swydd ymarferydd ymgynghorol dementia perthynol i iechyd Cymru gyfan, pan gaiff ei recriwtio, yn cynnwys gweithio gyda chartrefi gofal, byrddau iechyd ac awdurdodau lleol i hyrwyddo a dangos tystiolaeth o arferion gorau gan weithwyr proffesiynol perthynol i iechyd ar draws ein holl system iechyd a gofal cymdeithasol.

Rwyf am geisio rhoi sylw i'r argymhelliad a wrthodwyd, ar ddatblygu

'asesu’r cyfuniad priodol o sgiliau... ar gyfer staff cartrefi gofal' ac i ddarparu canllawiau ar gyfer sicrhau lefelau staffio diogel a phriodol. Nid yw nod yr argymhelliad yn rhywbeth rwy'n ei wrthwynebu, ond mae'n ymwneud â'r ffaith fy mod yn credu bod gennym fframweithiau cywir ar waith drwy Ddeddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 a Deddf Lefelau Staff Nyrsio (Cymru) 2016. Nawr, rwyf wedi ysgrifennu at y pwyllgor gyda rhagor o fanylion am y gwaith rydym wedi ei wneud ac yn ei wneud, ac mae hynny'n cynnwys y gwaith dan arweiniad Prifysgol Bangor, a daeth eu gwaith i'r casgliad nad oes un offeryn yn seiliedig ar dystiolaeth a fydd yn nodi niferoedd a mathau o staff sydd i'w cyflogi yn y sector cartrefi gofal, ond mae Prif Swyddog Nyrsio Cymru'n comisiynu gwaith pellach ar osod canllawiau a chefnogi comisiynwyr ar gyfer lleoliadau o fewn y sector. Bydd hynny'n dysgu o'r gwaith sydd ar y gweill eisoes ar weithredu'r Ddeddf staff nyrsio ac uned gomisiynu gydweithredol genedlaethol y GIG.

Nawr, mae rhywbeth yma ynghylch deall y gwaith rydym eisoes yn ei wneud a deall beth a wnawn i wneud y fframwaith deddfwriaethol sydd gennym eisoes yn addas i'r diben a sicrhau gwahaniaeth real ac ymarferol. Ond rwy'n derbyn, wrth gwrs, y bydd y pwyllgor a'r Aelodau am ddod yn ôl i weld a yw hynny'n digwydd yn ymarferol. Felly, byddwn yn monitro ein cynnydd ar yr argymhellion ochr yn ochr â'r cynllun gweithredu ar gyfer dementia. Rydym wedi sefydlu goruchwyliaeth ddementia o'r grŵp gweithredu ac effaith, a bydd yn cynnwys pobl yr effeithiwyd arnynt gan ddementia ymhlith eu haelodau; maent yn ymwneud yn weithredol â monitro ein llwyddiant neu fel arall, ac maent eisoes wedi cyfarfod am y tro cyntaf ym mis Mehefin. Felly, nid y Llywodraeth yn asesu ei gwaith ei hun fydd hyn.

Rwy'n cydnabod ac yn cytuno gyda'r pwyllgor fod rhagnodi amhriodol—ac mae hynny'n cynnwys methu adolygu rhagnodi yn rheolaidd—yn achosi niwed go iawn. Ni cheir diffyg pryder ar ran y Llywodraeth, nac ymagwedd gan y Llywodraeth sy'n diystyru'r pryderon hynny neu hunanfodlonrwydd ynghylch yr angen i wella. A byddaf yn ystyried eto y pwyntiau a wnaed gan Aelodau yn y ddadl hon mewn nifer o feysydd a dderbyniwyd gennym mewn egwyddor, a byddaf yn ysgrifennu unwaith eto i amlinellu'r camau rydym yn eu gweithredu er mwyn ceisio cyflawni diben yr argymhelliad a wnaed gan y pwyllgor, oherwydd rydym yn edrych yn ddidwyll ar sut rydym yn diwallu amcanion a rennir, er nad ydym yn cytuno ar yr holl fanylion. Ac wrth gwrs byddaf yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau ar y cynnydd a wnaed wrth ymdrin â'r argymhellion a'r amserlenni ar gyfer gweithredu a gwaith yn y dyfodol ar roi'r cynllun gweithredu ar gyfer dementia ar waith.