7. Dadl ar adroddiad y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon: Y defnydd o feddyginiaeth wrthseicotig mewn cartrefi gofal

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:53 pm ar 11 Gorffennaf 2018.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Julie Morgan Julie Morgan Llafur 4:53, 11 Gorffennaf 2018

(Cyfieithwyd)

Diolch ichi am fy ngalw i siarad am yr adroddiad pwysig iawn hwn. Rwy'n aelod o'r Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon a chredaf mai dyma un o'r adroddiadau pwysicaf a gynhyrchwyd gennym.

Fel llawer o rai eraill yn y Siambr hon rwy'n siŵr, ddydd Sadwrn dathlais ben-blwydd y GIG yn 70 oed yn fy etholaeth gyda stondin a cherdyn pen-blwydd i'r y GIG yn yr Eglwys Newydd yng Ngogledd Caerdydd. Roedd yn brofiad gwych, oherwydd roedd pobl yn ciwio i'w lofnodi, roeddent mor frwdfrydig ynglŷn â'r GIG, roedd pobl yn dweud wrthyf fod eu bywydau wedi'u hachub ar dri achlysur a siaradodd pobl eraill am weithio yn y GIG ers 40 mlynedd, ac roedd yn fore calonogol iawn mewn gwirionedd. Roedd cymaint o straeon am ofal gwych, ond drwy'r holl amser hwnnw yn ystod y bore, ni chlywsom unrhyw hanesion am bobl oedrannus mewn cartrefi gofal, neu bobl hŷn yn cael gofal gan y GIG, a chredaf mai dyna un o'r pwyntiau allweddol—na all y bobl hynny ddweud eu straeon wrthym, a dyna pam y mae'r adroddiad hwn mor bwysig. Mae angen inni siarad ar eu rhan gan na allant siarad drostynt eu hunain. Mae angen inni glywed lleisiau cleifion ac mae angen inni ganfod beth yw anghenion gofal y bobl sydd yn ein gofal.

Credaf fod Lynne, pan oedd hi'n siarad, wedi crybwyll 'ymddygiad heriol' fel ffordd o ddisgrifio'r ffordd y mae pobl yn ymddwyn, ac unwaith eto, rwy'n teimlo'n amharod i ddefnyddio siarad o'r fath. Ond y peth pwysig yw darganfod beth yw gwir anghenion pobl, y dull sy'n canolbwyntio ar yr unigolyn, a pheidio â rhagnodi meddyginiaeth sy'n gwneud dim ond eu tawelu i bob pwrpas. Clywsom rai ymholiadau a oedd yn peri pryder a'r un sy'n aros yn fy meddwl yw'r dyn yn y cartref gofal a oedd yn gyson yn taro ei ben yn erbyn drws gwydr. Yn hytrach na gofyn am bresgripsiwn ar gyfer cyffuriau gwrthseicotig, darganfu gofalwr ei fod yn taro ei ben ar y drws oherwydd ei fod yn gallu gweld drws tŷ gwydr y dymunai fynd allan iddo, oherwydd ei fod wedi bod yn arddwr, a garddio oedd ei hobi wedi bod ar hyd ei oes. Teimlai y byddai'r lle hwnnw'n hafan ddiogel. Dyna enghraifft sy'n aros gyda mi o ran sut y mae'n rhaid inni edrych ar yr unigolyn ac nid cymryd yr hyn a allai fod yn ddim ond ateb hawdd.

Roeddwn am siarad ychydig am yr argymhellion gan y pwyllgor ac ymateb y Llywodraeth. Roeddwn yn mynd i ddechrau gydag argymhelliad 3, i atgyfnerthu'r hyn a ddywedodd y Cadeirydd yn ei gyflwyniad mewn gwirionedd, oherwydd fe wnaethom argymell y dylid datblygu offeryn rhestr wirio safonol i'w ddefnyddio gan staff iechyd a gofal cymdeithasol i nodi achos ymddygiad heriol.

Mae cryn dipyn wedi'i ddweud eisoes am yr ymadrodd 'derbyn mewn egwyddor' a sut y mae hynny'n rhywbeth y gobeithiaf y gallwn symud oddi wrtho, ond gwn fod y Llywodraeth yn dweud yn ei hymateb,

'nid ydym yn ystyried bod datblygu un rhestr wirio safonol yn briodol.'

Ni allaf ddeall y rheswm dros beidio â datblygu offeryn safonol, oherwydd derbyniwyd argymhelliad 6, lle mae'n dweud

'Dylai monitro meddyginiaethau fod yn rhan allweddol o arolygu cartrefi gofal, a bod Arolygiaeth Gofal Cymru yn mandadu tystiolaeth wedi’i dogfennu'.

Felly, ni allaf weld pam na allwch gael offeryn safonol i'w ddefnyddio ar gyfer pob cartref gofal, pob lleoliad lle mae'r unigolyn wedi bod. Byddai'n rhoi offeryn i staff allu gwirio pob posibilrwydd a gwneud yn siŵr nad oeddent yn rhagnodi rhywbeth pan oedd rheswm arall dros yr ymddygiad, megis y ddannodd, neu broblemau gyda'u golwg—wyddoch chi, llawer o bethau sy'n peri gofid.

Cyfeiriodd y Cadeirydd at y dystiolaeth a gawsom gan yr Athro Sue Jordan o goleg gwyddorau dynol ac iechyd Prifysgol Abertawe, sydd wedi datblygu'r offeryn proffil adwaith niweidiol i gyffuriau a gafodd ei brofi ac y dangoswyd ei fod yn lleihau'n sylweddol y meddyginiaethau gwrthseicotig a ddefnyddir. Cynhaliwyd adolygiad gan gymheiriaid ar yr offeryn ac mae wedi bod yn llwyddiannus iawn. Rwy'n meddwl nad oes unrhyw bwynt mewn ailddyfeisio'r olwyn; gwyddom fod yna becynnau cymorth wedi'u datblygu, megis yr un gan yr Athro Sue Jordan, a chredaf y byddai'n gwneud synnwyr perffaith i ddatblygu'r pecyn cymorth hwn i'w ddefnyddio fel mater o drefn ym mhob cartref gofal, ym mhob lleoliad lle mae unigolyn hŷn yn cael gofal. Felly, mae'n fater o drefn, mae'r gwaith wedi'i wneud, gwyddom am waith yr Athro Sue Jordan a gwaith arall a gyflwynwyd i ni, ac rwy'n meddwl y byddai honno'n ffordd amlwg ymlaen i Lywodraeth Cymru.